БПНМ
БПНМ (Бемории Пайдошудаи Норасоии Масуният; СПИД аз русӣ: синдром приобретённого иммунного дефицита) — бемориест, ки онро вируси норасоии масунияти одам (ВНМО) ба вуҷуд меорад.[3][5]
| ВНМО/БПНМ | |
|---|---|
| Номҳои дигар | бемории ВНМО, сирояти ВНМО[1], СПИД |
 | |
| Лентаи сурх барои ҳамбастагӣ бо одамони мубталои ВИЧ ва онҳое, ки бо СПИД зиндагӣ мекунанд.[2] | |
| Ихтисос | Инфектология  |
| Нишонаҳо | Аввала: Ба бемории зуком монанд[3] Баъдтар: Гуреҳҳои лимфаҳои калон, табларза, талафоти вазн[3] |
| Вазниншавиҳо | Инфексияи оппортунистӣҳо, варамҳо[3] |
| Давомнокӣ | Давоми умр[3] |
| Сабабҳо | Вируси норасоии масунияти одам (ВНМО)[3] |
| Омилҳои хавфӣ | Алоқаи ҷинсии бемуҳофизати аналӣ ё маҳбалӣ, доштани инфексияи бо роҳи ҷинсӣ гузаранда, мубодилаи сӯзан, расмиёти тиббӣ бо буридан ё сӯрохкунии безарар ва эҳё кардани ҷароҳати сӯзанӣ[3] |
| Усули ташхис | Санҷиши хун[3] |
| Пешгирӣ | Алоқаи ҷинсии бехавф, Иваз кардани сӯзан, хатна кардани мардон, Пешгирии пеш аз дучоршавӣ, Пешгирии пас аз дучоршавӣ[3] |
| Табобат | Табобати антиретровирусӣ[3] |
| Пешгӯиҳо (тиб) | Давомнокии умри тақрибан муқаррарӣ бо табобат 11 сол давомнокии умр бе табобат |
| Паҳншавӣ | 64,4 миллион - 113 миллион ҳолати умумӣ[4] 1,5 миллион ҳолати нав (2021)[4] 38,4 миллион гирифтори ВНМО (2021)[4] |
| Оқибатҳои марговар | 40,1 миллион фавти умумӣ[4] 650,000 (2021)[4] |
СПИД-ин зинаи охирини ВИЧ мебошад. Беморӣ, ки ҳамчун аломати норасоии масъунияти бадан муайян карда мешавад, аз аввали солҳои 80-и асри XX маълум аст. Имрӯзҳо тибқи маълумоти Барномаи Муттахидаи СММ оид ба мубориза алайҳи СПИД хар рӯз дар ҷаҳон 16 ҳазор нафар аз вируси норасоии масъунияти бадан сироят меёбанд, ки тақрибан 50%-ро ҷавонони синнашон аз 14 то 20 сола ташкил медиханд.
Аз рӯзи пайдо шудани ин бемори дар ҷаҳон тақрибан 60 млн, нафар одамон аз вируси норасоии масъунияти бадан (ВИЧ) сироят ёфтанд, қи аз онҳо 20 млн нафар ба ҳалокат дучор шудаанд.
Аломатҳо ва нишонаҳо
вироишВИЧ-(вируси норасоии масьунияти бадан) барангезандаи бемории СПИД мебошад. Ҳангоми ба вуҷуди одам дохил гаштани вирус на ҳама вақт нишонаҳои беморӣ дида мешавад, аммо он шахсон метавонанд дигаронро сироят кунанад. ВИЧ-бевосита ба хуҷайраҳои системаи худмуҳофизати (иммунии) инсон зарар мерасонад. Вирус ҳуҷайраҳои системаи иммунии оринизмро хароб карда, вайро аз қобилияти табии худмуҳофизат маҳрум месозад.
