Гунё

Гунё, гуниё — абзори қадимии ҳандасии дуредгарони Осиёи Миёна, ки ҳамчун ҷадвал истифода мешуд.

Бо он дуредгарон ва сохтмончиён ростию каҷии иморат ва дару ти­ре­заҳоро муайян мекунанд. Шаҳрҳои қадимии Хуросону Мо­вароуннаҳр ёдгориҳои меъмории бисёр дош­та, дар онҳо аксар аз маводди хотамкорӣ, мармар ва масолеҳи сирдор фаровон истифода мебурданд. Қобилияти усто дар он зоҳир мегашт, ки барои ороишу нақшунигор аз ас­боб­ҳои зарурӣ то чӣ андоза моҳирона истифода мебурд (аз қабили паргор, гурсумба, ҷадвал ва ғ.). Афзорҳои мазкурро бештар аз мису тило сохта, ҳаккокӣ менамуданд. Тавассути ин асбобҳо меъ­морон ва дигар устодони санъати ороишию амалӣ нақша­ҳои сохтмонҳои пешбинишуда, унсурҳои меъморӣ, нақшу­нигор, тасвироти ҳандасию ороиширо мекашиданд. Як навъи гунёи секунҷаи мисин (ба андозаи 20 см) назди устои кандакори бухорӣ Ҳамроҳ Маъруфов (Ҳоҷибобо) маҳфуз буд. Гунё андозаи тақсимот надошта, танҳо аз як тараф бар­ҷас­тагӣ дошт, ки ин ба усто имкон медод онро ҳар навъе хоҳад, ҳамон тавр гузорад. Усто метавонист он-ро дар кунҷи тахтаи ҳамвор ё май­дони унсурҳои меъморӣ (чорчӯб, зеҳтахта, болор, сутун ва ғ.) гузошта, ба тарафи лозим ҳаракат диҳад. Дар ҷара­ёни кор усто тавассути гунё ба осонӣ нуқта ва хатҳои лозими кандакори-ро мегузошт. Аксаран гунё вазифаи ҷад­вали калони нақша­каширо низ адо мекард. Гунёи ҳозира, ки яке аз кунҷҳои он 900 мебошад, ду тараф ва ду кунҷи корӣ до­рад. Андозаи як тарафи он аз 50 то 200 мм ва тарафи дигараш аз 32 то 1250 мм мебошад.

Адабиёт

• Гунё / М. Рӯзиев // Вичлас — Гӯянда. — Д. : СИЭМТ, 2015. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 4). — ISBN 978-99947-33-77-4.

• Энциклопедияи адабиёт ва санъати тоҷик. Д., 1988