Аҳмаду Аҳидҷо
Аҳмаду Бабатура Аҳидҷо (24 августи 1924, Гаруа — 30 ноябри 1989, Дакар) — арбоби сиёсӣ ва давлатии Камерун, аввалин президенти Камерун (1960—1982).
| фр. Ahmadou Ahidjo | |
 | |
.svg){kind=small} 1-ум Президенти Камерун
|
|
| 5 майи 1960 — 4 ноябри 1982 | |
| Пешгузашта | вазифа таъсис ёфт |
| Ҷонишин | Пол Бийя |
| 1 январ — 15 майи 1960 | |
| Пешгузашта | вазифа таъсис ёфт |
| Ҷонишин | Шарл Ассале |
.svg){kind=small} Сарвазири Камеруни Шарқӣ
|
|
| 18 феврали 1958 — 1 январи 1960 | |
| Пешгузашта | Андре-Марӣ Мбида |
| Ҷонишин | вазифа барҳам дода шуд |
| Таваллуд |
24 август 1924[1][2] |
| Даргузашт |
30 ноябр 1989[3][4][5][…] (65 сол) |
| Мадфан | |
| Ҳамсар | Germaine Ahidjo[d] |
| Ҳизб | |
| Эътиқод | ислом |
| Ҷоизаҳо |
       |
 Парвандаҳо дар Викианбор | |
Зиндагинома
вироишДар Гаруаи Камеруни Фаронса таваллуд шудааст ва аз миллати фулбе мебошад. Падари ӯ як пири деҳа буд. Вай дар мактаби исломӣ, аз соли 1932 дар мактаби ибтидоии давлатӣ таҳсил кардааст. Дар соли 1938, ӯ натавонист имтиҳонҳои хатмкуниро супорад, пас аз он вай чанд моҳ ба ҳайси духтури ҳайвонот кор карда, пас ба мактаб баргашт ва пас аз як сол тавонист имтиҳонҳои ниҳоиро супорад. Баъд ӯ се сол дар мактаби миёнаи Яунде таҳсил кардааст. Соли 1942 вай ба хадамоти давлатӣ ба ҳайси радист ворид шуда, дар хадамоти почта кор кардааст. Ин кор сафарҳои доимиро дар саросари кишвар дар бар мегирифт.
Дар соли 1947 вай ба нахустин маҷлиси қонунгузории Камерун интихоб шуд, аз 28 январ то 10 майи соли 1957 вай раиси он буд. Худи ҳамон сол вай дар ҳукумати Камеруни Фаронса бо сардории Андре-Марӣ Мбида муовини сарвазир ва 18 феврали соли 1958 сарвазири Камеруни Шарқӣ шуд. Вай инчунин раҳбари Иттиҳоди Камерун, як ҳизби тарафдори муттаҳидсозии Камеруни Бритониё ва Фаронса буд. Аз ин рӯ, вақте ки Камеруни Фаронса дар соли 1960 истиқлол ба даст овард, Аҳидҷо, ки сарвазир буд, президенти он интихоб шуд ва ба дунболи пайвастани Камеруни Бритониё ба як давлати ягона фаъолона ҳимоят кард. Баъдтар вай солҳои 1965, 1970, 1975 ва 1980 дубора ба раёсати ҷумҳур интихоб шуд.
Монанди дигар ҳокимони Африқои замони худ, Аҳидҷо аз мансаби худ пеш аз ҳама барои таҳкими қудрати шахсии худ, тақвияти нақши ҳизби худ дар идоракунии кишвар истифода мебурд. Соли 1976 ба ғайр аз ҳизбҳои ӯ ҳама ҳизбҳои сиёсӣ манъ карда шуданд. Дар аввали солҳои 70-ум, вай конститутсияи навро қабул кард, ки он Камерунро ба давлати воҳид табдил дод ва автономияи Камеруни Британияро барҳам дод, ки боиси норозигии Камеруни Бритониё гардид. Ҳамзамон, гарчанде ки ҳукмронии Аҳидҷо диктаторӣ буд, Камерун дар солҳои ҳукмронии ӯ яке аз кишварҳои устувори Африқо буд ва иқтисодиёт нисбатан бомуваффақият рушд кард.