Хуни инсон аз заррачаҳои сафеди хун (лейкоситҳо) ва заррачаҳои сурхи хун (эритротситҳо) иборат мебошад. Лейкоситхо ба системаи иммунӣ тааллуқ дошта, организми инсонро аз микроб ва вирусҳои касалиовар муҳофизат мекунанд. Вале вируси норасоии масъунияти бадан бевосита ба таркиби лейкоситҳо ва лимфоситҳо ворид гашта, онҳоро нобуд месозад. Барон ҳамин системаи худмуҳофизатии одам суст мегардад. Он қадаре, ки вируси ВИЧ лейкоситҳоро зиёд нобуд кунад, ҳамон қадар системаи иммунии инсон хароб мегардад.
Суcт ва хароб гаштани иммунитети инсон боиси авҷ гирифтани ҳар гуна бемориҳои сирояткунанда шуда метавонад. СПИД-ин зинаи охирини ВИЧ мебошад. Бемори, ки ҳамчун аломати норасоии масьунияти бадан муайян карда мешавад. Аз авали солҳои 80 асри XX маълум аст. Имрӯзхо тибқи маълумоти Барномаи Муттахиди СММ оид ба мубориза алайҳи СПИД хар рӯз дар ҷаҳон 16 ҳазор нафар аз вируси норасоии масъунияти бадан сироят меёбанд, ки тақрибан 50%-ро ҷавонони аз 14 то 20 сола ташкип медиханд.
Таърих
вироишАз рӯзи пайдо шудани ин бемори дар ҷаҳон тақрибан 6О млн, нафар одамон аз вируси норасоии масъунияти бадан (ВИЧ) сироят ёфтанд, ки аз онҳо 20 млн, нафар ба халокат расиданд.
Паҳншавӣ
вироишИбтидои эпидемияи ВИЧ-СПИД дар мамолики муштаракул манофеъ ба қайд гирифта шудааст. То 80%-и ҳодисаҳои сирояти ВИЧ-СПИД дар МММ ба нашъамандон, ки моддаҳои нашъаоварро ба воситаи сузандору ба рагҳои хун мегузаронанд, ба қайд гирифта шудааст. Алҳол дар Ҷумҳурии Тоҷикистон 305 нафар, дар вилояти Суғд 88 нафар, дар шаҳри Исфара 22 нафар шахсони гирифтори ВИЧ ба қайд гирифта шудаанд. Чи тавр вирус сироят мекунанд?
Ба ВИЧ, занҳо, мардҳо ва кудакон гирифтор шуда метавонанд. Барои ВИЧ-СПИД синну сол ва миллат вуҷуд надорад. Одамоне, ки ба вируси ВИЧ дучор шуданд дар давоми чандин сол худро тамоман солим ҳис мекунанд. Вале худи одам барои атрофиёнаш хатарнок аст ва метавонад бемориро фаъолона паҳн кунад. Аз сироятшави то пайдо шудани аломат ва нишонаҳои клиники аз 1 то 5 ва 10 сол гузаштанаш мумкин аст.
Роҳҳои гирифторшавӣ
вироишАсосан се роҳи гирифторшавии вирус вучуд дорад:
- Ҳангоми алоқаи ҷинси бо шахсоне, ки гирифтори вируси ин беморӣ мебошанд. Бемории СПИД аз мард ба зан, аз зан ба мард, аз мард ба мард гузашта метавонад.
- Ҳангоми хунгузарони бо воситаи хуне, ки дар таркибаш вируси СПИД вуҷуд дорад. Ҳангоми истифодаи сузандоруҳои тамиз нашуда, бо ин рох бештар нашъамандон гирифтор мешаванд. Азбаски онҳо бо як сузандору ба якчанд нафар шахсон моддаҳои нашъаоварро мегузаронанд.
- Аз модари дорандаи ин вирус ба кудак ҳангоми ҳомила, таваллуд ва макконидани навзод.
Бештар киҳо гирифтори ин бемори мегарданд?
