Ҷумҳурии Демократии Афғонистон

	Ҷумҳурии Демократии Афғонистон
	Гимн[d]
Пойтахт	Кобул
Забон(ҳо)	пашту ва дарӣ
Воҳиди пул	Афғонӣ
Майдон	647 500 км²;
Аҳолӣ	15 540 000 тан;
Шакли ҳукмронӣ	давлатҳои сотсиалистӣ[d], single-party system[d] ва Ҷумҳурии порлумонӣ

Ҷумҳурии Демократии Афғонистон (ҶДА) (дарӣ: جمهوری دموکراتیک افغانستان: Ҷумҳурии Димукротии Афғонистон, пашту: د افغانستان ډموکراتيک جمهوريت: Да Афғонистон Димукротӣ Ҷумҳурият) — номи расмии давлати Афғонистон аз 30 апрели соли 1978 (баъди ғалабаи Инқилоби апрел) то 30 ноябри соли 1987 (вақте ки бо қарори Луя Ҷирга номаш ба Ҷумҳурии Афғонистон иваз карда шуд). Дар моҳи апрели соли 1992 Ҷумҳурии Демократии Афғонистон аз ҷониби муҷоҳидони афғонӣ барҳам дода шуд.

Таърих

27 апрели соли 1978 (7-уми Саур (Савр), 1357 бо солшумории исломи ҳиҷрӣ Инқилоби Савр дар Афғонистон ба амал меояд, ки дар натиҷаи он як гурӯҳ сарбозон таҳти роҳбарии подполковник Абдул Қодир Президент Муҳаммад Довудро сарнагун мекунанд ва 29 апрел қудратро ба Шӯрои Инқилоб месупоранд. Радиои маҳаллӣ эъломияро дар бораи тағйири қудрат бо ду забон: дарӣ ва пашту эълон менамояд. Сарвазири нав Нур Муҳаммад Таракӣ аст ва кишвар "ҷумҳурии демократӣ" ҶДА эълон мешавад. Парчами давлати нав парчами сурх гардид. 30 апрели 1978 ҷумҳурии навро аксари кишварҳои ҷаҳон, аз ҷумла ИҶШС ва кишварҳои сотсиалистӣ, ИМА, Бритониё ва Покистон эътироф намуданд. Хукумати инқилобӣ бо баровардани декрет «Дар бораи кам кардани қарзи деҳқонӣ ва решакан кардани рибо» ислоҳоти аграриро эълон кард: 11 миллион деҳқон аз қарзи рибо озод карда шуд. Ҳуқуқҳои баробари занон ва таҳкими бахши давлатӣ дар иқтисодиёт эълон карда шуданд. Дар ибтидо инқилоб ба муқовимати ҷиддӣ дучор нашуд.

Ривоҷи бӯҳрон

Ислоҳоти пухта расонидашудаи аграрӣ тадриҷан ба кор даромад, зеро он ба пешвоёни бонуфузи қабилаҳо ва рӯҳониён муқобилат мекард. қитъаҳои беҳтаринро хешовандони мансабдорон гирифтанд ва камбизоатон аксар вақт намедонистанд, ки бо замин чӣ кор кунанд. Дар натиҷа, деҳқонон ба сутуни ҳукумати нав табдил наёфтанд, зеро қисми зиёде дар байни артиш ва зиёиён, ки решаҳои худро гирифта буданд ва аз ҷониби мутахассисони шӯравӣ тарбия ёфта буданд. Беэътиноӣ ба сохтори қабилавӣ ба бегона кардани қудрати инқилобӣ аз оммаи васеи аҳолӣ оварда расонд. Ҳамзамон, мавқеи эъломияи ҷонибдорони раҳбарони ҶДА мухолифати геополитикии Иттиҳоди Шӯравӣ, ИМА, Чин ва Эронро ба вуҷуд овард. Дар айни замон, муборизаи дохилии ҳизбҳо барои қудрат шиддат гирифт, ки натиҷаи он бадарғаи Кормал ба Чехословакия шуд. Ҳангоми таъқиб алайҳи мухолифон, ҳукумат бераҳмиро истифода мебурд. Қудрати инқилобӣ зуд эътимоди худро аз даст дод.