Вай 4 ноябри соли 1982 бо сабаби саломатӣ ба нафақа баромад (тахмин мезананд, ки табиби шахсии ӯ, фаронсавӣ ӯро фиреб додааст[6][7]). Пас аз ду рӯз, сарвазир Пол Бийа вазифаи президентро пеш гирифт. Ин интиқоли қудрат аз шимоли мусулмон ба ҷануби католикӣ, дар Африқо ниҳоят ғайриоддӣ аст ва сабабҳои истеъфои Аҳидҷо комилан маълум нест. Як фарзия ин аст, ки вай умедвор буд, ки сарвазири нав Белло Буба Майгари, ки низ як шимолӣ ва як мусалмон аст, метавонад ба қудрат бирасад ва нақши Бийа дуюмдараҷа буд. Бо ин ё он роҳ, Пол Бийа 34 соли оянда дар сари қудрат боқӣ монд. Аҳидҷо вазифаи худро ҳамчун раиси ҳизби ҳокими Иттиҳоди Миллии Камерун ҳифз кард, аммо Бияро ба ҳайси ноиби президент таъмин кард ва тамоми дастгирии худро ба охирин нишон дод ва дар соли 1983 дар ҳимояти Бийя ба саросари кишвар сафар кард.
Аммо, баъдтар дар худи соли 1983 муносибатҳои Аҳидҷо ва Пол Бийа ба таври назаррас бад шуданд ва 19 июли соли 1983 Аҳидҷо маҷбур шуд ба Фаронса ҳиҷрат кунад ва Бия нобуд кардани маълумотномаҳоро ба ӯ гирифт, алахусус портретҳои Аҳидҷоро бо худ иваз кард худдорӣ ва аз қудрат дур кардани ҷонибдорони Аҳидҷоро пеш гирифт. 22 август Бия эълом дошт, ки барои сарнагун кардани ҳукумат як дасисае ошкор карда шуд ва Аҳидҷо дар ин дасиса даст дорад. Ҳамзамон, Аҳидҷо Пол Бийаро шадидан танқид карда, ӯро ба сӯиистифода аз қудрат айбдор кард. Бо вуҷуди миёнаравии роҳбарони хориҷӣ мусолиҳа ғайриимкон шуд ва 27 август Аҳидҷо истеъфои худро аз вазифаи раиси Иттифоқи миллии Камерун эълон кард.[8] Моҳи феврали соли 1984 Аҳидҷо ва ду шарики ӯ бо иттиҳоми кӯшиши табаддулоти давлатӣ ғоибона муҳокима карда шуданд ва Аҳидҷо ба қатл маҳкум карда шуд, гарчанде ки Бийа баъдтар ба ҳабси абад иваз карда шуд. Аҳидҷо, дар навбати худ, иштирок дар табаддулотро рад кард. Моҳи апрели соли 1984 кӯшиши дигари табаддулот ба амал омад. Тахмин меравад, ки он бо иштироки Аҳидҷо ташкил шудааст[9].
Баъдан, Аҳидҷо бо навбат дар Фаронса ва Сенегал зиндагӣ мекард. Ӯ дар Дакар 30 ноябри соли 1989 даргузашт. Моҳи декабри соли 1991 вай дар Камерун расман номаш тоза (реабилитатсия) карда шуд[10] ва моҳи июни соли 2009 созишнома дар бораи дафни дубора дар Камерун ба имзо расид.
Варзишгоҳе дар Яунде ба номи ӯ гузошта шудааст.
Эзоҳ
вироиш- ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #118647393 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
- ↑ SNAC (ингл.) — 2010.
- ↑ Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформаи додаҳои боз — 2011.
- ↑ Encyclopædia Britannica (ингл.)
- ↑ Энциклопедия Брокгауз (нем.)
- ↑ On The Question of Preventing Coups in Nigeria by Nowamagbe A. Omoigui. 29 май 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 26 августи 2017.
- ↑ The Bakassi Story
- ↑ Milton H. Krieger and Joseph Takougang, African State and Society in the 1990s: Cameroon’s Political Crossroads (2000), Westview Press, pp 65—73.
- ↑ Jonathan C. Randal, «Tales of Ex-Leader’s Role In Revolt Stun Cameroon», The Washington Post, April 15, 1984, page A01.
- ↑ Mamadou Diouf, Les figures du politique en Afrique (1999), page 84.
Адабиёт
вироиш- Амаду Ахиджо (Люди и события) // Новое время. — М., 1960. — № 3. — С. 27.
- Glickman, Harvey (ed.) (1992), Political Leaders of Contemporary Africa South of the Sahara, Westport, Connecticut: Greenwood Press, ISBN 0-313-26781-2 .