Германий
Герма́ний, Ge (олмонӣ: Germanium) — унсури кимиёии гурӯҳи IV ҷадвали Менделеев, рақами тартибиаш 32, массаи ат. 72,59.
![]() | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Германий | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Талаффуз | /dʒərˈmeɪniəm/ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Номи дигар | germanium | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Намуди зоҳирӣ | сафеди хокистартоб | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Вазни атомии муқаррарӣ Ar, std(Ge) | 72.630(8)[1] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Германий дар ҷадвали даврӣ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Рақами атомӣ (Z) | 32 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Гурӯҳ | гурӯҳи 14 (гурӯҳи карбон) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Давр | даври 4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Блок | p-блок | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Категорияи элемент | Нимметалл | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Конфигуратсияи электрон | [Ar] 3d10 4s2 4p2 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Электронҳо аз рӯӣ ҷилд | 2, 8, 18, 4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хосиятҳои физикӣ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Фаза дар ҲФМ | сахт | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Нуқтаи гудозиш | 1211.40 K (938.25 °C, 1720.85 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ҳарорати ҷӯшиш | 3106 K (2833 °C, 5131 °F) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Зичӣ (наздик ба ҳ.х.) | 5.323 гр/см3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ҳангоми моеъ будан (дар н.г.) | 5.60 гр/см3 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ҳарорати гудозиши хос | 36.94 кҶ/мол | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ҳарорати буғшавии хос | 334 кҶ/мол | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Гармигунҷоиши молярӣ | 23.222 Ҷ/(мол·К) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Буғи сершуда
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хосиятҳои атомӣ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Дараҷаҳои оксидшавӣ | −4 −3, −2, −1, 0, +1, +2, +3, +4 (an amphoteric oxide) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Электроманфиият | Ҷадвали Полинг: 2.01 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Қувваҳои иондоршавӣ |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Радиуси атом | эмпирикӣ: 122 пм | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Радиуси ковалентӣ | 122 пм | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Радиуси Ван дер Ваалс | 211 пм | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Хатҳои спектрии Германий | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Дигар хосиятҳо | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Сохтори булӯрӣ | face-centered diamond-cubic | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Суръати овоз thin rod | 5400 м/с (дар 20 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Васеъшавии ҳароратӣ | 6.0 µm/(m·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Гармигузаронандагӣ | 60.2 W/(m·K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Муқобилияти нисбӣ | 1 Ω·m (дар 20 °C) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Минатақаи мамнӯъ | 0.67 eV (дар 300 K) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Тартибории магнитӣ | диамагнетик[2] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Таъсирпазирии магнитӣ | −76.84·10−6 см3/мол[3] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Модули Юнг | 103 ГПа[4] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Модули ғеҷонидан | 41 ГПа[4] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Модули чандирии ҳаҷмдор | 75 ГПа[4] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Коэффисиенти Пуассон | 0.26[4] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Сахтии Моос | 6.0 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Рақами CAS | 7440-56-4 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Таърих | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Номгузорӣ | after Germany, homeland of the discoverer | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Пешгӯикунанда | Дмитрий Менделеев (1869) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Кашф | Clemens Winkler (1886) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Изотопҳои асосии германий | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
32 | Германий
|
72,61 | |
3d104s24p2 |
Таърихи иктишофВироиш
Германийро соли 1885 олими олмонӣ К. Винклер дар таркиби минерали нуқра — аргиродит кашф намудааст.
Мавҷудият дар табиатВироиш
Мавҷудияти германийро соли 1871 олими рус ДОКТОРИ ИЛМҲОИ Менделеев пешгӯӣ намуда, ба он номи шартии экасилитсий гузошта буд. Германий 7,0∙10−4 % массаи қишри заминро ташкил медиҳад. Аз ҷумлаи унсурҳои камёфт ва парешони рӯи замин буда, дар таркиби минералҳои аргиродит 4Ag2S∙GeS2, германит 3Cu2S∙FeS∙2GeS2, конҳои ангиштсанг ва партовҳои маъдании филиззоти ранга мавҷуд аст. Дар табиат 5 изотопи собити германий бо ададҳои массавии 70Ge, 72Ge, 73Ge, 74Ge ва 76Ge дучор меоянд.
