|
|Номи тоҷикӣ=Нозир Арабзода
|Номи аслӣ=
|Акс=noimage.gif
|Зодрӯз=[[20 декабр]]и [[соли 1940]]
|Зодгоҳ=[[ноҳияи Ашт]]
|Даргузашт=[[5 март]]и [[соли 2004]]
|Вазифа=[[олим]]
}}
'''Нозир Арабзода''' '''(Қулматов)''' — [[20 декабролим]]и, доктори илмҳои [[соли 1940фалсафа]] дар деҳаи, [[Аштпрофессор]] — доктори илмҳои ([[фалсафа1999]]).
==Зиндагинома==
== Тарҷумаи ҳол ==
Нозир Арабзода [[20 декабридекабр]]и [[соли 1940]] дар деҳаи [[Ашт]] дар хонадони муаллим ба дунё омадааст. Мактаби миёнаи Умари Хайёми деҳаи мазкурро бо медал хатм кардааст (1957). Шуъбаи филологияи тоҷики Факултети таърих ва филологияи Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В.И.Ленинро бо дипломи сурх хатм намудааст (1962). Аспиранти шуъбаи фалсафаи [[Академияи илмҳои Тоҷикистон]] (1962-651965), ходими хурди илмӣ (1965-68), ходими калони илмии шуъбаи фалсафаи [[Академияи илмҳои Точикистон]] (1968-701970), дотсенти кафедраи фалсафаи [[Донишгоҳи миллии Тоҷикистон|Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В.И.Ленин]] (1970-941994), дотсенти кафедраи фалсафаи Донишгоҳи давлатии Хуҷанд (1994-961996), <ref> [http://elbibhgu.narod.ru/TavcifnomaiOmuzgoron/TavsifnomaiOmuzgoron.html TavcifnomaiOmuzgoron Арабзода (Қулматов) Нозир]</ref> дотсент ва сипас профессори кафедраи адаб ва фарҳанги Донишгоҳи соҳибкорӣ ва хидмат (1996-1999), профессори кафедраи фалсафа ва сиёсатшиносии Донишгоҳи славянии Русияву Тоҷикистон (1999-2004). Дар донишгоҳҳои мазкури кишвар Нозир Арабзода аз таърихи фалсафа, аз ҷумла таърихи фалсафаи тоҷик дарс медод. Ӯ муаллифи китобу мақолаҳои сершумори илмӣ роҷеъ ба муҳимтарин масъалаҳои таърихи фалсафаи точик буда, пажӯҳишҳои бунёдии ӯ дар мавзӯи таълимоти фалсафии Носири Хусрав, Фахруддини Розӣ, Саъдии Шерозӣ, Ҳофизи Шерозӣ, Ибни Сино, Ибни Ямин, Абубакри Розӣ, Насриддини Тӯсӣ, Муҳаммади Ғазолӣ ва дигарон арзиши вежа доранд. Ба қалами Нозир Арабзода беш аз 30 мақолаи илмӣ дар “Энсиклопедияи советии тоҷик” (Душанбе, 1978-1988) тааллуқ доранд, ки ба шарҳи мафҳуму масъалаҳои гуногуни фалсафӣ ихтисос доранд. Саҳми Нозир Арабзода дар таълифи китобҳои дарсии фалсафӣ низ қобили мулоҳиза аст. Аз ин қабил осор, ки ӯ дар ҳамкорӣ бо донишмандони тоҷик офаридааст, метавон “Очеркҳои таърихи фалсафа”(Душанбе, 1982) ва“Фалсафа”-ро зикр намуд. Ғайр аз навиштани мақолаю рисолаҳои илмӣ, ӯ дар таълиф, таҳрир ва тарҷумаи китобҳои дарсӣ ва васоити таълим саҳм гузошта, муаллифи барномаҳои дарси фалсафа ва таърихи фалсафаи тоҷик мебошад. Нозир Арабзода [[5 мартимарт]]и [[соли 2004]] дар Душанбе чашм ба дунё пӯшид.
