Истанбул: Тафовут байни таҳрирҳо

Content deleted Content added
Сатри 56:
== Таърих ==
=== [[Имперотурии Усмонӣ]] ===
{{Тасвири чандгона}} Пас аз забт шудани Константинопол, усмониҳо, онро пойтахти [[Имперотурии Усмонӣ|империяи худ гардонданд]], ва ба барқарор кардани шаҳр шурӯъ карданд. Калисоҳои намоёни православӣ ба [[Масҷид|масҷидҳо]], аз ҷумла Собори Софияро, табдил додаанд. ЗамониМеҳмеди II Қасри Топкапъа, Масҷиди Фатҳ ва Бозори Бузург сохта шуданд. Баъди забти [[Миср]] дар соли 1517 баъзе аз рукнҳои муқаддаси исломӣ аз [[Қоҳира]] ба Константинопол кучонида шуданд. Шаҳр ба маркази олами ислом - [[Хилофат|Хилофат]] мубаддал мегардад.
 
Дар даврони султон Сулаймони Қонунӣ дар солҳои 1520-1566, барои Константинопол як асри тиллоӣ фаро расид. [[Масҷид]]<nowiki/>ҳо, [[Мадраса|мадрасаҳомадраса]]ҳо ва дигар биноҳо сохта мешаванд. Сохтмони Масҷиди Сулаймонӣ ҷои махсусро ишғол мекунад. Масҷиди кабуд дар солҳои 1609-1616 дар даврони Султон Аҳмади I бунёд мегардад. Аммо, заминҷунбиҳои шадид ва сӯхторҳо, ба кощиши арзишҳои меъмории шаҳр оварда расониданд.
Баъди забти [[Миср]] дар соли 1517 баъзе аз рукнҳои муқаддаси исломӣ аз [[Қоҳира]] ба Константинопол кучонида шуданд. Шаҳр ба маркази олами ислом - [[Хилофат|Хилофат табдил меёбад]] .
 
Дар асри 19 раванди аврупонидашавии баъзе аз ашрофони усмонӣ шур=ъшурӯъ мешавад, ки ба услубҳои меъмории Аврупо [[барокко]] таваҷҷӯҳ зоҳир мекарданд. Дар даврони ҳукмронии Абдул-Маҷид (1839-1861), даврони Танзимат, дар байни намояндагони ҷомеаитабақаҳои олии ҷомеаи [[имперотурии Усмонӣ]], [[забони фаронсавӣ]] ва либоси аврупоӣ, мӯдҳамчун мегирадмӯди нави либос, паҳн мешавад, ҳаёти сиёсӣ ва сиёсати динӣ то андозае ба озодшавӣ из ниқоби кӯҳан рӯ меоварад. Аломати намоёни тағироттағйирот, кӯчонидани қароргоҳи Султон аз Қасри Топкапъа ба қароргоҳи нави Долмабаҳча буд .
Дар даврони султон Сулаймони Қонунӣ дар солҳои 1520-1566, барои Константинопол як асри тиллоӣ фаро расид. [[Масҷид]]<nowiki/>ҳо, [[Мадраса|мадрасаҳо]] ва дигар биноҳо сохта мешаванд. Сохтмони Масҷиди Сулаймонӣ ҷои махсусро ишғол мекунад.
 
Соли 1845 аввалин пули доимии Галата сохта шуд, дараз соли 1850 киштиҳои буғӣ бо гулугоҳи Босфор равуо мекарданд . Соли 1871 хатти трамвай ба кор оғоз кард ва дар соли 1875 хатти хурди [[Метро|метрои]] Тунел ба кор даромад. Дар соли 1889 пайванди роҳи оҳан дар байни [[Порис]] ва Константинопол кушода шуд. <ref>[http://www.britannica.com/topic/Orient-Express Orient-Express]</ref> <ref>[http://www.orient-express.eu/fr/le-mythe/pari-fou/orient-express-attention-au-depart Orient Express: attention au départ]</ref> <ref>[http://www.railblog.ru/vostochnyj-ekspress/ Восточный экспресс]</ref> ("Экспресси Шарқӣ "). Дар охири асри 19 дар шаҳр як системаи муосири қувваи барқ ва обтаъминкунӣ сохта шуд.
Масҷиди кабуд дар солҳои 1609-1616 дар даврони Султон Аҳмад I сохта мешавад. Заминҷунбиҳои шадид ва сӯхтор, аммо ба кощиши арзишҳои меъмории шаҳр оварда расонид.
 
