Бевазнӣ: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
Шухрат Саъдиев (баҳс | ҳисса) илова |
No edit summary |
||
Сатри 1:
'''Бевазнӣ'''
▲[[File:PeterZG-small.jpg|thumb|Peter Diamandis дар ҳолати бевазнӣ]]
▲'''Бевазнӣ''' — ҳолати ҷисми моддӣ, ки дар он қувваҳои берунаи ба ҷисм таъсиркунанда ва ё ҳаракати ҷисм боиси пайдоиши фишори мутақобилаи зарраҳо намегарданд.
== Дар майдони ҷозиба ==
Дар майдони ҷозибаи Замин ба ҷисми ором қувваи вазнинӣ ва қувваи аксуттаъсир (реаксия)-и такягоҳ, ки самти акс дорад, таъсир мекунад
Умуман, ҷисм дар зери таъсири қувваҳои беруна он гоҳ дар ҳолати бевазнӣ буда метавонад, ки агар:
▲б) майдони ин қувваҳо локалӣ якҷинс бошад, яъне қувваҳои майдон ба зарраҳои ҷисм дар ҳар як мавқеи он шитоби якхела (аз ҷиҳати бузургӣ ва самт) бахшанд;
Ҳамин тариқ, ҳар гуна ҷисми андозааш аз радиуси Замин хурд, ки дар майдони ҷозибаи [[Замин]] дар мавриди набудани қувваҳои беруна озодона ба пеш ҳаракат мекунад, дар ҳолати бевазнӣ мебошад. Муаммои бевазнӣ яке аз муаммоҳои муҳимми кайҳоннавардӣ мебошад, зеро шароити бевазнӣ аз шароити муқаррарии заминӣ ба куллӣ фарқ мекунад. Ин махсусан барои силсилаҳое, ки зарфҳои нимпури моеъ доранд, муҳим аст. Мас., дар дастгоҳи муҳаррикҳои мушакии моеӣ (ки ҳангоми парвоз онро чанд карат ба кор андохтан лозим меояд) дар ҳолати бевазнӣ моеъ дар зарф мавқеи номувофиқ гирифта, кори муътадили силсила (мас., аз бакҳои сӯзишворӣ ҷорӣ шудани ҷузъҳо)-ро вайрон карда метавонад. Бинобар ин, барои дар шароити бевазнӣ таъмин намудани кори муътадили муҳаррикҳои мушакии моеӣ яке аз усулҳои зеринро истифода мекунанд: дар зарфҳои сӯзишворӣ ҷудо кардани фазаҳои моеъ ва газ бо ёри ҷудокунакҳои эластикӣ (мас., дар пойгоҳи автоматии байнисайёравии «Маринер»); бо ёрии муҳаррикҳои мушакии иловагӣ то ба кор андохтани муҳаррикҳои асосӣ ба вуҷуд овардани «вазнинии сунъӣ»-и кӯтоҳмуддат ва ғ.
▲в) суръати ибтидоии ҳама зарраҳои ҷисм аз ҷиҳати бузургӣ ва самт яксон бошанд (ҳаракати ҷисм пешраванда мешавад).
▲Ҳамин тариқ, ҳар гуна ҷисми андозааш аз радиуси Замин хурд, ки дар майдони ҷозибаи [[Замин]] дар мавриди набудани қувваҳои беруна озодона ба пеш ҳаракат мекунад, дар ҳолати бевазнӣ мебошад. Муаммои бевазнӣ яке аз муаммоҳои муҳимми кайҳоннавардӣ мебошад, зеро шароити бевазнӣ аз шароити муқаррарии заминӣ ба куллӣ фарқ мекунад. Ин махсусан барои силсилаҳое, ки зарфҳои нимпури моеъ доранд, муҳим аст. Мас., дар дастгоҳи муҳаррикҳои мушакии моеӣ (ки ҳангоми парвоз онро чанд карат ба кор андохтан лозим меояд) дар ҳолати бевазнӣ моеъ дар зарф мавқеи номувофиқ гирифта, кори муътадили силсила (мас., аз бакҳои сӯзишворӣ ҷорӣ шудани ҷузъҳо)-ро вайрон карда метавонад. Бинобар ин, барои дар шароити бевазнӣ таъмин намудани кори муътадили муҳаррикҳои мушакии моеӣ яке аз усулҳои зеринро истифода мекунанд: дар зарфҳои сӯзишворӣ ҷудо кардани фазаҳои моеъ ва газ бо ёри ҷудокунакҳои эластикӣ (мас., дар пойгоҳи автоматии байнисайёравии «Маринер»); бо ёрии муҳаррикҳои мушакии иловагӣ то ба кор андохтани муҳаррикҳои асосӣ ба вуҷуд овардани «вазнинии сунъӣ»-и кӯтоҳмуддат ва ғ.
== Дар парвози кайҳонӣ ==
Ҳолати бевазнӣ ба функсияҳои ҳаётии кайҳоннавардон (силсилаи асаб, худкорҳои вестибулярӣ ва шараёни хун) таъсири ғайримуқаррарӣ мерасонад. Дар парвози дарозмуддати кайҳонӣ таъсири ғайримуқаррарии бевазниро бо ёрии усулҳо ва воситаҳои гуногун (машқҳои мушакҳои бадан, электростимулятсияи мушакҳо, пешгирии фармакологӣ ва ғ.) пешгирӣ ё кам кардан мумкин аст. Бевазнӣ инчунин дар иҷрои баъзе равандҳои технологӣ, ки дар шароити заминӣ имконнопазиранд (мас., ҳосил кардани маводди композистсионии сохторашон дар тамоми ҳаҷм якҷинс ё ҷисмҳои комилан куравӣ ва ғ.), аҳаммияти зиёд дорад. Кафшери электрикии маводди гуногун дар шароити бевазнӣ ва халоъ бори нахуст ҳангоми парвози киштии кайҳонии «Салют-6» (1969) доир карда шуд. Дар пойгоҳҳои мадории амрикоии «Скайлэб» (1973) низ як қатор таҷриба оид ба кафшер, омӯхтани хосияти ҷоришавӣ ва шӯшабандии мавод-ди гудохта доир карда шуд.
Бештар нестшавии вазнро бо нестшавии кашиши ҷозибавӣ алоқаманд мекунанд, ки ин нодуруст аст. Намунаи ин ҳолро дар мисоли пойгоҳи кайҳонии байналмилалӣ (СКБ), ки дар баландии 350
Барои ба вуҷуд омадани ин ҳодиса тайёра бояд шитоби доимии (g-и)ба самти Замин равонашударо доро бошад. Ин ҳолат ҳангоми машқи кайҳоннавардон дар Россия ва ИМА васеъ истифода мешавад.
== Сарчашма ==
* {{ЭМТ|
== Пайвандҳо ==
* [http://www.iki.rssi.ru/hend/Dictionary/Weightlessness.htm Санько Н. Ф. Астрономический словарь]
|