==Фаъолияти илмӣ==
'''Муҳимтарин дастовардҳои илмӣ''':
-яке аз вежагиҳои барҷастаи осори Нозир Арабзода диққат, вусъат ва умқи мавзӯи пажӯҳиш аст;
-нахустин бор таҳлили комилу ҷомеи таълимоти диниву фалсафии Носири Хусравро пешниҳод кардааст;
-масъалаҳои илоҳиёти Носири Хусрав, аз ҷумла тавҳид, офариниши олам, шаккокӣ, таъвили Қуръон, нубувват ва имоматро мавриди таҳлил қарор додааст;
-масъалаҳои муаммои ҳастиро мавриди пажӯҳиши муфассал қарор додааст;
-таълимоти мутафаккир дар бораи аърози ҳастиро батафсил баён кардааст;
-ба гунаи нав моҳияти нафс ва масъалаи психофизикиро шарҳ додааст;
-дар бофтори таҳлили муаммои ҳастӣ мақоми инсон дар силсилаи маротиби ҳастиро арзёбӣ кардааст;
-ташобуҳ ва тафовути назарияи маърифати Носири Хусрав ва Ибни Синоро баррасӣ карда, таҳлили қиёсии таълимоти ахлоқии Носири Хусрав ва Абубакри Розиро пешниҳод намудааст;
-хирадгароии фалсафии мутафаккир дар шеърро бозтоб карда, ҷойгоҳи ахлоқии суханро мавриди баррасӣ қарор додааст.
;Номи рисолаҳои номзадӣ ва докторӣ:
рисолаи номзадӣ: Таълимоти ахлоқии Саъдӣ. Душанбе, 1968
рисолаи докторӣ: Фалсафаи исмоилияи Носири Хусрав. Душанбе, 1998
Ӯ муаллифи китобу мақолаҳои сершумори илмӣ роҷеъ ба муҳимтарин масъалаҳои таърихи фалсафаи точик буда, пажӯҳишҳои бунёдии ӯ дар мавзӯи таълимоти фалсафии Носири Хусрав, Фахруддини Розӣ, Саъдии Шерозӣ, Ҳофизи Шерозӣ, Ибни Сино, Ибни Ямин, Абубакри Розӣ, Насриддини Тӯсӣ, Муҳаммади Ғазолӣ ва дигарон арзиши вежа доранд. Ба қалами Нозир Арабзода беш аз 30 мақолаи илмӣ дар “Энсиклопедияи советии тоҷик” (Душанбе, 1978-1988) тааллуқ доранд, ки ба шарҳи мафҳуму масъалаҳои гуногуни фалсафӣ ихтисос доранд. Саҳми Нозир Арабзода дар таълифи китобҳои дарсии фалсафӣ низ қобили мулоҳиза аст. Аз ин қабил осор, ки ӯ дар ҳамкорӣ бо донишмандони тоҷик офаридааст, метавон “Очеркҳои таърихи фалсафа”(Душанбе, 1982) ва“Фалсафа”-ро зикр намуд. Ғайр аз навиштани мақолаю рисолаҳои илмӣ, ӯ дар таълиф, таҳрир ва тарҷумаи китобҳои дарсӣ ва васоити таълим саҳм гузошта, муаллифи барномаҳои дарси фалсафа ва таърихи фалсафаи тоҷик мебошад.
== Осор ==
Унвонҳои дигар:
* Этические взгляды Саади. Душанбе, «Дониш», 1968. 129 с.
Профессор. Душанбе, 1999
* Фахриддин Рози (краткий анализ философской концепции). Душанбе, “Дониш”, 1980. 67 с.
* Очеркҳои таърихи фалсафа. Душанбе, "Дониш", 1982.
;Номгӯи китобҳои чопшуда:
1.Этические* взглядыФахруддини СаадиРозӣ. Душанбе, «Дониш»“Ирфон”, 19681993. 12988 с.
* Носири Хусрав. Тадқиқи назариёти фалсафӣ. Душанбе, «Маориф», 1994. 176 с.
2.Фахриддин Рози (краткий анализ философской концепции). Душанбе, “Дониш”, 1980. 67 с.
3.Фахруддини* РозӣҲикмати амалии Саъдӣ. Душанбе, “Ирфон”“Нодир”, 19932002. 88133 с.
4.Носири* Хусрав.Ҷаҳони Тадқиқиандешаи назариётиНосири фалсафӣХусрав. Душанбе, «МаорифНодир», 19942003. 176259 с.
