Википедиа

Босмачиҳо: Тафовут байни таҳрирҳо

Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
No edit summary
No edit summary
Сатри 18:
{{Парчамбандӣ|СССР|1923}} (1922—1942)
----
{{РоссияРусия}} [[Крестьянская армия Ферганы]] (1918—1919)<br>
{{Парчамбандӣ|Китайская Республика}}<ref>Войска [[Гоминьдан]]а участвовали в боевых действиях против басмачей только на территории провинции [[Синьцзян]].</ref><br>
{{Парчам|Иран|1910}} [[Пехлеви|Персия]] (1928—1929)<ref>Персидские войска участвовали в боевых действиях против Джунаид-хана и его басмачей только на территории Персии.</ref><br>
Сатри 27:
{{Парчам|Хивинское ханство|1917}} [[Хивинское ханство]] (1918—1920)<br>
[[Файл:Flag of the Alash Autonomy.svg|border|22px]] [[Алаш-Орда]] (1918—1920)<br>
{{РоссияРусия}} [[Закаспийское временное правительство]] (1918—1920)<br>
{{РоссияРусия}} [[Белое движение]] (1918—1920):
** {{РоссияРусия}}[[Семиреченские казаки|Семиреченская отдельная армия]] (1918—1920)
** {{РоссияРусия}}[[Туркестанская военная организация]] (1918—1919)
** {{РоссияРусия}}[[Туркестанская армия (ВСЮР)|Туркестанская армия]] (1919—1920)
** {{РоссияРусия}}[[Крестьянская армия Ферганы]] (1919—1920)<ref>В союзе с Мадамин-беком и его басмачами. В январе 1920 года вела боевые действия и против басмачей и против Красной армии.</ref><br>
{{Флаг Бухары}} [[Бухарский эмират]] (1920)<br>
----
{{Парчам|Великобритания}} [[Британская империя]] (1918—1920)<ref>Осуществляла интервенцию и поставляла оружие контрреволюционным силам ''([[Английская интервенция в Средней Азии]])''.</ref><br>
{{Парчам|АфганистанАфғонистон|1929}} [[Королевство Афганистан|Эмират Афганистан]] (1929)<ref>Сторонники Хабибуллы участвовали в боевых действиях в союзе с басмачами только на севере [[Афганистан]]а ''(см. [[Афганский поход Красной Армии (1929)]])''.</ref>
| командир1 = {{Парчам|РСФСР|1918}} [[Фрунзе, Михаил Васильевич|М. В. Фрунзе]]<br>
{{Парчам|РСФСР|1918}} [[Сокольников, Григорий Яковлевич|Г. Я. Сокольников]]<br>
Сатри 64:
[[Файл:Bandera del Turquestan.svg|border|22px]] Хан-Мурад †<br>
[[Файл:Bandera del Turquestan.svg|border|22px]] Шады-Огры †<br>
{{РоссияРусия}} [[Монстров, Константин Иванович|К. И. Монстров]] †<br>
{{РоссияРусия}} [[Муханов, Александр Владимирович|А. В. Муханов]]<br>
{{Флаг Бухары}}[[Файл:Bandera del Turquestan.svg|border|22px]] [[Сейид Алим-хан]]<br>
{{Парчам|Хивинское ханство|1917}}[[Файл:Bandera del Turquestan.svg|border|22px]] [[Джунаид-хан]]<br>
Сатри 104:
Босмачиён худро муҷоҳид (ҷиҳодкунанда) меномиданд. Ҳокимияти Шӯравӣ ин муҷоҳидонро ба гордиёни сафеди Руссия монанд дониста, бо забони ма­ҳаллиёни ҶМШС Туркистон онҳоро бо калимаи «босмоқ­чӣ» ба маънои ғоратгар, то­роҷ­гар, яъне, чун тороҷ­га­рон, ғоратгарон, зеркунандагон, пахшкунандагон ном­гузорӣ карда буданд, ки баъдан дар таърихнигорӣ исти­лоҳи собит шуд. Бино ба тар­киби гуногуни ин ҳаракат ва аҳдо­фи мухталифи ширкаткунан­дагони он вобаста ба хост­го­ҳи иҷтмоиашон ва бо мақса­ди умумии нест кардани душ­ман дар як ҷабҳа мутта­ҳид шуда, ҷангидан ба муқо­били Шӯроҳо бо гузашти камтар аз як аср изҳори назар ва дидгоҳҳои гуногун дар байни олимону муаррихон ро­ҷеъ ба сабабҳои пайдоиш ва заминаҳои фарҳангию сиё­сӣ, муваффақиятҳои нахустин ва шикасти ниҳоии Б. ва арзёбии хусусиятҳои ин ҳаракат ба вуҷуд омадааст. Аз рӯи ҳадафҳои сиёсӣ, иқтисодӣ ва маънавиию мазҳабии сарони гурӯҳҳои мухолиф (Шӯравию босмачигӣ) метавон ҳақиқати ин ҳаракатро дар маҷмӯъ дарёфт. Яъне ба Б. на аз рӯи иштирокашон дар ҳаракати зиддишӯравӣ, балки аз рӯи мақсадҳои зоҳирию ботинии сарваронашон баҳо додан зарур аст. Босмачигарӣ ҳамчун ҳаракати зид­дишӯра­вӣ дар Тоҷикистон се марҳаларо тай намудааст: ноябри соли 1917 — июни соли 1918; июли соли 1918 — октябри со­ли 1923; ноябри соли 1923 — соли 1935.
 
