Олтой (шаҳр, Қазоқистон)

Олтой
	Шаҳр
Олтой
	қаз.: Зыряновск; русӣ: Зыряновск
	Нишон
Кишвар	Қазоқистон
Вилоят	Қазоқистони Шарқӣ
ноҳия	Олтой
Таърих ва ҷуғрофиё
Таъсис	1791
Аввалин номбарӣ	5 май 1791
Минтақаи замонӣ	UTC+6:00
Аҳолӣ
Аҳолӣ	▲39 977 тан (2013);
Шиносаҳои ададӣ
Нишонаи почта	070800
	akimzyrian.gov.kz
	Парвандаҳо дар Викианбор

Олтой (то 3 январи 2019 — Зиряновск^[1]) — шаҳри тобеи ноҳияи Қазоқистон, маркази маъмурии ноҳияи Олтой (то соли 2019 — Зиряновский)-и вилояти Қазоқистони Шарқӣ мебошад.

Ҷуғрофия вироиш

Шаҳри Олтой дар ҳавзаи байникӯҳӣ ҷойгир буда, бо теппаҳо ва доманаҳои қаторкӯҳҳои Олтой Холзун ва Листвяга 12 км ҷанубтар аз соҳили чапи дарёи Бухтарма ҳамсарҳад аст. Он тақрибан 165 км ғарбтар аз баландтарин нуқтаи Олтой - кӯҳи Белуха ҷойгир аст ва наздиктарин шаҳр ба он аст. Аз байни шаҳр дарёҳои Вторушка ва Маслянка мегузаранд, ки пештар барои бо об таъмин намудани онҳо аҳамияти калон доштанд. Дар қисми шимолии шаҳр ду кӯҳ — Мягкая Толстуха (аз сатхи бахр 878,6 м) ва Маяк (816,6 м) воқеъ аст.

Аҳолӣ вироиш

Аҳолии шаҳри Олтой аз рӯи солҳо:

1939 — 16156 нафар
1959 — 54119 нафар
1970 — 56206 нафар
1971 — 55.000 нафар
1979 — 51132 нафар
1989 — 52838 нафар
1991 — 53800 нафар
1999 — 45800 нафар
2006 — 44744 нафар
2010 — 39 822 нафар

Таркиби миллӣ (аз 1 январи соли 2010) :

русҳо — 31132 нафар (78,18%)
қазоқҳо — 6503 нафар (16,33%)
тоторҳо — 863 нафар (2,17%)
олмониҳо — 554 нафар (1,39%)
укроинҳо — 378 нафар (0,95%)
беларусҳо — 94 нафар (0,24%)
дигарон — 298 нафар (0,75%)
Ҳамагӣ — 39 822 нафар (100.00%)

Таърих вироиш

Деҳаи Зиряновское вироиш

Он соли 1791 ҳамчун кон дар ноҳияи маъдани Олтой пас аз кашфи кони бои маъданҳои полиметаллӣ аз ҷониби коргари заводи ба номи Локтевский Герасим Зирянов таъсис ёфтааст. Ба номи кашфкунанда ^[2] .

Эҷоди кон бо номи сардори корхонаҳои Коливано-Воскресенский Гавриил Качка алоқаманд аст.

Соли 1833 дар назди Управленияи кони Зиряновский аввалин беморхона кушода шуд. Аз соли 1834 шуъбаи почтаю телеграф кор мекунад. Соли 1836 мактаби маъданчиён кушода шуд.

Соли 1844 ба шахта Г. Э. Шуровский - геологи рус, аввалин профессори геология ва минералогияи Донишгоҳи Маскав, яке аз асосгузорон ва аввалин президенти Ҷамъияти дӯстдорони табиатшиносӣ, антропология ва этнография меояд.

Дар соли 1852 дар кони Зиряновский калисо сохта шуд ва дар соли 1861 волости кони Зиряновскаяи ноҳияи Бийски губернияи Томск ташкил ёфт, ки ба он ғайр аз деҳаи Зиряновский, деҳаҳои Бобровский, Бухтаминский, Верх- Пихтовский, Нижне-Пихтовский ва Путинсевский дохил буданд. Дар соли 1882 мактаби ибтидоӣ ва соли 1885 мактаби дузинагии занона кушода шуд. Соли 1899 волости маъдани Зирянов ба уезди навтаъсиси Змеиногорски губернияи Томск дохил карда шуд. Дар он вақт ахолии деҳа 5260 нафар буд.

