Ноҳияи Енбекчиқазоқ
Нохияи Енбекчиқазоқ (қаблан ноҳияи Энбекчӣ-Қазоқ, қаз.: Еңбекшіқазақ ауданы) — воҳиди маъмурӣ дар ҷануби вилояти Алмаатои Қазоқистон. Маркази маъмурӣ — шаҳри Эсик (Иссиқ). Ноҳияи сераҳолитарини Қазоқистон.
| Еңбекшіқазақ ауданы | |||
.jpg) | |||
|
|||
| Кишвар |
 Қазоқистон |
||
| Тобеъи | Вилояти Алмаато | ||
| Шомили | 25 ҷамоаи (округи) деҳот ва 1 шаҳри тобеи ноҳия | ||
| Маркази маъмурӣ | Иссиқ | ||
| Таърих ва ҷуғрофиё | |||
| Таърихи таъсис | 17 январ 1928 | ||
| Масоҳат |
|
||
| Вақти минтақавӣ | UTC+6:00 | ||
| Аҳолӣ | |||
| Аҳолӣ | 300 427 нафар (2019)(1-ум ҷой) | ||
| Зичӣ | 35,08 нафар/км² | ||
| Миллият |
қазоқон (57,50%) уйғурҳо (17,67%) русҳо (13,15%) туркҳо (4,80%) озарбойҷонҳо (1,47%) курдҳо (1,26%) ғайра (4,15%) |
||
| Забонҳои расмӣ | қазоқӣ | ||
| Вебгоҳи расмӣ | |||
 |
|||
 Парвандаҳо дар Викианбор | |||
География
вироиш
Релефи қаламрави ноҳия дар ҷануб, шарқ ва ҷануби шарқ кӯҳсор (кӯҳи Караш дар қаторкӯҳи Зайлийское Алатау, кӯҳҳои Бакай, Саритау, Согети, Торайгир), дар шимол ҳамвор (Или). Нуқтаи баландтаринаш кӯҳи Саз (4241 м) дар ҷанубу ғарб буда, бо барфу пиряхҳои абадӣ фаро гирифта шудааст. Нишебии сатҳи обанбори Капчагай .
Иқлими минтақа якбора континенталӣ аст. Зимистонаш мулоим, тобистон гарм аст. Ҳарорати миёнаи январ -6 то -10°С; 20—24°С дар моҳи июл. Миқдори бориши атмосфера дар ҳамвориҳо ба ҳисоби миёна дар як сол 200—400 мм, дар нишебиҳои кӯҳӣ 550—700 мм.
Дарёҳои Иссиқ, Турген, Қииқбой, Шолак, Шибиқтӣ, Белшабдор, Қаротуриқ, Лаварсоз, Осӣ ва Шилик ҷорӣ мешаванд. Қаламрави ноҳияро аз шарқ ба ғарб канали ирригатсионии Улкен Алмаато (канали Калони Алмаато ба номи В. Д. Кунаев) убур мекунад. Дар кӯҳҳо кӯлҳои хурд (Иссиқ, Жасилкӯл ва ғ.) мавуданд. Дар дарёҳо НБО-ҳои хурд сохта шудаанд. Дар нишебиҳои кӯҳҳои Таутурген ва Корам чашмаҳои маъданӣ мавҷуданд .
Дар ҳудуди ноҳия як қисми Боғи миллии табиии Иле-Алатау бо масоҳати 63,5 ҳазор га, мамнуъгоҳи Алмаато, Иссиқ Қӯрғон, мамнӯъгоҳи Шинтурген (889 га) мавҷуд аст. .
Таърих
вироишОн соли 1928 [1] бо номи ноҳияи Сюгатинск ташкил шудааст. Соли 1929 он ба ноҳияи Энбекши-Қазоқ табдил дода шуд . Маркази ноҳия — деҳаи Қаро-Кемир (ҳоло Қаракемер), аз соли 1932 — деҳаи Иссиқ (ҳоло шаҳри Эсик).
4 майи соли 1993 бо Укази Президиуми Шӯрои Олии Қазоқистон транскриптсияи номи ноҳияи Энбекшиказах (Энбекшиқазоқ) ба забони руси ба вилояти Енбекшиказах (Енбекшиқазоқ) иваз карда шуд [2].
23 майи соли 1997 бо Фармони Президенти Қазоқистон ноҳияи Чилик барҳам дода шуд, ки ҳудуди он ба ҳайати ноҳияи Енбекшиқозоқ дохил шуд [3].
