Балхаш

Балха́ш (Балка́ш; қаз.: Балқаш) — кӯли сарбаста ва ширинобе дар қисми шарқии Қазоқистон.

Балхаш?
Макон
Парвандаҳо дар Викианбор

Ном

Бо ҳамин ном дар соҳили кӯл шаҳр дар вилояти Ҷезқазғани Ҷумҳурии Қазоқистон вуҷуд дорад. Маънои луғавии ин гидроним мусаффои оби кӯл аст ва вожаи Балхаш ба забонҳои қадимаи эронӣ мутааллиқ аст.

Ҷуғрофиё

Дар пастии васеъи Балхашу Алокӯл, дар баландии 340 м аз сатҳи баҳр воқеъ аст. Масоҳ. 18,2 ҳазор км2, дарозиаш 614 км, бараш ба ҳисоби миёна 30 км, дар қисми шарқӣ 9–19 км, ғарбӣ то 74 км. Ҷойи амиқтаринаш то 26,5 м. Ҳаҷми обаш 110 км3, масоҳ. ҳавзааш қариб 500 ҳазор км². Ба Балхаш дарёҳои Или, Қаротол, Оқсу, Лепси ва ғ. мерезанд. 43 ҷазира дорад, калонтаринашон Басаралу Тасарал. Нимҷаз. Сариесик Балхашро ба ду қисм – ғарбӣ ва шарқӣ ҷудо мекунад.

Иқлим

Иқлими атрофи кӯл биёбонист. Ҳарорати моҳи июл ба ҳисоби миёна 24°С, январ –8°С. Миқдори бориши солона ба ҳисоби миёна 120 мм. Аз ох. ноябр то миёнаи апр. ях мебандад. Соҳилҳои шимолии кӯл баланду шахдор, ҷанубиаш пасти регзору найзор. Соҳилҳояш бениҳоят каҷу ноҳамвор. Оби қисми ғарбии Балхаш шӯр, шарқиаш ширин. Олами ҳайвоноташ ғанӣ аст. Дар Балхаш 20 навъи моҳӣ мавҷуд буда, ширмоҳӣ, аломоҳӣ, фукмоҳиҳои холдору якранг, лабдӯр ва голян танҳо дар Балхаш вомехӯранд. Дар Балхаш асосан суфмоҳӣ, зағорамоҳӣ, ширмоҳӣ ва симмоҳӣ шикор мекунанд.

Иқтисод

Балхаш киштигард аст. Истгоҳҳои асосиаш – Бурулбайтал ва Балхаш. Дар соҳили шимолиаш кони калони мис ҳаст. Солҳои охир аз сабаби рехтани партови Комбинати металлургияи кӯҳии мисгудозӣ оби кӯл ифлос шудааст.

Адабиёт

• Балхаш // Асос — Боз. — Д. : СИЭМТ, 2013. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 2). — ISBN 978-99947-33-52-4.