5.Ҳикмати* Мир идей и размышлений амалииНосира СаъдӣХусрава. Душанбе, “Нодир”, 20022003. 133264 с.
=== Номгӯи мақолаҳои илмӣ, ки дар маҷаллаҳо ба табъ расидаанд ===
6.Ҷаҳони андешаи Носири Хусрав. Душанбе, «Нодир», 2003. 259 с.
7.Мир идей и размышлений Носира Хусрава. Душанбе, “Нодир”, 2003. 264 с.
== Номгӯи мақолаҳои илмӣ, ки дар маҷаллаҳо ба табъ расидаанд ==
;ба забони тоҷикӣ:
* 1.Оҳангҳои иҷтимоӣ дар “Ҳабсиёт”-и Масъуди Саъди Салмон// Садои Шарқ. 1965.
* 2.Мафҳуми замон дар фалсафаи Носири Хусрав// Ахбороти АФ РСС Тоҷикистон. Шуъбаи фанҳои ҷамъиятӣ. № 1, 1985.
1.Оҳангҳои иҷтимоӣ дар “Ҳабсиёт”-и Масъуди Саъди Салмон// Садои Шарқ. 1965.
* 3.Расионализми шоирона// Мактаби советӣ. № 10, 1986.
2.Мафҳуми замон дар фалсафаи Носири Хусрав// Ахбороти АФ РСС Тоҷикистон. Шуъбаи фанҳои ҷамъиятӣ. № 1, 1985.
3* 4.РасионализмиМуҳити шоиронамаърифат// МактабиСадои советӣШарқ. № 1012, 1986.
* 5.Андешаҳои илмии Носири Хусрав// Мактаби советӣ. № 3, 1988
4.Муҳити маърифат// Садои Шарқ. № 12, 1986.
* 6.Тавсифи категорияи макон дар фалсафаи Носири Хусрав// Ахбороти АФ РСС Тоҷикистон, серияи фалсафа, иқтисодиёт ва ҳуқуқшиносӣ. № 1, 1988.
5.Андешаҳои илмии Носири Хусрав// Мактаби советӣ. № 3, 1988
* 7.Сирати ахлоқии Абубакри Розӣ// Садои Шарқ. № 11, 1988.
6.Тавсифи категорияи макон дар фалсафаи Носири Хусрав// Ахбороти АФ РСС Тоҷикистон, серияи фалсафа, иқтисодиёт ва ҳуқуқшиносӣ. № 1, 1988.
* 8.Зарурти маърифати олам аз назари Носири Хусрав// Ахбороти АФ РСС Тоҷикистон, серияи фалсафа, иқтисодиёт, ҳуқуқшиносӣ. № 4 (16), 1989.
7.Сирати ахлоқии Абубакри Розӣ// Садои Шарқ. № 11, 1988.
8* 9.Зарурти маърифати оламҲаракат аз назаридиди Носири Хусрав// АхборотиИлм АФва РСС Тоҷикистон, серияи фалсафа, иқтисодиёт, ҳуқуқшиносӣҳаёт. № 4 (16)12, 1989.
9* 10.ҲаракатАндарзи азҲакими диди Носири ХусравҚубодиёнӣ// Илм ваСадои ҳаётШарқ. № 12, 1989.
* 11.Андешаи офариниш дар фалсафаи Носири Хусрав// Фарҳанг. № 7, 1991.
10.Андарзи Ҳакими Қубодиёнӣ// Садои Шарқ. № 12, 1989.
11* 12.АндешаиҶавҳарияти офаринишҷисм, дармодда фалсафаива сурат аз назари Носири Хусрав// ФарҳангИлм ва ҳаёт. № 72, 1991.
12* 13.Ҷавҳарияти ҷисм, модда ва сурат аз назариЭҷодиёти Носири Хусрав// Илм ва ҳаётМаърифат. № 2, 19911992.
13* 14.ЭҷодиётиШаккокии Носири Хусрав// МаърифатАдаб. № 25, 1992.
14.Шаккокии* 15.Носири Хусрав дар бораи нубувват ва имомат// АдабИлм ва ҳаёт. № 57-8, 19921993.