Аҳолӣ
вироишТаркиби этникии ноҳия (мувофиқи 1939 барӯйхатгирии аҳолӣ).[4]
| Миллат | Шумора | ||
| тамоми ноҳияи | д. Иссиқ (марказ) | дигар деҳаҳо | |
| Ҳамагӣ | 34.471 | 7.161 | 27.310 |
| русҳо | 15.991 | 4.630 | 11.361 |
| қазоқҳо | 9.615 | 1.431 | 8.184 |
| уйғурҳо | 3.622 | 54 | 3.568 |
| украинҳо | 1.614 | 466 | 1.148 |
| немисҳо | 1.181 | 212 | 969 |
| лаҳиҳо | 647 | 647 | |
| белорусҳо | 402 | 16 | 386 |
| куриёиҳо | 276 | 32 | 244 |
| тоторҳо | 232 | 93 | 139 |
| Дигарон (барои минтақаҳое, ки аҳолӣ ТАНҲО аз ҷониби ЯКЧАНД миллатҳо тақсим карда мешаванд) | 1538 | 227 | 1311 |
Дар асоси маълумоти солҳои 1939 ва 2019 таносуби қазоқҳо / уйғурҳоро ҳисоб кардан мумкин аст -
1) дар соли 1939 = 2.654: 1
2) дар соли 2019 = 3.255: 1
Ҳайати миллии ноҳияи Енбекшиқазоқ (дар аввали соли 2019) :
- қазоқҳо - 172.760 нафар. (57,50%)
- ӯйғурҳо - 53.072 нафар. (17,67%)
- русҳо — 39518 нафар. (13,15%)
- туркҳо — 14423 нафар. (4,80%)
- озарҳо — 4406 нафар. (1,47%)
- курдҳо — 3772 нафар. (1,26%)
- тоторҳо — 1696 нафар. (0,56%)
- чеченҳо — 1656 нафар. (0,55%)
- қирғизҳо — 1498 нафар. (0,50%)
- олмониҳт - 1.338 нафар. (0,45%)
- куриёиҳо — 1133 нафар. (0,38%)
- ӯзбекҳо — 1167 нафар. (0,39%)
- юнониҳо — 674 нафар. (0,22 %)
- украинҳо — 666 нафар. (0,22%)
- полякҳо - 374 нафар. (0,12%)
- дигарон — 2274 нафар. (0,76%)
- Дар маҷмӯъ - 300 427 нафар. (100.00%)
Иқтисод
вироишҚум ва дигар масолеҳи бинокорӣ истихроҷ карда мешавад. Хоҷагии обӣ ва лалмӣ: галладона, зироатҳои меваю сабзавот, тамоку парвариш карда мешавад. Чорводорӣ (гӯсфандпарварӣ, чорводорӣ, асппарварӣ, паррандапарварӣ). Корхонаҳои коркарди маҳсулоти хоҷагии қишлоқ. Дар ноҳияи Енбекшиқазоқ корхонаҳои калони Қазоқистон ва хориҷӣ кор мекунанд: «Фудмастер», «Филипп Моррис Казокистон», заводи вино «Эсик» ва ғайра. Аз ҳудуди ноҳия шоҳроҳҳои Алмаато – Норинкӯл, Алмаато – Ҷаоканд мегузаранд .
Махсулоти умумии хоҷагии қишлоқ дар соли 2002-ум 12366 миллион тенгеро ташкил дод.
Раисон
вироиш- Каримтой Абдураҳмонов 2002? - 29.01.2008
- Тойбоев Алихон Абдихонович (аз 01.2008)
- Исҳоқ Биналӣ Абдукапасулӣ (аз 01.2012)
- Қошкимбоев Куанишбек Калиевич (аз 06.2020)
Эзоҳ
вироиш- ↑ Казахская ССР / Гл. ред. Р. Н. Нургалиев. — Алма-Ата: Гл. ред. Казахской советской энциклопедии, 1988. — Т. 2. — С. 585. — 608 с. — 31 300 экз. — ISBN 5-89800-002-X.
- ↑ Постановление Президиума Верховного Совета Республики Казахстан от 4 мая 1993 года № 2001 «Об упорядочении транскрибирования на русском языке казахских топонимов, наименовании и переименовании отдельных административно-территориальных единиц Республики Казахстан».
- ↑ Указ Президента Республики Казахстан от 23 мая 1997 года №3528 «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Алматинской, Восточно-Казахстанской, Карагандинской и Северо-Казахстанской областей». «Әділет» — Информационно-правовая система нормативных правовых актов Республики Казахстан. 17 июни 2017 санҷида шуд.
- ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Всесоюзная перепись населения 1939 года. www.demoscope.ru. 15 июни 2021 санҷида шуд.