Саҳеҳи Бухорӣ

Саҳеҳи Бухорӣ (ар. صحيح البخاري‎‎) — яке аз шаш китоби аҳодиси аҳли суннат (Кутуб ас-ситта). Ба иттифоқи тамоми уммати Ислом саҳеҳтарину мӯътамадтарин китоб баъди Қуръони Карим “Саҳеҳи”-и Имом Бухорӣ мебошад. Китоби муътабар ва муътабартарин дар исломи суннимазмун дониста мешавад, ки аз 7275 хадис иборат аст, ки донишманди форсизабон Мухаммад ал-Бухорй дар соли 846/232 хичри таълиф кардааст.

Саҳеҳи Бухорӣ
Кори истеҳсолӣ	Al-tajreed al-sareeh li'ahadeethi-ljami'i al-saheeh[d]
Мавзӯъи аслӣ	Ҳадис
Нашр(ҳо) ё тарҷума(ҳо)	Sahih Al-Bukhari: The Early Years of Islam[d]
Нависанда	Муҳаммад Бухорӣ
Забони навиштаҷот ё осор/асар	арабӣ
Ҳаққи таксир	моликияти умум[d]

Ҳар яке аз боби 97-уми Саҳеҳи Бухорӣ истинод ба ояти дахлдори Қуръонро дар бар мегирад, ки маънои ҳадисҳои овардашударо нишон медиҳад.

Илми риҷол (илм ал-риҷол; лафзӣ 'Илми мардон') ба фанни баҳогузории биографӣ дар доираи ҳадисшиносии исломӣ ишора мекунад, ки дар он ровиёни ҳадис барои муайян кардани эътимоди онҳо бо истифода аз донишҳои таърихӣ ва динӣ арзёбӣ мешаванд. Мақсад аз он фарқ кардани ҳадисҳои саҳеҳ ва мӯътамад аз беэътимод аст. Мусулмонони суннӣ онро яке аз ду маҷмӯаи муътабартарин ҳадис дар баробари Саҳеҳи Муслим медонанд.

Саҳеҳи Бухорӣ дар якҷоягӣ бо Саҳеҳи Муслим бо номи «Саҳиҳайн» ё «Ду Саҳиҳ» маъруф аст.

Номи аслӣ

Ба гуфтаи Ибни Салоҳ (ваф. 1245), номи аслии китоб: “ал-Ҷомиъ ал-саҳиҳ ал-Муснад ал-Мухтасар мин Умури Расули-лоҳӣ ва сусаниҳи ва айёмиҳӣ” (Маҷмӯаи саҳеҳ, ихтисоршуда, занҷирӣ дастгирӣшуда). Масъалаҳои марбут ба Паёмбари Худо, суннат ва замони ӯ). Ибни Наҷари Асқаланӣ (ваф. 1449) ҳамин унвонро зикр намуда, калимаи умур (масъалаҳо)-ро ба ҳадис иваз кардааст.

