Портал:Таърих/Гурӯҳҳо

шахсиятҳои таърихӣ

ЗАРДУШТ - паёмбари дини зардуштӣї, дар асрҳњои VII-VI то милод зиндагӣ кардааст.

Куруши Кабир - асосгузори шоҳаншоњии Ҳахоманишиҳо, солҳои 550-530 то милод њукмронӣ кардааст.

Малика Томирис - сарвари ќабилањои сакої соли 530 то милод лащкари Курушро шикаст додаст.

Спитамен - сарвари шўриши озодихоњї дар Суѓд зидди Искандари Макдунї солњои 329-328 то милод

Аршак - соли 250 то милод. ба сари ќудрат омадани асосгузори давлати Ашкониён ( Порт, Парфия)

Ардашери Бобакон (солњои 224-242) – солњои њукумронии асосгузори давлати Сосониён

Вахшунвар (нимаи асри V) – њукумронии асосгузори давлати Њайтолиён

Маздак - асосгузори равия ва њаракати маздоия ( маздакия) дар давлати Сосониён дар охири асрњои Y ва ибтидои YI .

Муњаммад (солњои 570-632) - солњои зиндагии паёмбари дини ислом, асосгузори Хилофати Араб

Деваштиљ - њокими Панљакент, сарвари шўриши озодихоњии солњои 720-722 бар зидди арабњо дар Суѓд

Абўмуслим - сарвари њаракати халќии солњои 747-750 зидди халифањои сулолаи уммавии араб

Муќаннаъ(Њошим ибни Њаким) - сарвари шўриши озодихоњии солњои 776-783 зидди арабњо дар Мовароуннањр.

Нўъмон ибни Собит Абу Њанифа «Имоми Аъзам» (солњои 699-767) – олими фаќењ, асосгузори мазњаби њанафия дар дини ислом.

Муњаммад ибни Исмоил «Имом ал – Бухорої» (солњои 810-870) - муњадис, муаллифи њадисњои сањењ дар бораи Муњаммад ва сањобањои ў.

Тоњир ибни Њусейн (солњои 821-822) - солњои њукумронии асосгузори давлати Тоњириён дар Хуросон

Ёќуб ибни Лайс (солњои 873-879) - солњои њукумронии асосгузори давлати Саффориён дар Хуросон

Сомон Худот (охири асри VIII- ибтидои асри 1Х) – њаёти сарсилсилаи сулолаи Сомониён

Исмоил ибни Ањмади Сомонї (солњои 892 – 907) - солњои амирии асосгузори давлати соњибистиќлоли тољикон, амири давлати Сомониён, Мовароуннањр ва Хуросон

Абўабдулло Рўдакї (солњои 858-941) - солњои њаёти сардафтари адабиёти форси - тољикї

Абубакр Закариёи Розї (Разес – ба заб. лотинї) - (солњои 865-925) – солњои њаёти олими энсиклопедисти тољик, муаллифи «Ал-Хавї» -30 љилд ва «Тибби Мансур» - 10 љилд.

Абўалї ибни Сино (Ависена – ба заб. лотинї) (солњои 980-1037) - солњои њаёти олими энсиклопедисти тољик, муаллифи «Ал - Ќонун фи Тиб» - 5 љилд.

Абулќосим Фирдавсї (солњои 934-1020) - солњои њаёти муаллифи достони «Шоњнома»

Абуабдулло Джайхони (914-922гг) - солњои вазирии олими љуѓрофишинос, муалифи «Ашкол ул - Олам» дар дарбори Насри II Сомонї

Абулфазли Балъамї (солњои 922-939) - солњои вазирии бомаърифаттарин шахс дар дарбори Насри II Сомонї.

Аллоудин Њусейни Ѓурї (солњои 1149-1156) - солњои њукмронии асосгузори давлати точикони ѓур дар Хуросон

Шамсиддини Муњаммади Курт (солњои 1245-1278) - солњои њукмронии асосгузори давлати куртњои Њирот

Абубакри Наршахи (солњои 899-959) - солњои њаёти олими таърихнигор, муаллифи китоби «Таърихи Бухоро»

Низомулмулк (солњои 1063-1093) - солњои вазирї дар давлати Салљукиён. Муаллифи китоби «Сиёсатнома»

Малик Санљар - сарвари шўриши халќии солњои 1206-1207 бар зидди феодалон (САДРЊО) -и - Бухоро

Темурмалик - сарлашкари тољик, сарвари мудофиаи Хўљанд солњои 1220-1221 Мањмуди Торобї - сарварї шўриши халќии соли 1238 бар зидди муѓулњо.