ВИЧ-СПИД дар байни шахсоне, ки (хатарнок таааллук доранд, бештар дида мешавад; Бо нашъамандоне, ки моддаҳои нашьа сузандоруҳо мегузаронанд ва ин асбоб намекунанд, ба занҳои сабукфикр ва шахсоне, ки бо одамони камшинос алоқаи ҷинси мекунанд; бо гомос (шахсоне, ки алокаи ҷинси мард бо ME биосексуалистҳо (алокаи ҷинси ҳам бо зан).
ВИЧ-СПИД бо дигар роҳ сироят намешаванд:
- Ба воситаи асбобҳои рӯзгор
- Бе воситаи нафаскаши, сулфидан
- Ба оғӯш гирифтан, бӯсидан
- Ҳангоми неш задании хашарот ё газидан
- Ҳангоми бо гирифтори ВИЧ-СПИД вохури кардан
- Шахсоне, ки ба гирифтори ВИЧ-СПИД мекунанд.
Дар Тоҷикистон
вироишЁрирасонӣ
вироишБеҳрӯз Искандарзода бо дастгирии Илмхона ва Барномаи рушди Созмони Милали Муттаҳид (UNDP) боти телеграмм барои расонидани кумаки комилан махфӣ ва беном ба шахсони мубталои ВНМО таъсис додааст.[6][7]
Марказҳои ВНМО
вироиш| № | 🏢 Шаҳр/ноҳия | 📍Суроға | ☎️ Рақами телефонӣ | 📫Почтаи электронӣ | 📋Шахси мутассадӣ |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Душанбе | к. А.Навои 4а | 236-26-32 | dush.markaz@mail.ru | Сабурхонов Дилшод,
918533856 |
| Вилояти Хатлон | |||||
| 2 | Бохтар | 735140 / к С. Айни 90 | ilyosidin-64@mail.ru | Саидов Илёсидин Рахмонкулович,
918663409 | |
| Вилояти Суғд | |||||
| 3 | Хуҷанд | 735700 / С -в промзона / СЭС | 83422 5-25-15 | aids-sogd@mail.ru | Комилов Фируз,
927050505 |
| ВМКБ | |||||
| 4 | Хоруғ | С. Абдурахмон 60 | 2-64-81 | aids-c-gbao@mail.ru | Абдуллоев Мулоабдул,
917327164 |
| НТҶ | |||||
| 5 | Турсунзода | к. Ахмади Дониш 134 | (83130) 2-80-83 | shams6303@mail.ru | Кушаков Шамсиддин,
918 63 60 31 |
Қайдҳо
вироишЭзоҳ
вироиш- ↑ [https:// aidsetc.org/guide/hiv-classification-cdc-and-who-staging-systems Таснифи ВИЧ: CDC ва СУТ системаҳои марҳилавӣ | AETC NCRC)]. aidsetc.org. Барномаи Маркази таълимию таълимии СПИД.
- ↑ Дар ин рӯзи ҷаҳонии мубориза бо СПИД лентаи сурхи худро пӯшед | UNAIDS. www.unaids.org. UNAIDS Secretariat.
- ↑ 3.00 3.01 3.02 3.03 3.04 3.05 3.06 3.07 3.08 3.09 HIV/AIDS Fact sheet N°360. World Health Organization (November 2015).
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 Global HIV & AIDS statistics — 2021 fact sheet(англ.). www.unaids.org. UNAIDS.
- ↑ UNAIDS. The quest for an HIV vaccine (May 18, 2012).
- ↑ Таджикский студент разработал телеграмм бот в поддержку больных ВИЧ. Он рассказал, что там можно найти | Новости Таджикистана ASIA-Plus. asiaplustj.info. 5 Декабри 2022 санҷида шуд.
- ↑ Ёрирасонии анонимӣ. Telegram. 5 Декабри 2022 санҷида шуд.
Пайвандҳо
вироишПайвандҳои беруна
вироиш- Сомонаи расмии Маркази ҷумҳуриявии пешгирӣ ва мубориза бар зидди бемории ВНМО Бойгонӣ шудааст 5 Декабри 2022 сол.
- Телеграм бот барои Ёрирасонии анонимӣ