Баъди ғалабаи Инқилоби Октябр дар ҷумҳуриҳои Осиёи Миёна қувваҳои аксулинқилобӣ барои ҷудо кардани ҷумҳуриҳои мазкур аз РоссияиРусияи Шӯравӣ ва барқарор намудани ҳокимияти миллию таъмини озодии мазҳабӣ ба ҷамъ кардани муҷоҳидон ба дастаҳои Б. пардохтанд. Б.- ро амалан Эргашу Мадаминбек дар водии Фарғона ва Иброҳимбеку Анвар дар Бухорои Шарқӣ ба вуҷуд оварда буданд ва дар авҷи ҳаракати Б. (солҳои 1919-22) онҳо роҳбарии тамоми умурро дар даст доштанд. Вале роҳба­рони бевосита ва ҳақиқии Б. ташкилотҳои аксулинқи­лобию мазҳабии созмондодашуда ба номҳои «Шӯрои ис­ломӣ», «Шӯрои уламо», «Алаш» ва «Урҷа» буданд. Ба онҳо мудохилагарони Англияву Амрико, гурӯҳҳое аз Туркия, Хитой, Афғонистон ва диг. давлатҳо роҳбарӣ ва барояшон кумакҳои молию низомӣ мекарданд. Мас., дар ташкил ва мусаллаҳгардонии дастаҳои босмачиён баҳори соли 1918 намояндагони низомии давлатҳои хориҷа — роҳбари миссияи ҳарбию дипломатии Англия Ф. Бейли, консули амрикоӣ дар Тошканд Р. Тредуэлл, консули фа­рон­савӣ Костанйе дар омӯзиши дастаҳои Б. афсарони Анг­лияву Туркия ва гордиёни сафеди Рус ширкат карда буданд.
Соли 1918 водии Фарғона майдони асосии ҳаракати Б. гардид. Аввалин дастаҳои Б. охири со­ли 1917 бо сардории Эргаш дар Қӯқанд фаъолият намуданд. Баҳори соли 1918 босмачиён фаъолияти худро пур­зӯр намуда, ба ноҳияи Ӯш (Ош) ҳуҷум карданд. Солҳои 1918-21 даста­ҳои босмачиёни Мадаминбек, Кӯ­ри Шермат ва Раҳмон­қул-қӯрбошӣ ба водии Фарғона ҳуҷум карда, Ӯшу Ҷа­лолободро ба даст дароварданд. Ме­гӯянд, ки ин фаъолияти босмачиён бо ташкили «Ҳу­ку­мати мувақ­қатии Фар­ғона» анҷомид. Апрели 1921 дар Фар­ғона баъди ғалабаи ҳокимияти маҳаллии шӯроҳо бо кумаки артиши русҳо 7 ҳазор, дар Бухоро низ ҳамин миқ­дор ва дар Хева ҳудуди ҳазор нафар босмачӣ боқӣ монда буд. Октябри1921 вазири ҳарбии Туркия Анвар-пошо ба Бухоро омада, мардуми муътақид ба дини исломро ба «Ит­ти­ҳоди ҷамъиятҳои инқилобии мардуми мусулмони Осиёи Миёна» даъват кард. Ба ӯ муяссар шуд, ки дастаҳои парокандаи босмачиёнро бо ҳам муттаҳид ва артиши 16 ҳазор­нафариро таш­кил диҳад.
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Босмачиҳо"