Мавлонозода - сарвари њаракати «сарбадорон» солњои 1365-1366 дар Самарќанд

Ањмади Дониш (солњои 1826-1897) - солњои њаёти асосгузори афкори «маорифпаварї» дар Осиёи Марказї Восеъ - сарвари шўриши халќии соли 1888 бар зидди тартиботи амирї дар Бухорои Шарќї.

Садриддин Айнї (солњои1878 – 1954) - Адиб, олим ва асосгузори адабиёти муосири тољик. Аввалин Президенти Академияи илмњои Љумњурии Тољикистон. Муаллифи асарњои «Таърихи амирони манѓитияи Бухоро», «Таърихи инќилоби фикрї дар Бухоро», «Намунаи адабиёти тољик», «Дохунда», «Ѓуломон», «Ёддоштњо» ва диг., ки ба 29 заб. хориљї нашр шудаанд. Соли 1997 барои љонбозињояш дар мустаъќил намудани миллату давлатдории тољик ва мустањкам намудани Љумњурии Тољикистон ба ў унвони олии Ќањрамони Тољикистон дода шуд.

Нусратулло Махсум Лутфуллоев (солњои 1881 – 1938) - Ходими давлатї .Солњои 1924-1926 раиси Кумитаи инќилобї, 1926-1933 раиси Кумитаи Иљроияи Марказии ЉШСТ. Ноњаќ ќатл карда шудааст. Соли 2006, барои љонбозињояш дар мустањкам намудани Љумњурии Тољикистон ба ў унвони олии Ќањрамони Тољикистон дода шуд.

Шириншоњ Шоњтемур (солњои 1899 – 1937) - Ходими њизбию давлатї. Солњои 1929-1931 котиби њизби коммунистии ЉШСТољикистон, с. 1933-1937 Раиси Кумитаи Иљроияи Марказии ЉШС Тољикистон. Ќурбони беадолатии замон шудааст. Соли 2006, барои љонбозињояш дар мустањкам намудани Љумњурии Тољикистон ба ў унвони олии Ќањрамони Тољикистон дода шуд.

Бобољон Ѓафуров (солњои 1909 – 1977) - Олим, академики Академияи Илмњои ИЉШС, арбоби њизбї ва давлатї, муаллифи китоби оламшумули «Тољикон» ва зиёда аз 300 асару маќолањо. Солњои 1944-1946 котиби дуюм, с.1946-1956 котиби якўми КМ њизби комунистии Тољикистон, 1956 – 1977 сарвари Пажуњишгоњи шарќшиносии ИЉШС. Соли 1997 барои талошњояш дар мустањкам намудани мавќеи Љумњурии Тољикистон ва такмили таърихи тољикон ба ў унвони Ќањрамони Тољикистон дода шуд.

Мирзо Турсунзода (1911-1977) -Шоири халќї, раиси Иттифоќи нависандагони Тољикистон, Ќањрамони мењнати сотсиалистї, Раиси Кумитаи якдилии халќњои Осиё ва Африќо. Барои достонњои «Ќиссаи Њиндустон»(1948), «Њасани аробакаш», «Чароѓи абадї», «Садои Осиё»,(1960) «Љони ширин»(1963) бо љоизањои давлатии ИЉШС, ЉШС Тољикистон ва байналмилалии ба номи Нењру(1967) сарфароз шуда буд. Соли 2001 ба ў унвони олии Ќањрамони Тољикистон дода шуд.

Эмомалии Рањмон - Президенти Љумњурии Тољикистон. 19 ноябри соли 1992 дар иљлосияи XVI Шўрои Олии Љумњурии Тољикистон раиси Шўрои Олии Љумњурии Тољикистон, 6 ноябри соли 1994 бори аввал, такроран солњои 1999 ва 2006 Президенти Љумњурии Тољикистон интихоб гардидаст. Соли 1999 барои мустањкам намудани давлатдории соњибистиќлол ва пойдории сулњ дар Тољикистон бо унвони олии Ќањрамони Тољикистон мукофотонида шудааст.