13 июни соли 1921 волости маъдани Зирян ба уезди Бухтармаи вилояти Семипалатински РСС Қазоқистон дода шуд. Дар соли 1921 аввалин боғча ва хонаи бачагон, соли 1922 китобхона кушода шуд. Дар соли 1926 клуби Горняк ва мактаби ҳафтсола сохта шуданд.

Дар соли 1928 ноҳияи Зиряновскийи вилояти Семипалатинск бо маркази маъмурӣ дар деҳаи Зиряновское ташкил карда шуд. Соли 1929 аввалин дорухона ва матбаа кушода шуд. Дар соли 1932 ноҳияи Зиряновский ба вилояти навтаъсиси Қазоқистони Шарқӣ дода шуд. Соли 1935 клуби «Ударник» сохта шуд.

Посёлкаи коргарии Зиряновский вироиш

21 марти соли 1937 посёлкаи Зиряновское ба категорияи посёлкаҳои коргарнишин дода шуд .

Дар соли 1937 беморхонаи нави дуошёнаи дорои шуъбахои терапевтӣ, ҷарроҳӣ, таваллуд ва касалиҳои сирояткунанда ба истифода дода шуд. Соли 1940 аввалин мактаби 10-сола сохта шуд, ки бо хоҳиши талабагон ва падару модарони онхо номи С. М. Кировро гирифт. Дар он вақт аввалин беморхонаи дорои амбулатория кушода шуд.

Шаҳри Зиряновск вироиш

17 январи соли 1941 — Бо Укази Президиуми Совети Олии РСС Қазоқистон деҳаи кони Зиряновский мақоми шаҳри Зиряновск гирифт.

Дар солхои 1941—1944 дар шаҳр театри давлатии драмавии мусиқии ба номи Полтава эвакуатсияшуда кор мекард.

Бо Укази Президиуми Совети Олии РСС Қазоқистон аз 31 октябри соли 1957 ноҳияи Зиряновск бархам дода шуд.

Бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон No790 аз 8 апрели соли 2014, шаҳри Зиряновск ба ноҳияи Зиряновский дохил карда шуд ^[3].

Шаҳри Олтой вироиш

Бо Фармони Президенти Ҷумҳурии Қазоқистон No821 аз 3 январи соли 2019 шаҳри Зиряновск ба шаҳри Олтой табдил дода шуд ^[1] .

Эзоҳ вироиш

↑ ^1.0 ^1.1 Указ Президента Республики Казахстан № 821 от 3 января 2019 года «О переименовании Зыряновского района и города Зыряновск Восточно-Казахстанской области в район Алтай и город Алтай Восточно-Казахстанской области»(пайванди дастнорас — таърих). Официальный сайт Президента Республики Казахстан. 3 Январ 2019 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 7 Январ 2019.
↑ Поспелов, 2002.
↑ Указ Президента Республики Казахстан № 790 от 8 апреля 2014 года «Об отнесении городов Зыряновска и Аягоза Восточно-Казахстанской области к категории городов районного значения»(пайванди дастнорас — таърих). Официальный сайт Президента Республики Казахстан. 2 ноябри 2017 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 7 августи 2019.

[Decree-1] 1.0 ^1.1 Указ Президента Республики Казахстан № 821 от 3 января 2019 года «О переименовании Зыряновского района и города Зыряновск Восточно-Казахстанской области в район Алтай и город Алтай Восточно-Казахстанской области»(пайванди дастнорас — таърих). Официальный сайт Президента Республики Казахстан. 3 Январ 2019 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 7 Январ 2019.

[Поспелов—2002——165-2] Поспелов, 2002.

[3] Указ Президента Республики Казахстан № 790 от 8 апреля 2014 года «Об отнесении городов Зыряновска и Аягоза Восточно-Казахстанской области к категории городов районного значения»(пайванди дастнорас — таърих). Официальный сайт Президента Республики Казахстан. 2 ноябри 2017 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 7 августи 2019.

[1]

[2]

[3]