Анаксагор
Анаксаго́р (юн.-қад. Ἀναξαγόρας) аз Клазомен (тақр. 500 то м. — 428 то м.)[3] — файласуф, риёзидон, ва ахтаршиноси Юнони Қадим, асосгузори мактаби фалсафии Афина.
| юн.-қад. Ἀναξαγόρας | |
 | |
| Таърихи таваллуд | тақрибан 500 то м.[1] |
| Зодгоҳ | |
| Таърихи даргузашт | тақрибан 428 то м.[1] |
| Маҳалли даргузашт | |
| Фазои илмӣ | ахтаршиносӣ, риёзиёт ва фалсафа |
| Шогирдон | Метродор аз Лампсак[d], Эмпедокл[2] ва Carneades of Athens[d] |
 Парвандаҳо дар Викианбор | |
Зиндагинома
вироишДар охири умраш ба бединӣ гунаҳкор карда шуда, муҳоҷират карда бақияи умрашро дар Лампсак гузаронд. Аз асарҳои ӯ 20 порча ба тавассути намояндаи мактаби афинавии навафлотуния – Симплиский боқӣ мондаанд.
Ақидаҳои фалсафӣ
вироишАқидаҳои ӯ таҳти таъсири мактаби Милет (пеш аз ҳама Анаксимени Милетӣ) ва таълимоти Парменид оид ба ҳастӣ ташаккул ёфтаанд. Анаксагор таълимоти худро дар шакли фарзияи космогонӣ ташаккул дод. Мувофиқи он вазъи ибтидоии олам як чизи омехтаи беҳаракату бешакли иборат аз ҳиссачаҳои бешумори ҳиснашаванда ё «ҳаста» ва ашёи мухталиф буд. Минбаъд дар замону макони муайян омехтаи мазкур ба тавассути қувваи беруна – ақл (нус) ба ҳаракати босуръати даврзананда дароварда мешавад. Таълимот дар бораи ақл, ки ба афкори минбаъдаи фалсафавӣ («муҳаррики аввал»-и Арасту, ғояи «такони аввал»-и фалсафаи давраи нав) таъсири амиқ расондааст, муқобилгузории мабдаи ҳаракатро бо материяи орому собит ифода мекунад.
Анаксагор ақлро дорои хусусиятҳои зиддиятнок пиндошта, аз як тараф онро аз ҳама «сабуктар» ва бо ҳеч чиз махлутнашаванда медонад, аз тарафи дигар, тасдиқ мекунад, ки он «дар бораи ҳама чиз дониши пурра дорад ва қувваи азимеро молик аст». Мувофиқи таълимоти ӯ тамоми ҷараёни таҳаввули ҷаҳонӣ аз бесарусомонии аввала сар карда, то танзими пурраи кайҳон натиҷаи ҳамон ҳаракати даврии аввала мебошад, ки ба тавассути ақл сурат гирифта буд. Ҳастаҳои мутаҳаррик бо ҳиссачаҳои ба худашон монанд пайваст шуда, моддаи якхеларо ташкил карданӣ мешаванд, вале ҷудошавии пурраи моддаҳои мазкур ба вуҷуд намеояд, чунки «дар ҳама ҷузъ ҳама вуҷуд дорад» ва унсурҳои кадом модда дар чиз зиёд бошанд, он номи ҳамон моддаро мегирад. Дар ҷараёни чунин тағйирот миқдори умумии хелҳои модда собит мемонад. Чунин ҳолат на фақат дар ҳастаҳои сифатан якхела (дар мактаби фалсафии машшоъ «кумун» номида мешаванд), балки дар тазодҳои гармию хунукӣ, равшанию торикӣ, хушкию намӣ, тунукию ғафсӣ низ мушоҳида мешавад. Хусусияти дигари таълимоти Анаксагор инкори халоъ, эътирофи тақсимоти номутаноҳии модда, тасдиқи нисбияти калону хурд, ғояи бузургиҳои бениҳоят хурди воҳидҳои физикавӣ мебошанд. Анаксагор аввалин олимест, ки кусуфу хусуфи офтобу моҳро дуруст шарҳ додааст.
Эзоҳ
вироиш- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Roux P. d. Nouveau Dictionnaire des œuvres de tous les temps et tous les pays (фр.) — 2 — Éditions Robert Laffont, 1994. — Vol. 1. — P. 86. — ISBN 978-2-221-06888-5
- ↑ Любкер Ф. Empedocles (рус.) // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга, Ф. Гельбке, П. В. Никитин, В. А. Канский, пер. А. Д. Вейсман, Ф. Гельбке, Л. А. Георгиевский, А. И. Давиденков, В. А. Канский, П. В. Никитин, И. А. Смирнов, Э. А. Верт, О. Ю. Клеменчич, Н. В. Рубинский — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 468.
- ↑ Энциклопедия. 8 июни 2018 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 26 Декабри 2016.
Пайвандҳо
вироиш- Graham D. W., Hintz E. Anaxagoras and the solar eclipse of 478 BC
- Patzia M., Anaxagoras // The Internet of Philosophy
Сарчашма
вироиш- А — Асос. — Д. : СИЭМТ, 2011. — 608 с. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир А. Қурбонов ; 2011—2023, ҷ. 1). — ISBN 978-99947-33-45-3.