Тарҷумаи ҳол

Гуфта мешавад, ки Бухорӣ аз синни 16-солагӣ дар саросари хилофати Аббосиён ба таври васеъ сафар карда, он суннатҳоеро, ки сазовори бовари буд, гирдоварӣ кардааст. Ӯ 16 солро барои аз ҳадафи ҳадисҳое, ки дар Саҳеҳи худ ворид кардааст, аз маҷмӯаи тақрибан 600 000 ривоят сарф кардааст.[10] Сарчашмаҳо дар бораи теъдоди дақиқи ҳадисҳо дар “Саҳеҳ”-и Бухорӣ, вобаста ба таърифи ҳадис ҳамчун суннати набавӣ ва ё ривояти он ривоят фарқ мекунанд. Коршиносон дар маҷмуъ теъдоди ривоёти мукаммали иснодро 7563 адад арзёбӣ кардаанд ва бидуни таваҷҷуҳ ба такрорҳо ё вариантҳои мухталифи як гузориш теъдоди ривоятҳои набӣ ҳудуди 2602 адад коҳиш меёбад.[10] Дар замоне, ки Бухорӣ асарҳои пешинро дида ва онҳоро ба нақл мекард, дар баёни онҳо дарёфт, ки миёни он чизҳое, ки саҳеҳ (дуруст) ва ҳасан (хайр) ҳисобида мешаванд, муттаҳид шудаанд ва бисёре аз онҳо ҳадиси заиф (заъиф) ҳастанд. Ин таваҷҷуҳи ӯро ба таълифи ҳадис, ки саҳеҳии он бешубҳа бешубҳа бедор кард. Он чизе ки азми ӯро боз ҳам мустаҳкамтар кард, чизе буд, ки устодаш, ҳадисшинос Исҳоқ ибни Иброҳим ал-Ҳанталӣ, маъруф ба Исҳоқ ибни Раҳвайҳ, ба ӯ гуфта буд. «Мо бо Исҳоқ ибни Раҳвайҳ будем, ки мегуфт: «Кош як китобе аз ривоятҳои саҳеҳи паёмбар гирдоварӣ мекардӣ». Ин пешниҳод дар дилам боқӣ монд ва ман ба таълифи Саҳеҳ шурӯъ кардам». Бухорӣ низ гуфтааст: "Паёмбарро дар хоб дидам ва гӯё дар пеши ӯ истодаам. Дар дастам як мухлисе буд, ки бо он ӯро ҳифз мекардам. Аз таъбиргарони хоб пурсидам, ки ба ман гуфтанд:" Ту ӯро аз дурӯғ нигоҳ медорӣ». Ин аст он чизе, ки маро водор кард, ки Саҳеҳ биёварам».

Саҳеҳи Бухорӣ ҳудуди 2600 ҳадиси бе такрор ва 7563 ҳадиси такрорӣ дорад. Китоби муҳим дар адабиёти исломӣ аст. Ин аввалин китобест, ки танҳо ҳадисҳоро бидуни тафсири саҳобаҳо ва ҷонишинони онҳо дар бар мегирад. Ал-Бухорӣ саҳеҳтарин сарчашмаи ҳадис маҳсуб мешавад.

Китоб аз бобҳои гуногун иборат буда, як қатор масъалаҳои марбут ба Фиқҳ ва дигар мавзӯъҳоро дар бар мегирад. Он тақрибан тамоми паҳлӯҳои ҳаётро дар таъмини роҳнамоии дурусти Ислом, аз қабили шеваи адои намоз ва дигар амалҳои ибодат мустақиман аз паёмбари ислом Муҳаммад (с) фаро мегирад. Бухорӣ тақрибан соли 846/232 ҳиҷрии қамарӣ кори худро ба анҷом расонида, бисту чаҳор соли охири умрашро дар сафар ба шаҳрҳо ва уламои дигар гузаронида, аз ҳадиси ҷамъовардааш таълим медод. Дар ҳар шаҳре, ки Бухорӣ зиёрат мекард, ҳазорон нафар дар масҷиди асосӣ ҷамъ мешуданд, то ки аз ӯ ривоят кунанд. Дар посух ба шубҳаҳои илмии ғарбӣ дар бораи таърихи воқеӣ ва муаллифии китобе, ки номи ӯро дорад, олимон қайд мекунанд, ки муҳаддисони барҷастаи он замон, аз қабили Аҳмад ибни Ҳанбал (855 милодӣ/241 ҳиҷрӣ), Яҳё ибни Моин. (847 / 233 ҳиҷрӣ) ва Алӣ ибни Мадинӣ (848 / 234 ҳиҷрӣ) дурустии китоби ӯро пазируфтанд ва шӯҳрати бевоситаи маҷмӯа гумон мекунад, ки он пас аз марги муаллиф бознигарӣ шавад. бидуни сабти таърихӣ.