Аввалин нооромиҳо 8 октябри соли 1978 дар Нуристони ба таври суннатӣ ҷудошуда (қаблан Кофиристон, яъне “сарзамини кофирон”) ба вуҷуд омад. 15 марти соли 1979 Ҳирот исён бардошт. Сарбозони дивизияи 17-уми афсарони афғон дар шӯриш ширкат карданд, ки яке аз онҳо ( Исмоилхон ) баъдан яке аз пешвоёни оппозитсияи мусаллаҳ гардид. Дар вақти исён се мутахассиси шӯравӣ кушта шуданд. Тонкҳо ва ҳавопаймоҳо бар зидди шӯришиён истифода мешуданд. 21 март, як рӯз пас аз саркӯбии шӯриш дар Ҳирот, дар гарнизони Ҷалолобод як тавтеъа ошкор карда шуд. Зиёда аз 230 сарбоз ва афсар бо иттиҳоми амалҳои зиддидавлатӣ дастгир карда шуданд. Ин рӯйдодҳо генерал Б. В. Громов дар китоби худ "Мӯҳлати маҳдуд" менависад: воқеан ба мавҷудияти режими инқилобӣ дар кишвар таҳдид мекард. 5 август гарнизони қалъаи Бала Ҳисор дар Кобул шӯриш бардошт (полки 26-уми десантӣ ва баталйони фармондеҳӣ).

16 сентябри соли 1979 Нур Муҳаммад Таракӣ аз қудрати рафиқи худ Ҳафизулло Амин, ки режими диктатураи шахсиро барқарор кард, аз қудрат дур карда шуд. Амин кӯшиш мекард қудрати худро тавассути фишор ва террор муттаҳид созад, аммо натавонист ба бӯҳрон тоб орад. Пешгӯинашавандаи сиёсати хориҷии ӯ дар давраи Ҷанги Сард роҳбарияти Шӯравиро водор сохт, ки назорати беруниро дар Афғонистон ҷорӣ кунад.

Ҷанги Афғонистон

Шӯрои Кормал

27 декабри соли 1979 хадамоти иктишофии шӯравӣ ба қасри Ҳафизулло Амин ҳуҷум карданд ва қудратро ба Бабрак Кормал, ки дар фурудгоҳи Баграм дар вақти ҳамла қарор дошт, интиқол доданд. Ду рӯз қабл, рӯзи 25 декабри соли ҷорӣ интиқоли контингенти маҳдуди нерӯҳои Шӯравӣ ба Афғонистон оғоз ёфт. Дар ибтидо, ба нақша гирифта шуда буд, ки нерӯҳои шӯравӣ қувваҳои ҳукумати Афғонистонро тақвият диҳанд, аммо сарбозони афғон бар зидди ҳузури нерӯҳои Шӯравӣ тазоҳурот карданд. Дар шимоли Кобул, як фронти зидди шӯравии Панҷшер ташкил карда шуд. Кормал мекӯшид, ки нисбат ба пешиниёнаш сиёсати мӯътадилтарро пеш барад. Кормал ба давраи терроризм хотима бахшид, афви умум эълон кард ва тақрибан 15 ҳазор маҳбусонро раҳо кард. Вай инчунин парчами сурхро ба парчами сиёҳ-сурх иваз намуд. Дар сарқонуни соли 1980, мавзӯи сотсиализм ба таъхир гузошта шуд. Мусулмонон озодии ибодатро эълон карданд. Балҳо кӯшиш мекунанд, ки ба пеши васеъи мардуми коргар, аз ҷумла ҳунармандон ва нажодҳо такя кунанд. Ислоҳоти аграрӣ ба назар гирифтани манфиатҳои рӯҳониён ва авлоди қабилаҳоро оғоз кард. Бо кумаки хидмати ҳарбӣ Кормал кӯшиш кард, ки пойгоҳи иҷтимоии режими худро васеъ кунад, аммо магасҳои ҷанги шаҳрвандӣ тарғиб карда шуданд ва оппозитсия ин иқдомро ҳамчун зуҳури заифӣ қабул кард. 22 феврали соли 1980 шӯриши Кобул сар зад. Дар баҳори ҳамон сол, дар Кобул як тазоҳуроти зидди давлатӣ ба вуҷуд омад, ки аз ҷониби ҳавопаймоҳои реактивӣ пароканда карда шуд. Дар баҳори соли 1985, нерӯҳои шӯравӣ якҷоя бо сарбозони афғон дар наздикии марз бо Покистон амалиёти Кунарро бар зидди душман оғоз намуданд..

