Афғонҳо дар Тоҷикистон
Аҳолии афғонҳо дар Тоҷикистон асосан аз гурезагон аз ҷангҳои мухталифе иборат аст, ки Афғонистонро азият додаанд. Онҳо аксарияти кулли гурезаҳоро дар Тоҷикистон ташкил медиҳанд; дигар гурезагон дар ин кишвар чанд уйғур ва ироқиро дар бар мегиранд.
Таърихи муҳоҷират вироиш
| Соли | Рақам |
|---|---|
| 1994 | 695 |
| 1995 | 620 |
| 1996 | 1,161 |
| 1997 | 2,164 |
| 1998 | 3,622 |
| 1999 | 4,531 |
| 2000 | 15,354 |
| 2001 | 15,336 |
| 2002 | 3,427 |
| Гурезагони дарёи Панҷро дар бар мегирад | |
Тоҷикистон бори аввал қонун дар бораи гурезаҳоро соли 1994 қабул карда, онҳоро ба Конвенсияи соли 1951 дар бораи мақоми гурезагон ва протоколи соли 1967, ки ба он тағйирот ворид кард, қисман мутобиқ кард. Аммо, дар давоми солҳои 90-ум, чанд гурезаи афғон Тоҷикистонро макони зист интихоб карданд; аксарият шахсоне буданд, ки бо афтодани Ҷумҳурии Демократии Афғонистон ва маъмурияти Ҷумҳурии Афғонистон Муҳаммад Наҷибуллоҳ робита доштанд. Ғайр аз ангезаҳои сиёсӣ, хушксолӣ як омили дигари муҳоҷират буданд. То моҳи майи соли 2001, Кумитаи паноҳандагони афғон изҳор дошт, ки танҳо дар Душанбе 4000 гуреза ҳаст, дар ҳоле ки ҳукумати Тоҷикистон ин рақамро аз се то чаҳор маротиба афзоиш додааст. Ин гурезагони барвақт асосан ӯзбекҳо ва тоҷикони шимоли Афғонистон буданд.
Бо оғози ҳамлаҳои таҳти раҳбарии ИМА ба Афғонистон дар соли 2001, хуруҷи гурезагон шиддат гирифт. Аммо, Тоҷикистон марзи ҷанубии худро баст ва гурезаҳои зиёдеро дар ҷазираҳои дарёи Панҷ, ки марзи байни ду кишварро ташкил медиҳанд, мононданд. Пас аз иқдомоти шабеҳи Эрону Покистон, ки ҳарду аллакай беш аз як миллион гурезаро қабул карда буданд, Тоҷикистон охирин кишвари ҳаммарз бо Афғонистон буд, ки марзҳои худро барои мардуми бидуни раводид расман баст. Ҳукумати Тоҷикистон вазъи бетартиби дохилии худро, ки дар натиҷаи ҷанги шаҳрвандии солҳои 1992-1997 ба вуҷуд омадааст ва набудани маблағ барои таъмин намудани гурезагон ҳамчун далел овардааст. Ҳамватанони сарватманди шӯравии собиқи шӯравии Осиёи Марказии Тоҷикистон Ӯзбекистон ва Туркманистон низ марзҳои худро барои гурезаҳои афғон бастанд. То аввали соли 2002 то ҳол 14000 нафар дар Тоҷикистон боқӣ монданд. Дар охири ҳамон сол тамоми гурӯҳ ба Афғонистон баргардонида шуданд.
Аз соли 2006 тахминҳои шумораи онҳое, ки дар Афғонистон боқӣ мондаанд, аз 1000 то 20000 нафарро ташкил медиҳад. Дар байни гурезагон шумораи афзояндаи англисзабонҳо буданд, ки аз таъқибот барои робитаҳояшон бо ташкилотҳои ҷамъиятии ғарбии Афғонистон метарсиданд; Покистон бинобар афзоиши ноустувории сиёсӣ дар он кишвар, як макони камтар маъмул гашт. Инчунин дар пайдоиши ҷуғрофӣ ва этникии гурезаҳо тағйирот ба амал омада, шумораи одамоне, ки аз шаҳрҳои марказӣ ва ҷанубии Афғонистон, ба монанди Ҳилманд, Қандаҳор ва Кобул буданд, меафзуд. Бо вуҷуди ин, тоҷикони этникӣ то ҳол як ҳиссаи калон — тақрибан 70% — мавҷи охирини гурезаҳоро ташкил медиҳанд. UNCHR тахмин медошт, ки дар соли 2010 аз ҳафт то ҳашт ҳазор афғони дигар дар Тоҷикистон паноҳ бурда метавонанд.
Гурезаҳои афғон дар Тоҷикистон ба сурати умум умедворанд, ки дар кишварҳои аз ҷиҳати иқтисодӣ муосир кӯчонида шаванд ё ба ватан баргарданд, на дар қаламрави Тоҷикистон бимоганд. То соли 2005, UNHCR 720 чунин гурезаҳоро дар Иёлоти Муттаҳида ва Канада ҷойгир карда буд ва нақшаи кӯчонидани онҳо дар маҷмӯъ 1500 нафарро дошт.
Адабиёт вироиш
Дар нусхаи забонии дигар мақолаи пурратар аст: Afghans in Tajikistan(англ.).
Шумо метавонед мақоларо бо иловаи тарҷума муфассалтар кунед ва ба лоиҳа кӯмак кунед. Дар ҳамин ҳол, бинобар риояи қоидаҳои нашр, шаблони {{Мақолаи тарҷумашуда}}-ро дар саҳифаи баҳс ишора кунед, ё пайвандро ба саҳифаи манбаъ (сарчашма) дар шарҳи вироиш нишон диҳед. |
Хониши иловагӣ вироиш
- Øverland, Indra (2005), "Humanitarian Organizations in Tajikistan and the Coordination of Aid to Displaced Afghans in No Man's Land", Journal of Refugee Studies, 18 (2): 133–150, doi:10.1093/refuge/fei017