Хусрави Деҳлавӣ: Тафовут байни таҳрирҳо

'''Яминуддин Абдулҳасан Амир Хусрави Деҳлавӣ''' {{lang-fa|ابوالحسن یمین‌الدین خسرو}}, {{lang-hi|अबुल हसन यमीनुददीन ख़ुसरो}} - мутахаллис ба Хусрав бузургтарин намояндаи адабиёти форсизабони [[Ҳиндустон]] буда бо осори пурқиматаш асоси адабиёти форсизабонро дар он сарзамин мустаҳкам гардонида аст ва дар роҳи ривочу равнақи минбаъдаи адабиёти форсу тоҷик саҳми бесазое гузошта аст.

Амир Хусрави ДехлавиДехлавӣ, ки аз номовартарин ва пурмахсултарин суханварони адабиёти форсист, дар густариши адабиёти форси Хинд ва реша пахн кардани унсурҳои асосии он бештар аз хама хизмат кардааст.

: Агар тахсинитаҳсини шеъри хештан бар дасти хеш астиастӣ,

: ХамаҲама кас хештанро Рудакию УнсуриУнсурӣ хонад.

: Вале гаввоз аз дарё гухаргуҳар берун кашад, аммо,

: Чу вактивақти киматқимат ояд, киматиқимати он гавхаригавҳарӣ донад.

Хусрави ДехлавиДехлавӣ

== ХаётиҲаёти шоир ==

Номи аслии шоир Яминиддин, лакабашлақабаш АбулхасанАбулҳасан буда, Хусрав тахаллуси адабии уӯ мебошад. Гузаштагони Хусрав дар МовароуннахрМовароуннаҳр зиндагизиндагӣ кардаанд. Падари Хусрави Деҳлавӣ дар ҳангоми истилои мугулмуғул ватани худ-шахришаҳри Кешро тарк намуда, ба Ҳиндустон хичратҳиҷрат мекунад.

: Он чи ба таърих зи хичратҳиҷрат гузашт,

: Буд сана шашсаду хаштодуҳаштоду хаштҳашт.

: Рост бигуямбигӯям, ки шаш буду си.

Дар чоиҷои дигар:

: Кунун, ки шашсаду хаштодуҳаштоду чор шуд таърих,

: Маро ба сию се омад навиди сию чахорчаҳор.

Агар аз руи нишондоди порчаи болои соли 652 хиҷриҳиҷрӣ таваллуд шудани Хусрави Деҳлавӣ маълум шавад, аз далели дигар дар соли 651 таваллуд ёфтани шоир таъин мегардад. Аз ин ру, ба чунин хулоса омадан мумкин аст, ки Хусрави Деҳлавӣ дар охири соли 651 хичриҳиҷрӣ, яъне 1253 мелоди дар шахрчаишаҳрчаи Патёли наздикии ДехлиДеҳлӣ таваллуд ёфта будааст. Азбаски шоир бисёрии умри худро дар шахришаҳри ДехлиДехлӣ гузаронида, дар он чоҷо вафот ёфтааст ва мадфани уӯ низ дар он чостҷост, нисбати ДехлавиДеҳлавӣ мегирад.

Дар соли 1261, ки Хусрави Деҳлавӣ хаштсолаҳаштсола буд, падари уӯ дар чангиҷанги зидди хучумиҳуҷуми мугулмуғул кушта мешавад. Бобои модарии Хусрави Деҳлавӣ Имодулмулк кудаки хаштсолароҳаштсоларо дар тахти назорати худ мегирад ва барои аз худ намудани илму дониш ба уӯ кумак мерасонад.

Дар байни солҳои 1276—1278 Хусрави Дехлави ба дарбор кашида мешавад ва пас аз ин зиндагии дарбории шоир сар мешавад. Соли 1279 дар дарбори Туграл, ки хокими Бангола буд, хизмат карда, баъд аз ин шоирро писари калонии ГиёсуддинҒиёсуддин Балбан султон МухаммадхонМуҳаммадхон, ки хокимиҳокими Мултон буд, ба дарбори худ талабид. Дар он чо Хусрави Деҳлавӣ дар муддати панч сол хизмат мекунад. Баъди вафоти ГиёсиддинҒиёсиддин Балбан (1287) Муиззиддин КайкубодКайқубод ба тахти салтанат баромада, Хусравро ба дарбори худ даъват мекунад, вале азбаски тамоми кору бори салтанат ба дасти яке аз дарбориёни бонуфуз Низомиддин буд ва ин шахс бо Хусрави ДехлавиДеҳлавӣ дар муносибати хуб набуд, шоир таклифи ба дарбори Муизиддин рафтанро кабул намекунад. Дар соли 1299 дар хаёти шоир бадбахтие руй медихад. Модар ва бародари хурди шоир дар байни як хафта вафот мекунанд. Хусрави Деҳлавӣ дар достони «Мачнун ва Лайли» аз ин ходиса бо сузу гудоз накл намудааст:

: ХамҲам модару хамҳам бародарам рафт.

: Як хафтаҳафта зи бахти тофтаи ман

: Гум шуд ду махимаҳи ду хафтаиҳафтаи ман

Хусрави Деҳлавӣ сохибисоҳиби фарзандони зиёд буд, аз руи гуфтаҳои худи уӯ маълум мешавад, ки вай як духтар (Афифа ё худ Мастура ва панч писар (Масъуд, Хизр, Рукниддин, Айниддин, Малик Ахмад ва Мухаммад) доштааст, ки аз байни онхо Малик АхмадАҳмад дар замони худ ҳамчун шахси бофазлу адаб ном бароварда буд.

Хусрави Деҳлавӣ 18-уми шавволи 725 хичри (27 сентябри соли 1325) вафот мекунад ва уроӯро дар назди кабриқабри Низомиддин ба хок месупоранд.

== Мероси адабии Хусрави ДехлавиДеҳлавӣ ==

Хусрав яке аз пурмахсултаринпурмаҳсултарин шоиронест, ки кувваиқувваи эҷодии худро карибқариб дар хамаиҳамаи намудҳои шеърии замони худ санчидасанҷида, чи дар назм ва чи дар наср асарҳои зиёде навиштааст.

== Д е в о н хҳ о и Х у с р а в ==

Дар солҳои аввали эҷодиёти худ Хусрави Дехлавӣ, асосан газалуғазалу касидақасида менавишт ва тахаллуси аввалаи уӯ СултониСултонӣ буд ва бо ин тахаллус дар девони якуми у бисёр газалхороғазалҳоро дидан мумкин аст. Тахаллуси дуюм ва асосии шоир Хусрав аст.

Ба навиштани достон шоир аз синни 36-солагисолагӣ шуруъшурӯъ менамояд. Ашъори лирикии шоир дар панчпанҷ девон гирд оварда шудааст. Ин панчпанҷ девон дар давраҳои гуногуни хаётиҳаёти шоир тартиб дода шудаанд ва Хусрав мувофики давраҳои синну соли худ ба хар кадоми онхо номи махсусе додааст.

Илова: Шоир 24 сентябри соли 1253 дар канори руди мукаддасимуқаддаси Ганг дар шахришаҳри Патёли ки 300 км дуртар аз дехлиДеҳлӣ ҷойгир буд, ба дунё омадааст. Модари у Давлатноз ном дошт. Шоир 27 сентябри соли 1325 вафот мекунадкардааст.