Ҳукмронии Наҷибуллоҳ

4 майи соли 1986, дар Пленуми XVIII Кумитаи марказии Ҳизби халқӣ-демократии Афғонистон Муҳаммад Наҷибулло Бабрак Кормалро дар вазифааш иваз кард, ки тағироти рӯҳиро дар ИҶШС, ки дар он ҷо бозсозии давлатӣ оғоз ёфт, инъикос кард. Мақсади нав демократизатсия ва ҳамкорӣ бо оппозисиони мусаллаҳ буд ("оштии миллӣ"). Ислоҳоти аграрӣ маҳдуд азбайн дода шуд, ба моликияти хусусӣ иҷозат дода шуд, то ҳадди ниҳоии заминро то 20 гектар зиёд кунанд. Бо ин ҳол, нирӯҳои шӯравӣ дар моҳи августи соли 1986 дар Ҳирот амалиёти вижаи муваффақеро анҷом доданд, то артиши Исмоилхонро шикаст диҳанд. 2 июли соли 1987 қонун дар бораи ҳизбҳо қабул карда шуд, бори аввал дар тӯли солҳои зиёд шакли ҳокимияти намояндагии Луя Ҷирга ҷорӣ карда шуд, ки дар ҷаласаи якуми он ( 1 декабр ) сарқонуни нав қабул карда шуд ва Муҳаммад Наҷибулло ба мақоми президент тасдиқ карда шуд. Дар охири соли 1987 даргириҳои хушунатомез миёни шуравиҳо ва муҷоҳидон дар ҷануб-шарқи кишвар ба амал омад.

15 майи соли 1988 то 15 феврали соли 1989 хуруҷи нерӯҳои шӯравӣ аз Афғонистон сурат гирифт. Дар охири соли 1988 таҳти назорати ҳукумати Афғонистон 81% марказҳои вилоятӣ, 46,8% марказҳои вилоят ва шаҳракҳо, 23,5% аз шаҳристонҳо ва деҳаҳо буданд ^[1]. Пас аз хурӯҷи нерӯҳои Шӯравӣ, нерӯҳои давлатии Афғонистон аксарияти кишварро (26 аз 28 музофот, 114 аз 187 маркази ноҳияҳо ва 6110 деҳаҳо) назорат мекарданд, дар ҳоле ки қувваҳои мусаллаҳи мухолифин ду вилоят - Бомиён ва Тахор — ва 76 музофотро назорат мекарданд.

Дар давоми соли 1989, нерӯҳои ҳукумати Афғонистон якчанд ҳамлаҳои муҷоҳидон, аз ҷумла ҳамла ба Ҷалолобод ( 5 март — 16 май ), Хост ва Кобулро пешгирӣ карданд. Аммо, дертар, дар изолятсияи байналхалқӣ қарор гирифта, Ҳукумати Ҷумҳурии Исломӣ натавонист бо лашкари муҷоҳидон баромад кунад ^[2].

Тобистони соли 1990 Ҳизби халқӣ-демократии Афғонистон — Ҳизби "Ватан" номгузорӣ шуд ва идеолужии коммунистиро тамоман тарк кард.

Дар моҳи марти соли 1992, дивизияи 53-юми пиёдагард таҳти фармондеҳии генерал-полковник Абдул Рашид Дӯстум ба ҷониби муҷоҳидон гузашт, ки дар ниҳоят ҳукумати Наҷибуллоро вайрон ва аз байн бурданд. Шаби 28 апрели соли 1992 нирӯҳои фармондеҳи саҳроии муҷоҳидони Аҳмадшоҳ Масуд ва Абдул Рашид Дӯстум ба Кобул ворид шуданд.

Аҳолӣ

Афғонистон одатан як давлати сермиллат буд. Мутобиқи саршумории соли 1979, дар он 15.5 миллион нафар буданд, ки:

Паштунҳо — 48% (9 миллион)
Тоҷикон — 16% (3 миллион)
Хазарас — 11% (2 миллион)
Узбекҳо — 8% (1,5 миллион)
миллатҳои дигар ( туркманҳо, балуҷҳо, нуристониҳо, чараймакиҳо, пашаиҳо ва ғайра) - 17% ^[3]

Соли 1987, шумораи аҳолии ҶДА тақрибан 17,5 миллион нафар ҳисоб карда шуд, ки нисфи онҳо паштунҳо буданд ^[4].

