Анилин

Анили́н (аминобензол, фениламин) — C₆H₅NH₂, — амини ароматӣ; моеъи беранг, бӯи паст дорад; ҳарорати ҷӯшиш – 184,4°С, ҳарорати гудозиш – 6,15°С, зичиаш дар 20°С 1027 кг/м³. Анилин дар об, спирт, эфир, бензол ҳал мешавад. Бо металлҳо (K, Na, Ca, Mg ва ғайра) ҳосилаҳои металлӣ (масалан, C₆H₅ NHNa), бо кислотаҳои минералӣ намак (масалан, намаки хлорид C₆H₅NH₃Cl), бо кислотаҳои органикӣ, хлорангидрид ва ангидриди онҳо анилидҳо (масалан, бо кислотаи атсетат – атсетанилид) ҳосил мекунад:

C₆H₅ – NH₂ + CH₃COOH →

→ ХC₆H₅NHCOCH₃ + H₂O

Атсетанилидро барои тайёр кардани n-нитроанилин, ки ашёи хоми истеҳсоли моддаҳои рангубор аст, истифода мебаранд. Дар натиҷаи бо хлориди метил, метанол ё эфири диметил метилонидани анилин монометиламин ва диметиламин ҳосил мекунанд:

C₆H₅NH + (CH₃)₂O → C₆H₅N(CH₃) + H₂O

Онҳо барои тайёр кардани ранг ва моддаҳои тарканда истифода мешаванд. Аз анилин дифениламин, сиклогексиламин ва ҳосилаҳои дигари онро синтез кардан мумкин аст. Анилинро аввалин шуда олими рус Н. М. Зинин (1842) бо усули барқарор намудани нитробензол синтез кардааст. Анилинро дар саноат дар натиҷаи бо каҳлаи чӯян дар иштироки кислотаи хлорид барқарор намудани нитробензол ҳосил мекунанд:

4C₆H₅NO₂ + 9Fe + 4H₂O Х→ 4C₆H₅NH₂ + 3Fe₃O₄

Усулҳои дигари ҳосил кардани анилин (масалан, барқарор намудани нитробензол бо катализатори карбонати мис) низ мавҷуданд. Анилин моддаи заҳрнок аст. Онро дар истеҳсоли падиддоруи суратгирӣ, моддаҳои тарканда ва рангуборӣ, синтези органикӣ ва ғайра истифода мебаранд.

Сарчашма

• Анилин // А — Асос. — Д. : СИЭМТ, 2011. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир А. Қурбонов ; 2011—2023, ҷ. 1). — ISBN 978-99947-33-45-3.