Хосиятҳои физикӣВироиш
Филиззи сафеди хокистарранг, ҳарорати гудозишаш 958°С, ҳарорати ҷӯшишаш 2850°С, зичиаш 5,35 г/см3.
Хосиятҳои шимиёӣВироиш
Дар шароити муқаррарӣ аз нигоҳи кимиёӣ фаъолияти суст дорад. Зери ҳарорати баланд (зиёда аз 700°С) бо аксари ғайрифилиззот, аз ҷумла бо оксиген, сулфур ва галогенҳо ба реаксия дохил мешавад. Дараҷаи оксидшавии пайвастҳояш — 4, +2 ва +4 аст. Бо кислотаҳои беоксиген (HCl) ба реаксия дохил намешавад. Дар кислотаҳои нитрат ва сулфати консентратсияаш баланди гарм ҳал шуда, оксиди GeO2, бо ишқорҳо зери таъсири пероксиди ҳидроген пайвасти маҷмӯӣ (комплексӣ) (K2[Ge(OH)6]), бо ҳидроген герман GeH4, дигерман Ge2H6 ва тригерман Ge3H8 ҳосил мекунад. Пайвастҳои ду ва чорвалентаи германий бо галогенҳо (GeF4, GeGl4, GeCl2, GeBr4, GeI4) низ маълуманд. Ҳангоми реаксияи германий бо оксиген дар ҳарорати баландтар аз 700°С оксиди чорвалентаи GeO2 ва дар ҳарорати паст аз 700°С оксиди дувалентаи GeO ҳосил мегардад. Оксиди GeO2 хокаи сафеди регмонанд буда, дар ҳарорати 1115°С гудохта мешавад. Тетрахлориди германий GeCl4 моеи беранг аст (ҳарорати гудозишаш 83°С). GeCl4 ҳидролиз шуда, оксиди GeO2 ва кислотаи HCl ҳосил мекунад. Ҳидроксидҳои германий — Ge(OH)2 ва Ge(OH)4 хосияти амфотерӣ доранд. Намакҳои Ge(OH)2 — германит (мас., германити калий K2GeO2) ва Ge(OH)4 — германат (мас., германати калий K2GeO3) ном доранд. Германий бо филиззот пайваст шуда, германид ҳосил мекунад. Тетраэтилгерманий (C2H5)4Ge аввалин пайвасти органикии германий мебошад. Тамоми пайвастҳои органикии германий безаҳранд. Германийро аз таркиби ангиштсанг ва партови маъданҳо дар шакли оксиди GeO2 ҷудо карда мегиранд. Усули маълуми ба даст овардани германий истихроҷи он аз пасоби корхонаҳои истеҳсоли кокс аст. Барои ҷудо карда гирифтани германий аз танин истифода мекунанд. Он германийро дар шакли таннид таҳшин мекунад. Дар натиҷаи таҷзияи таҳшин то 45 дарсад оксиди GeO2 ҳосил мегардад. Сипас бо мақсади ба даст овардани германийи холис GeO2 ба тавассути гидроген барқарор карда мешавад.
КорбурдҳоВироиш
Германий нимноқил аст. Аввалин транзистори германий соли 1948 сохта шудааст. Диодҳо ва триодҳои германий дар радио, телевизор, ҳисобмошинҳо, компютер ва ғ. истифода мешаванд. Пардаи ниҳоят нафисе, ки аз хӯлаи германий бо ниобий сохта шудааст, дар −248°С хосияти фавқунноқилии аҷиб дорад. Германийро дар саноати тавлиди филиззот ва истеҳсоли шиша низ ба кор мебаранд.
ЭзоҳВироиш
- ↑ (2016) «Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)». Pure and Applied Chemistry 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
- ↑ Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
- ↑ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Properties of Germanium, Ioffe Institute.
АдабиётВироиш
- Кульман А. Г. Общая химия. М., 1979;
- Популярная библиотека химических элементов. М., 1983;
- Шретер В. (ва диг.). Химия. М., 1989;
- Идрисов Т. Кимиёи аносир (элементҳо). Д., 2004.
СарчашмаВироиш
- Германий / Т. Идрисов // Вичлас — Гӯянда. — Д. : СИЭМТ, 2015. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2017, ҷ. 4). — ISBN 978-99947-33-77-4.
Ин мақола оиди химия нопурра аст. Шумо метавонед бо пурракардани ин ба Википедия кумак кунед. |