15* 16.НосириТаъвили ХусравҚуръон дар бораиилоҳиёти нубувватНосири ва имоматХусрав// Илм ва ҳаётФарҳанг. № 7-81/3, 1993.
16* 17.ТаъвилиОдоби Қуръонсухан гуфтан дар илоҳиётитаълимоти ахлоқии Носири Хусрав// ФарҳангАдаб. № 1/37, 19931996.
17* 18.ОдобиФазилати суханнекӣ гуфтанва накӯкорӣ дар таълимоти ахлоқии Носири Хусрав// Адаб.Илм №ва 7ҳаёт, 19961999.
* 19.Саъдӣ ва масъалаи ташаккули ахлоқ бо таъсири тарбият// Адаб. № 1, 2002.
18.Фазилати некӣ ва накӯкорӣ дар таълимоти ахлоқии Носири Хусрав// Илм ва ҳаёт, 1999.
19* 20.Саъдӣ ва масъалаиНигоҳи ташаккулинав ахлоқба бозиндагиномаи таъсириСаъдии тарбиятШерозӣ// Адаб. № 13, 2002.
* 21.Таълимоти расионалистии фалсафаи Носири Хусрав// Адаб. № 1, 2004.
20.Нигоҳи нав ба зиндагиномаи Саъдии Шерозӣ// Адаб. № 3, 2002.
21.Таълимоти расионалистии фалсафаи Носири Хусрав// Адаб. № 1, 2004.
;ба хатти форсӣ:
* 22.Мақоми инсон дар силсилаи маротиби ҳастӣ// Persian Heritage (Мероси Эрон), № 58, Ню-Ҷерси, ИМА, 2010.
* 23.Шарҳи аҳволи Носири Хусрав// Persian Heritage (Мероси Эрон), № 59, Ню-Ҷерси, ИМА, 2010.
;ба забони русӣ:
* 24.Диалог души и тела в философии Фахриддина Рози// Изв. АН Тадж. ССР, отделение общественных наук. № 1 (95), 1979.
24* 25.ДиалогСущность души. иТрактовка телапсихофизической проблемы в философии ФахриддинаНосири РозиХусрава// Изв. АН Тадж. ССР, отделениесерия: общественныхфилософия, экономика, наукправоведение. № 1 (95), 19791991.
25.Сущность души. Трактовка психофизической проблемы в философии Носири Хусрава// Изв. АН Тадж. ССР, серия: философия, экономика, правоведение. № 1, 1991.
;ба забони англисӣ:
* 26.Nasir-i Khusraw// Encyclopedia of Religion, Second Edition. USA, 2005.
== Пайвандҳои беруна ==
26.Nasir-i Khusraw// Encyclopedia of Religion, Second Edition. USA, 2005.
<references/>
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо|*]]
== Номгӯи мақолаҳо, ки дар рӯзномаҳо ба табъ расидаанд ==
[[Гурӯҳ:Олимони Тоҷикистон]]
[[Гурӯҳ:Фалсафашиносони Тоҷикистон]]
27.Тарбия ва ташаккули шахсият ба ақидаи Саъдии Шерозӣ// Маориф ва маданият, 1965.
[[Гурӯҳ:Омӯзгорони Тоҷикистон]]
28.Фалсафаи Насриддини Тӯсӣ// Маориф ва маданият, 1968.
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи миллии Тоҷикистон]]
29.Фалсафаи Ибни Сино// 1969.
[[Гурӯҳ:Олимони Донишгоҳи славянии Русияву Тоҷикистон]]
30.Роҷеъ ба фалсафаи Ҳофиз// 1971.
[[Гурӯҳ:Дар ноҳияи Ашт таваллудшудагон]]
31.Нақши Ғаззолӣ дар фалсафа ва тасаввуф// 1976.
32.Пажӯҳандаи ҳақоиқ// 1973.
33.Фалсафаи ахлоқии Ибни Ямин// 1976.
34.Умри бардавоми анъана// 1977.
35.Назарияи маърифати Фахриддини Розӣ// 1977.
36.Саъдӣ ва тасаввуф// 1977.
37.Муҳовараи рӯҳу ҷисм дар фалсафаи Фахриддини Розӣ// 1979.