Дар ин муддати бисту чор сол ал-Бухорӣ ба китоби худ, бахусус сарлавҳаҳои бобҳо, ислоҳи андаке анҷом дод. Ҳар як версия аз ҷониби ривоёташ номгузорӣ шудааст. Ибни Ҳаҷари Асқалонӣ дар китоби «Нукат» мегӯяд, ки шумораи ҳадисҳо дар ҳар нусха якхела аст. Машҳуртаринаш имрўз нусхаи ривояти ал-Фирабрӣ (ваф. 932/320 ҳиҷрӣ), шогирди мӯътамади Бухорӣ мебошад, ки ҳама нашрияҳои чопӣ имрӯз аз он сарчашма мегиранд. Ал-Хатиб ал-Бағдодӣ дар китоби «Таърихи Бағдод» аз Фиробӣ овардааст: «Таҳрибан ҳафтод ҳазор нафар Саҳеҳи Бухорӣ бо ман шуниданд».

Фиробӣ ягона фиристандаи Саҳеҳи Бухорӣ нест. Бисёре аз дигарон ин китобро ба наслҳои баъдӣ ривоят кардаанд, аз қабили Иброҳим ибни Мақал (ваф. 907/295 ҳиҷрӣ), Ҳаммод ибни Шакир (ваф. 923/311 ҳиҷрӣ), Мансури Бурдузӣ (ваф. 931/319 ҳиҷрӣ) ва Ҳусайни Маҳомилӣ (ваф. 941/330 ҳиҷрӣ). Китобҳои зиёде мавҷуданд, ки фарқияти байни ин версияҳоро қайд кардаанд, ки беҳтаринаш Фатҳ ал-Барӣ мебошад.

Муҳаммад Фуад Абдулбоҳӣ хеле дертар ҳадисҳои Бухориро 1–7563 ва китобҳои онро 1–97 шумора кардааст. Ҳадисҳоро метавон аз рӯи номи китоб, номи боб ва номи ровӣ овард; бо рақами ҳадиси Боқӣ («Бухорӣ 3894»); ё бо рақами китоби Боқӣ бо иловаи офсети ҳадис ("Бухорӣ 34.176"). Системаи машҳури USC-MSA инглисӣ рақамгузории ҳадисҳои рақами ҷилд, рақами китоб, рақами ҳадис ("Бухорӣ Ҷилди 4 Китоби 56 Ҳадиси 791") дорои хатогиҳои зиёд буда, ба ягон нашри чопӣ мувофиқат намекунад ва ҳоло аз кор рафтааст.

Хусусиятҳои фарқкунанда

Амин Аҳсан Ислоҳӣ, донишманди исломӣ, се хислати барҷастаи Саҳеҳи Бухорӣ номбар кардааст:

1. Сифат ва устувории силсилаи ровиёни ҳадиси интихобшуда. Муҳаммад ал-Бухорӣ барои интихоби ривоятҳои солим ду меъёри асосиро риоя кардааст. Аввалан, умри рови бояд бо умри мақоме, ки аз ӯ нақл мекунад, мувофиқат кунад. Дуюм, бояд собит шавад, ки ровиён бо ашхоси сарчашмаашон вохӯрдаанд. Онҳо инчунин бояд ба таври возеҳ изҳор кунанд, ки ин гузоришро аз ин мақомот гирифтаанд. Ин як меъёри сахттар аз меъёри муқарраркардаи Муслим ибни Ҳаҷҷоҷ аст.
2. Муҳаммад ал-Бухорӣ ривоятҳоро танҳо аз онҳое пазируфтааст, ки тибқи донишаш на танҳо ба ислом эътиқод доштанд, балки ба таълимоти он амал мекарданд. Аз ин рӯ, ривоятҳои мурҷитиёнро қабул накардааст.
3. Тартиби махсус ва тартиби бобҳо. Ин аз дониши амиқи муаллиф ва дарки дини ӯ баён мешавад. Ин китобро барои дарки фанҳои динӣ дастури муфидтар кардааст.

Дастнависҳо

Шарқшинос Манҷана соли 1936 дар Кембриҷ гуфтааст, қадимтарин дастхате, ки то он замон дучор шуда буд, дар соли 984 милодӣ/370 ҳиҷрӣ навишта шудааст, тибқи ривояти ал-Мирвозӣ аз ал-Фарбарӣ[15] Қадимтарин дастнависи пурра, ки чопи ИСОМ аз соли 1155/550 ҳиҷрӣ аст.