Дар натиҷа, бо афзоиши умумии аҳолӣ, ҳиссаи паштунҳо ба таври назаррас коҳиш ёфт (7-8%), ҳиссаи тоҷикон ба таври назаррас (22%) афзудааст. Таносуби ҳазориҳо ва ӯзбекҳо ҳифз карда шуда буданд ^[5]. Элитаи ҳизби ҲХДА ( Тараки, Амин, Кармал, Наҷибуллоҳ ) асосан паштун буданд, аммо аз қавми Гилзай буданд. Қабл аз инқилоби апрел, қудрат ба қавми паштунҳои Дурронӣ тааллуқ дошт.

Сохтори давлатӣ

Мақоми олии давлатии кишвар Шӯрои Инқилобӣ (Афғонистон) (ШИ) буд, ки онро раис роҳбарӣ мекард. Ҳукумат тобеи Шӯрои Инқилоб буд. Дар ҳақиқат Шӯрои инқилобӣ аз аъзои Ҳизби халқӣ- демократии Афғонистон (ҲХДA) иборат буд. Фаъолияти ин шӯро бо муборизаи гуруҳҳои байни ҷиноҳи "Халқ" ва "Парчам", ки ҷузъи асосии қавмӣ-давлатии Афғонистонро инъикос мекард, мушкилтар гардид. Дар баъзе вақтҳо (дар замони ҳукмронии Ҳафизулло Амин) системаи сиёсӣ ба режими диктатураи шахсӣ таназзул ёфт. Танҳо дар соли 1987, дар кишвар мақомоти намояндагии Луя Ҷирга ба фаъолият оғоз кард ва сарвари давлат мақоми президентро гирифт ^[6]. Ҷумҳурии Демократии Афғонистон ба Ҷумҳурии Афғонистон тағир дода шуд. Пас аз кӯшиши парвоз ва барканории Президент Наҷибуллоҳ 16 апрели соли 1992, қудрат дар Афғонистон ба Шӯрои низомӣ таҳти роҳбарии Наби Азимӣ гузашт. 18 апрели соли 1992 Шӯро Абдул Раҳим Ҳейфро ба ҳайси президенти кишвар таъйин кард, ки қудратро ба муҷоҳидон, ки 28 апрел ба Кобул ворид шуда буданд, супорид.

Сиёсати дохилӣ

Сиёсати ҳукумат ба бунёди як ҷумҳурии сотсиалистӣ дар Афғонистон нигаронида шуда буд.

Тадбирҳои аввалиндараҷаи ҳукумат дар коҳиш додани қарзи деҳқонони безамин ва камзамин, барҳам додани рибо (судхӯрӣ) ва бекор кардани "маҳори" анъанавии пушту буданд.

Сиёсати қабилавӣ

Дар охири солҳои 1970 - 1980 қабилаҳои нажодӣ 3 миллион нафарро ташкил медоданд. (17% аҳолии кишвар) ^[7].

Дар солҳои аввал, дар сиёсати миллӣ иштибоҳҳои муайяне нисбати сокинони “минтақаи қабилавӣ” дар сарҳад бо Покистон ба амал омада буданд, ки мухолифини зиддиҳукуматӣ фавран аз он истифода кард. Теъдоди зиёди аҳолии маҳаллӣ ба Покистон рафтанд, ки дар он ҷо "қаророҳҳои гурезаҳо" таъсис дода шуданд. Солҳои 1980-1981 Вазири корҳои сарҳадӣ ва қабилавӣ Файз Муҳаммад бо намояндагони қабилаҳои нажодӣ гуфтушунидҳо анҷом дод, ки дар ин муддат ҳукумат дар муносибатҳо бо Момандҳо, Шинвари, Тани ва баъзе қабилаҳои паштунҳо ба дастовардҳо ноил шуд: иштироки ин қабилаҳо дар ҳифзнамоии сарҳадҳо, 20 ҳазор нафар қитъаҳои замин гирифтаанд ^[8].