38.Кори идеологӣ ва талаби айём// Маданияти Тоҷикистон, 1983.
39.Қимати ҷинси сухан боло кунам...// Комсомоли Тоҷикистон, 1984.
40.Гуманизми Носири Хусрав// Адабиёт ва санъат, № 37, 1989.
41.Сухани тоза аз мавзӯи куҳан// Садои мардум, 1996.
;Дар ҳамқаламӣ бо Мӯсо Диноршоев:
42.Ибни Сино ва Фахриддини Розӣ// 1980.
43.Баҳси мутакаллим бо файласуф// 1980.
44.Маънии лаззат. Мунозираи Носири Хисрав бо Абӯбакри Розӣ// Адабиёт ва санъат, № 14, 1990.
45.Насириддини Тӯсӣ ва исмоилиён//, 2000.
;Дар ҳамқаламӣ бо Ғаффор Ашӯров:
46.Сайқали хирад//, Тоҷикистони советӣ, № 156, 1970.
;Дар ҳамқаламӣ бо Умар Султонов:
47.Шаҳиди Балхӣ – шоири файласуф// Маориф ва маданият, 1977.
;Дар ҳамқаламӣ бо Раҳим Мусулмонқулов:
48.Бо чашми кам мабин// Тоҷикистони советӣ, 1972.
;Дар ҳамқаламӣ бо Н.Рустамов:
49.Кошифи асрори фалсафӣ// Комсомоли Тоҷикистон, 1967.
;Дар ҳамқаламӣ бо гурӯҳи муаллифон:
50.Суруди дили Барно// Тоҷикистони советӣ, 1966.
51.Таърих гувоҳ аст...// Газетаи муаллимон, № 15, 1983.
52.Фурӯғи фитрати маънии Бедил// Омӯзгор, № 48, 2003.
'''Муҳимтарин дастовардҳои илмӣ''':
-яке аз вежагиҳои барҷастаи осори Нозир Арабзода диққат, вусъат ва умқи мавзӯи пажӯҳиш аст;
-нахустин бор таҳлили комилу ҷомеи таълимоти диниву фалсафии Носири Хусравро пешниҳод кардааст;
-масъалаҳои илоҳиёти Носири Хусрав, аз ҷумла тавҳид, офариниши олам, шаккокӣ, таъвили Қуръон, нубувват ва имоматро мавриди таҳлил қарор додааст;
-масъалаҳои муаммои ҳастиро мавриди пажӯҳиши муфассал қарор додааст;
-таълимоти мутафаккир дар бораи аърози ҳастиро батафсил баён кардааст;
-ба гунаи нав моҳияти нафс ва масъалаи психофизикиро шарҳ додааст;
-дар бофтори таҳлили муаммои ҳастӣ мақоми инсон дар силсилаи маротиби ҳастиро арзёбӣ кардааст;
-ташобуҳ ва тафовути назарияи маърифати Носири Хусрав ва Ибни Синоро баррасӣ карда, таҳлили қиёсии таълимоти ахлоқии Носири Хусрав ва Абубакри Розиро пешниҳод намудааст;
-хирадгароии фалсафии мутафаккир дар шеърро бозтоб карда, ҷойгоҳи ахлоқии суханро мавриди баррасӣ қарор додааст.
== Сарчашма ==
{{Манбаъ}}
1.Этические взгляды Саади. Душанбе, «Дониш», 1968.
2.Фахриддин Рози (краткий анализ философской концепции). Душанбе, “Дониш”, 1980.
3.Фахруддини Розӣ. Душанбе, “Ирфон”, 1993.
4.Носири Хусрав. Тадқиқи назариёти фалсафӣ. Душанбе, «Маориф», 1994.
5.Ҳикмати амалии Саъдӣ. Душанбе, “Нодир”, 2002.
6.Ҷаҳони андешаи Носири Хусрав. Душанбе, «Нодир», 2003.
7.Мир идей и размышлений Носира Хусрава. Душанбе, “Нодир”, 2003.
8. Очеркҳои таърихи фалсафа. Душанбе, "Дониш", 1982.
[[Гурӯҳ:Шахсиятҳо аз рӯи алифбо]]
| 