Дар охири асри XIX - аввали асри ХХ як қатор иморатҳои бузурги динӣ масеҳӣ сохта шуданд, аз ҷумла калисои католикии Калисои Сент-Энтони Падуа ва Калисои Православии Сегонаи Муқаддас дар Пере . Масеҳиёни мазҳабҳои гуногун дар соли 1910 нисфи аҳолии шаҳрро ташкил дода буданд <ref>{{Cite web|url=http://www.armenianow.com/news/10672/armenian_in_istanbul_diaspora_in_t|title=Armenian in Istanbul: Diaspora in Turkey welcomes the setting of relations and waits more steps from both countries|first=Sara|last=Khojoyan|website=Armenia Now|date=2009-10-16|accessdate=}}</ref> .
Дар асри 19 раванди аврупонидашавии баъзе аз ашрофони усмонӣ шур=ъ мешавад, ки ба услубҳои меъмории Аврупо [[барокко]] таваҷҷӯҳ зоҳир мекарданд. Дар даврони ҳукмронии Абдул-Маҷид (1839-1861), даврони Танзимат, дар байни намояндагони ҷомеаи олии [[имперотурии Усмонӣ]], [[забони фаронсавӣ]] ва либоси аврупоӣ мӯд мегирад, ҳаёти сиёсӣ ва сиёсати динӣ то андозае ба озодшавӣ рӯ меоварад. Аломати намоёни тағирот, кӯчонидани қароргоҳи Султон аз Қасри Топкапъа ба қароргоҳи нави Долмабаҳча буд .
 
Дар давраи Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ Туркия иттифоқчии [[Олмон|Олмон буд]] ; пас аз шикасти онҳо дар ҷанг 13 ноябри соли 1918 Константинополро артиши [[Англия]], [[Фаронса]] ва [[Итолиё|Италия ишғол карданд]] ишғол карданд.
Соли 1845 аввалин пули доимии Галата сохта шуд, дар соли 1850 киштиҳои буғӣ бо гулугоҳи Босфор равуо мекарданд . Соли 1871 хатти трамвай ба кор оғоз кард ва дар соли 1875 хатти хурди [[Метро|метрои]] Тунел ба кор даромад. Дар соли 1889 пайванди роҳи оҳан дар байни [[Порис]] ва Константинопол кушода шуд. <ref>[http://www.britannica.com/topic/Orient-Express Orient-Express]</ref> <ref>[http://www.orient-express.eu/fr/le-mythe/pari-fou/orient-express-attention-au-depart Orient Express: attention au départ]</ref> <ref>[http://www.railblog.ru/vostochnyj-ekspress/ Восточный экспресс]</ref> ("Экспресси Шарқӣ "). Дар охири асри 19 дар шаҳр як системаи муосири қувваи барқ ва обтаъминкунӣ сохта шуд.
 
Ҷунбиши миллии турк бо роҳбарии [[Мустафо Камол Отатурк]] бо кӯмаки назарраси молиявӣ ва низомии ҳукумати болшевикии РСФСР <ref name="Справ">«Международная жизнь». М., 1963, № 11, стр. 148 (справочная информация от редакции журнала).</ref> <ref>В. Шеремет. ''Босфор.'' М., 1995, стр. 241.</ref>, соли 1922 Константинополро аз қувваҳои низомии [[Антанта]] озод кард.
Дар охири асри XIX - аввали асри ХХ як қатор иморатҳои бузурги динӣ масеҳӣ сохта шуданд, аз ҷумла калисои католикии Калисои Сент-Энтони Падуа ва Калисои Православии Сегонаи Муқаддас дар Пере . Масеҳиёни мазҳабҳои гуногун дар соли 1910 нисфи аҳолии шаҳрро ташкил дода буданд <ref>{{Cite web|url=http://www.armenianow.com/news/10672/armenian_in_istanbul_diaspora_in_t|title=Armenian in Istanbul: Diaspora in Turkey welcomes the setting of relations and waits more steps from both countries|first=Sara|last=Khojoyan|website=Armenia Now|date=2009-10-16|accessdate=}}</ref> .
 
Дар давраи Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ Туркия иттифоқчии [[Олмон|Олмон буд]] ; пас аз шикасти онҳо 13 ноябри соли 1918 Константинополро артиши [[Англия]], [[Фаронса]] ва [[Итолиё|Италия ишғол карданд]] .
 
Ҷунбиши миллии турк бо роҳбарии [[Мустафо Камол Отатурк]] бо кӯмаки назарраси молиявӣ ва низомии ҳукумати болшевикии РСФСР <ref name="Справ">«Международная жизнь». М., 1963, № 11, стр. 148 (справочная информация от редакции журнала).</ref> <ref>В. Шеремет. ''Босфор.'' М., 1995, стр. 241.</ref>, соли 1922 Константинополро аз қувваҳои низомии [[Антанта]] озод кард.
{| class="graytable"
|+
Line 87 ⟶ 83:
| align="center" | Харитаи Константинопол дар луғати Брокхаус ва Эфрон дар охири аср нашр шудааст
|}
{{Саросарнамо|Galata Kulesi 'nden panorama.jpg|1500px|<center>ВидМанзараи сбурҷи [[ГалатскаяГалата башня|Галатской башни]] всоли 1890-х гг.</center>}}
 
=== Ноҳияҳои таърихӣ ва маҳаллаҳои Истанбул ===