Зарбулмасал

Зарбулмасал, матал, масал, мақол — матни кӯтоҳи ҳикматомез ва яке аз густардатарин жанрҳои хурд дар фолклори тоҷик ба шумор меравад. Зарбулмасал матни мӯҷази таърихан ба вуҷудомада ва аз нигоҳи семантикию грамматикӣ устувор мебошад, ки дар он бо образҳои равшан афкори умум, ҳикмат ва таҷрибаҳои чандинасраи мардум дар контекстҳои таърихӣ-географӣ, ҷамъиятӣ-сиёсӣ ва фарҳангӣ хулоса шудаанд.

Чунончи:

Офтобро бо доман пӯшонида намешавад.

• * *

Шохи дарахти мевадор хам аст.

• * *

Санги вазнинро об намебарад.

Вазифаи асосии зарбулмасалҳо тасдиқи сухан мебошад. Мардум дар гуфтори худ кӯшиш менамоянд, ки дар мавридҳои муайян, барои тасдиқи фикру суханони хеш баъзе зарбулмасалҳоро баён кунанд. Зарбулмасалҳо барои тарбияи инсон, ба вижа насли ҷавон ва танқиди хислатҳову рафтору гуфтори номатлуби баъзе ашхоси ҷомеа мавқеи муҳим доранд. Аз ин рӯ бисёре аз донишмандон ба ҷиҳати тарбиявию ахлоқии зарбулмасалу мақол таваҷҷуҳи махсус зоҳир кардаанд.

Масалан:

Бори каҷ ба манзил намерасад.

• * *

Бо моҳ шинӣ, моҳ шавӣ,

Бо дег шинӣ, сиёҳ шавӣ.

• * *

Гови бешир овози баланд дорад.

Ҳангоми суҳбат мардум зарбулмасалу мақолҳоро ҳамчун ороишу зевари гуфтор низ ба кор мебаранд. Дар нутқи гӯянда матни зарбулмасал на танҳо суханро зебову дилкаш мекунад, балки онро қувват медиҳад, тасдиқ мекунад. Ҳамин тавр, тавассути зарбулмасалу мақол одамон муносибат ва мубодилаи афкор менамоянд. Забони зарбулмасалҳо мӯҷазу ихчам буда, фикр ба тариқи маҷоз баён мегардад. Маънӣ ва мазмуни зарбулмасалу мақолҳоро дар контексти гуфтор, инчунин дар дохили матни хаттӣ комилан дарёфтан мумкин аст.

Нигаред

• Аскиягӯӣ
• Латифа

Пайвандҳо

• Феҳристи миллии мероси фарҳанги ғайримоддӣ. www.pitfi.tj. 19 феврали 2019 санҷида шуд.(пайванди дастнорас)