Манган
Манган (лот. Manganum), Mn, элементи химиявии гурӯҳи VII ҷадвали Менделеев; рақами ат. 25, массаи ат. 54,9380; металли вазини сафеди нуқратоб. Манганро бори нахуст олими швед Ю. Ган с. 1774 дар натиҷаи гарм кардани омехтаи пиролюзит ва ангишт ҳосил намуд. Манган 0,1%-и қишри Заминро ташкил мекунад. Манган дар саноат бо усули электролиз, алоюминотермия ва электротермия ҳосил карда мешавад. Манган ва пайвастҳои он дар саноати металлургӣ, шишасозӣ, бофандагӣ ва ғ. истифода мегарданд. Ҳангоми бо пайвастҳои он кор кардан дар шакли гарду чанг, аэрозол ва буғ метавонад ба роҳи нафас ворид гардад. Пайвастҳои манган заҳрнок буда, ба силсилаи асабҳои марказӣ, ҷигар, шуш таъсири бад мерасонанд; бисёр аз пайвастҳои он боиси тағйироти патологӣ дар хун мешаванд. Барои пешгирии заҳролудӣ аз манган тоза нигоҳ доштани ҳавои ҷои кор, истифодаи респираторҳо, риояи қоидаҳои беҳдошти шахсӣ, пӯшидани либоси махсус муҳим аст.
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Манган | ||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Талаффуз | /ˈmæŋɡəniːz/ | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Номи дигар | manganese | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Намуди зоҳирӣ | нуқрагуни метталӣ | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Вазни атомии муқаррарӣ Ar, std(Mn) | 54.938043(2)[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Манган дар ҷадвали даврӣ | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Рақами атомӣ (Z) | 25 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Гурӯҳ | гурӯҳи 7 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Давр | даври 4 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Блок | d-блок | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Категорияи элемент | Металли гузаранда | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Конфигуратсияи электрон | [Ar] 3d5 4s2 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Электронҳо аз рӯӣ ҷилд | 2, 8, 13, 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Хосиятҳои физикӣ | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Фаза дар ҲФМ | сахт | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Нуқтаи гудозиш | 1519 K (1246 °C, 2275 °F) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Ҳарорати ҷӯшиш | 2334 K (2061 °C, 3742 °F) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Зичӣ (наздик ба ҳ.х.) | 7.21 гр/см3 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| ҳангоми моеъ будан (дар н.г.) | 5.95 гр/см3 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Ҳарорати гудозиши хос | 12.91 кҶ/мол | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Ҳарорати буғшавии хос | 221 кҶ/мол | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Гармигунҷоиши молярӣ | 26.32 Ҷ/(мол·К) | |||||||||||||||||||||||||||||||
Буғи сершуда
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Хосиятҳои атомӣ | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Дараҷаҳои оксидшавӣ | −3, −2, −1, 0, +1, +2, +3, +4, +5, +6, +7 (depending on the oxidation state, an acidic, basic, or amphoteric oxide) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Электроманфиият | Ҷадвали Полинг: 1.55 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Қувваҳои иондоршавӣ |
| |||||||||||||||||||||||||||||||
| Радиуси атом | эмпирикӣ: 127 пм | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Радиуси ковалентӣ | Low spin: 139±5 pm High spin: 161±8 пм | |||||||||||||||||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Дигар хосиятҳо | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сохтори булӯрӣ | body-centered cubic (bcc) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Суръати овоз thin rod | 5150 м/с (дар 20 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Васеъшавии ҳароратӣ | 21.7 µm/(m·K) (дар 25 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Гармигузаронандагӣ | 7.81 W/(m·K) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Муқобилияти нисбӣ | 1.44 µΩ·m (дар 20 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Тартибории магнитӣ | парамагнетик | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Таъсирпазирии магнитӣ | (α) +529.0·10−6 см3/мол (293 K)[2] | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Модули Юнг | 198 ГПа | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Модули чандирии ҳаҷмдор | 120 ГПа | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Сахтии Моос | 6.0 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Сахтӣ аз рӯи Бринелл | 196 МПа | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Рақами CAS | 7439-96-5 | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Таърих | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| Кашф | Карл Шееле (1774) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Ҷудогузории аввалин | Юҳан_Готлиб Ган (1774) | |||||||||||||||||||||||||||||||
| Изотопҳои асосии манган | ||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||
АдабиётВироиш
Сбор и обработка вторичного сырья цветных металлов : Учебник для вузов по специальности «Металлургия металлов» / Г. А. Колобов, В. Н. Бредихин, В. М. Чернобаев. — М. : Металлургия, 1993. — 288 с.
Инҷоро ҳам бингаредВироиш
 | Ин мақола оиди химия нопурра аст. Шумо метавонед бо пурракардани ин ба Википедия кумак кунед. |
- ↑ (2016) «Atomic weights of the elements 2013 (IUPAC Technical Report)». Pure and Applied Chemistry 88 (3): 265–91. doi:10.1515/pac-2015-0305.
- ↑ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.