Дониёлбий (Амир): Тафовут байни таҳрирҳо

Дониёлбий (Амир) {{lang-uz|Daniyal-bey Atalik}}; [[Соли 1730|1730]]—[[Соли 1785|1785]]) — амири [[Аморати Бухоро]] (солҳои 1759-1785).

Дониёлбий писари Худоёрбий буд, ки вақти юришиҳуҷуми Нодиршоҳ ба [[Афғонистон]] ба тарафи ӯ гузашта, ҳокими [[Кармин]]а таъйин шуда буд. Дониёлбий унвони хониро қабул накард ва ба тахти Аморати Бухоро нанишаст. Ба он набераи духтарии Раҳимбий – Фозилтӯра ибни Норбӯтабийро тавсия карда, ихтиёри ҳукуматро пурра ба дасти худ гирифт. Дар ин давра ошӯбу исёни ҳокимони вилоятҳо сар зада, аз Бухоро чанд вилоят ҷудо шуданд. Ҳокимони [[Истаравшан|Ӯротеппа]]ву [[Хуҷанд]], [[Ҷиззах]], Хатирчӣ, [[Каттақӯрғон]] ва [[Самарқанд]]ро забт намуда, мақсади ишғол кардани Бухороро доштанд. Онҳо сипоҳи бисёреро ҷамъ оварда ба самти Бухоро раҳсипор гаштанд. Дар ин давра бисёри қабилаҳои кӯчманчӣ аз сиёсати ҳукмронон норозӣ буданд ва исёнгарон онҳоро истифода намуда, мехостанд ҳокимияти манғитиёнро барҳам зананд. Бо мақсади ҳуҷум ба Бухоро онҳо дар саҳни масҷиди ҷомеъ ҷамъ омаданд.

Пас аз он ба ҷониби Миёнкол ҳаракат кард ва ба қувваҳои ӯ қабилаҳои хитой-қипчоқиҳо ҳамроҳ шуданд. Дониёлбий бо лашкари бисёре ба муқобили онҳо равона шуда ба Кармина расид. Дар ин мавзеъ гуфтушунидҳо бо исёнгарон оғоз шуданд. Исёнгарон аз тахт сарнагун кардани Фозилтӯраро талаб мекарданд. Дониёлбий ночор ба ин талаб розӣ шуда, Фозилтӯраро ҳокими [[Қаршӣ]] таъйин кард ва ӯ бо падараш – Норбутабий ва наздиконаш ба он ҷой равона шуд. Мубориза бо [[феодал]]он ва [[исёнгар]]он мустаҳкам намудани ҳокимият ва пурзӯр намудани қувваҳои ҳарбиро тақозо мекард. Бо ин мақсад Дониёлбий ҳокимиятро пурра ба дасти худ гирифт. Ба ҷойи Фозилтӯра шоҳзода [[Абдулғозих]]он-набераи Абдулфайзхони чингизиро ҳокими [[Бухоро]] таъйин кард. Норбӯтабий ҳанӯз вақти дар Бухоро буданаш дар қасди ба даст овардани ҳокимият буд. С. 1771 ӯ бо ҳамроҳии ҳокимони Шаҳрисабзу Хузор боз бар зидди Дониёлбий шӯриш бардошт. Ин шӯриш пахш карда шуда, [[Қаршӣ]], [[Шаҳрисабз]], [[Ҳисор]] ва дигар [[шаҳр]]ҳо ба итоати [[Бухоро]] даромаданд. Пас аз ҳукмр.ҳукмронии 27-сола ([[9 июнииюн]]и с. [[1785]]) Дониёлбий вафот кард. Дар давраи ҳукмронии ӯ мадрасаву масҷидҳо баста шуда, ҳуҷраҳои онҳо ба анбори коҳу ғалладона мубаддал шуданд. Зулму тааддӣ ва андозҳо бар гардани мардум зиёд гаштанд. <ref>Донишномаи Ҳисор. - Душанбе: "Ирфон", 2015, - С. 122-123</ref>