Оғози ҷанги шадид дар минтақаи сарҳадӣ дар якҷоягӣ бо тағирот дар сиёсати ҳукумат ва амалҳои гурӯҳҳои Душман аз сарҳад (кам кардани ҳисобҳои шахсӣ бо баҳонаи "зидди осиён", ҷойгир кардани минаҳо, боздоштани корвони савдо, гирифтани гӯсфанд ва дигар моликият...), боиси тағйирот дар шуури ҷамъиятӣ гардид. Ҳамин тавр, дар музофоти Пактия, яке аз аввалинҳо ба ҷониби ҳукумат гузаштани қабилаи Чимкани (4 ҳазор нафар) буд, ки ба «хатҳои таъминоти» оппозитсия табдил ёфт - Душманҳо, ки аз даруни заминҳои онҳо аз манотиқи дохилии кишвар гузашта буданд, алахусус ғоратгарӣ ва зӯроварӣ ба онҳо, чун ба қабилаи хурдтарин мекарданд. Қабилаи Ҷаҷӣ пас аз куштани душманиҳо аз Покистон як ҳамшира ва табиберо, ки сокинони маҳаллиро табобат мекарданд, ба ҷониби ҳукумат бурданд.^[9]

Ҷамъияти калонтари балуҷҳо (25 ҳазор нафар), ки ба парвариши чорво ва заминдорӣ дар вилояти Нимрӯз машғуланд, пас аз сохтани системаи обёрӣ, ки барои обёрӣ кардани 20 ҳазор гектар замин равона шуда буд ва ҷавонон барои иштирок дар сохтмон ҷалб менамуданд (зеро маоши сохтмончиён аз белуҷиҳои чорвопарвар баландтар буд). Дар соли 1984, бо иҷозати мақомоти маҳаллӣ, Балуҷҳо барои муҳофизати иншооти системаи ирригатсионӣ якчанд воҳиди худидоракунии пиёда ва аспӣ таъсис доданд ^[10].

Дар солҳои 1983-1984 раванди бозгашти гурезаҳо аз Покистон ба кишвар оғоз ёфт. Тибқи иттилои ҳукумат, дар аввали моҳи феврали соли 1984 танҳо 10 ҳазор нафар ба вилояти Нимрӯз баргаштанд ^[11].

Қувваҳои Мусаллаҳ ва Амнияти Давлатӣ

Сарбози артиши Афғонистон (1986)

Тавонмандии Қувваҳои Мусаллаҳи ҶДА дар охири солҳои 1980-ум ба 300 ҳазор сарбоз ва афсар расид, ки 160 ҳазори онҳо дар артиши муқаррарӣ буданд. Мазҳабии лашкари мусаллаҳи аслиҳа ва таҷҳизоти низомии истеҳсоли шӯравӣ буданд: танк, пиёда мошинҳои ҷанг, зиреҳпӯш боркашонҳои кормандони, мубориза ва нақлиёт ҳавопаймои., Аз ҷумла чархбол ва ғайра қувваҳои мусаллаҳ он низ Вазорати корҳои дохилӣ - Tsarandoy (115 ҳазор нафар.. ) Ва Хадамоти бехатарии давлатӣ - ҲАД (тақрибан 20 ҳазор нафар).

Иқтисод

Аз моҳи апрели соли 1978 соли майи соли 1982 соли ба хотири гирифтани 249 корхонаҳои саноатӣ, ҳадди ақали музди меҳнати кормандони ба андозаи 40-50% (вобаста ба саноат) зиёд ^[12] шуд. Дар соли 1985, мутахассисони шӯравӣ дар як завод се мошин барои истеҳсоли « КАМАЗ » ( Кобул, Ҳайратон ) сохтанд. То соли 1988 дар Кобул як ширкати тавлиди велосипед бо иқтидори 15 ҳазор адад дар як сол кушода шуд.^[13]

Зарари ҷанги шаҳрвандӣ

Умуман, дар соли 1981 (аз 20 марти соли 1981 то 20 марти 1982), ММД дар кишвар 2,4% афзоиш ёфтааст ^[14].

Мубориза татбиқи ислоҳоти пешрафтаро ба таври назаррас душвор сохт ва ба иқтисодиёти кишвар зарари ҷиддӣ расонд.

Эзоҳ

↑ Никитенко Е. Г. Афганистан: От войны 80-х до прогноза новых войн. — М.: АСТ, Астрель, 2004. — С. 112.
↑ М. А. Гареев. Моя последняя война (Афганистан без советских войск). М., ИНСАН, 1996. стр.161, 192
↑ Апрельский военный переворот — начало трагедии Афганистана
↑ Вавилов Н.И. Пять континентов. М.:Мысль, 1987. - С.168
↑ Население Афганистана
↑ Международный ежегодник: политика и экономика. Выпуск 1988 года / М. 1988 — с.300
↑ К. Ф. Рашидов. Афганистан: пора становления: репортаж с места событий. М., «Известия», 1983. Стр. 31
↑ Т. А. Гайдар. Под афганским небом: записки военного корреспондента. М., «Советская Россия», 1981. Стр. 61
↑ Г. Устинов. Пришедшие с повинной // «Известия», № 223 (20569) от 11 августа 1983. Стр. 5
↑ Г. Устинов. Сафиулла делает выбор // «Известия», № 117 (21194) от 27 апреля 1985. Стр. 5
↑ [Афганистан] Возвращаются на родину // «Известия», № 33 (20744) от 2 февраля 1984. Стр. 1
↑ С. Моденов. Решимость народа Афганистана // «Международная жизнь», № 5, 1982. Стр. 29-35
↑ Аэропорты, заводы, нефтепровод: что ещё построил СССР в Афганистане
↑ А. Усватов. Революция борется и побеждает. // «Новое время», № 17, 1982. Стр. 20-22

Пайвандҳо

Адабиёт ва манбаъҳо

Интишорот

Афғонистон: мубориза ва эҷод / comp. О. Чернета. М., Нашри ҳарбӣ, 1984-143 саҳ.
A. D. Давыдов. Қонунгузории соҳаи кишоварзии Ҷумҳурии Демократии Афғонистон (таҳлили иҷтимоию иқтисодӣ). М., «Илм», 1984. - 182 саҳ.
Махмуд Бариалай. Анъанаҳои миллӣ ба инқилоб хидмат мекунанд // "Проблемаҳои сулҳ ва сотсиализм", № 4 (332), апрели соли 1986. саҳ. 69-73
V. Я. Хромоныгин. Таърихи инқилоби миллии демократӣ дар Афғонистон ва кумаки интернационалистии ИҶШС // Ҳамкориҳои дуҷонибаи ИҶШС бо кишварҳои озодшуда. / Шанбе корҳои илмӣ. М., 1987. саҳ. 103-110
E.P. Belozertsev. Таҳсилоти давлатӣ дар Ҷумҳурии Афғонистон. М., «Педагогика», 1988.
Афғонистон: таърих, иқтисод, фарҳанг. / таҳрир. Ю.В.Ганковский. М., «Илм», 1989.
Г.П. Ежов. Ҷуғрофияи иқтисодии Афғонистон. М., нашри Донишгоҳи давлатии Маскав, 1990.
Пуладбек Каландарбеков. Истифодаи кишоварзӣ дар Афғонистон муосир. М., «Илм», 1990.
Виноградов В. М. "Афғонистон: 10 сол аз чашми ВАО" М., 2003

[1] Никитенко Е. Г. Афганистан: От войны 80-х до прогноза новых войн. — М.: АСТ, Астрель, 2004. — С. 112.

[2] М. А. Гареев. Моя последняя война (Афганистан без советских войск). М., ИНСАН, 1996. стр.161, 192

[3] Апрельский военный переворот — начало трагедии Афганистана

[4] Вавилов Н.И. Пять континентов. М.:Мысль, 1987. - С.168

[5] Население Афганистана

[ME1-6] Международный ежегодник: политика и экономика. Выпуск 1988 года / М. 1988 — с.300

[7] К. Ф. Рашидов. Афганистан: пора становления: репортаж с места событий. М., «Известия», 1983. Стр. 31

[8] Т. А. Гайдар. Под афганским небом: записки военного корреспондента. М., «Советская Россия», 1981. Стр. 61

[9] Г. Устинов. Пришедшие с повинной // «Известия», № 223 (20569) от 11 августа 1983. Стр. 5

[10] Г. Устинов. Сафиулла делает выбор // «Известия», № 117 (21194) от 27 апреля 1985. Стр. 5

[11] [Афганистан] Возвращаются на родину // «Известия», № 33 (20744) от 2 февраля 1984. Стр. 1

[autogenerated2-12] С. Моденов. Решимость народа Афганистана // «Международная жизнь», № 5, 1982. Стр. 29-35

[13] Аэропорты, заводы, нефтепровод: что ещё построил СССР в Афганистане

[autogenerated4-14] А. Усватов. Революция борется и побеждает. // «Новое время», № 17, 1982. Стр. 20-22

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]