Руми Бостон: Тафовут байни таҳрирҳо

'''Руми Бостон''' {{lang-it|Civiltà romana}} — яке аз тамаддунҳои пешқадами бостонии ҷаҳонӣ, давлати [[бузург|бузургтарини]]тарини давраи бостон, ки номи худро аз номи шаҳри асосӣ (''Roma'' — [[Рум]]) гирифт, ва бояд ёдовард шуд, ки шаҳри [[Рум]] аз номи бунёдгари худ — [[Ромул ва Рем|Ромул]] ([[забони лотинӣ|лотинӣ]]. Romulus) ном гирифт. Маркази [[Рум]] дар ҳамвории ботлоқзор воқеъ гашт, ки бо пуштаҳо иҳота шуда буд. Таъсири муъайян ба тамаддуни Руми Бостон фарҳанги қабоили этрускҳо ва [[Юнони Бостон|юнониҳои бостонӣ]] расонид. Қуллаи баланди бузургии Руми Бостон ба қарнҳои II п. м. рост меояд, ҳамон вақте, ки зери таъсири ин имперотурӣ фазои давлатҳои имрӯза аз [[Искотланд]] дар шимол то [[Эфиопия]] дар ҷануб, [[Эрон]] дар шарқ то [[Пуртуғол]] дар ғарб афтода буданд.

** [[Давраи анҷоми Рими шоҳаншоҳӣ]]. ([[соли 284 п.м.]]—[[соли 476 п.м.]])

Дар давраҳои шоҳӣ Рим давлати хӯрд буд ва ҳудуди як қисми [[Лация]]ро ишғол мекард, ки қабилаҳои лотинҳо сукунат мекарданд. Давраи ибтидои Ҷумҳурии Рими Қадим, Рим ҳудуди замини худро хеле зиёд кард ба туфайли ҷангҳои бисьёр. Пас аз ҷанги якум Рим бе тақсимот дар нимҷазираи Аппенин (Penisola appenninica, [[Итолиё]]и имрӯза) ҳукмрони мекард. Пас аз запт кардани Итолиё Рим роли асосиро дар сиёсати байн давлатҳои баҳри Миёназамин иҷро мекардад ва ин гуна рафтор ба ҷанги дигар, бо [[Карфаген]] ки давлати калон буд дучор гардонид. Бо се ҷанг Карфагенро мағлуб карда шаҳрро хароб намуданд. Ҳамон вақт Рим ғасби хуро ба шарқ ниҳода [[Иллирия]]ро, [[Юнон]], ва пас [[Осиёи Хӯрд]]ро ва [[Суриё]]ро зери итоати худ гардонданд. Дар асри I п.м. Рим ба як чанд ҷангҳои ғайринзомӣ дучор гашт, ки дар он [[Октавиан Август]] ғолиб баромад ва асосгузори сулолаи [[Юлий-Клавдий]] шуд, аммо сари давлат кам аз як аср ин сулола ҳукмронӣ кардааст. Қуллаи баландтарини шоҳаншоҳии Рим ба давраҳои тинҷи рост омад (асри II п.м.), аммо аз асри III сар карда аз сабаби талоши давлат байни сиёсатмадорони Рим ба нохушиҳои сиёсӣ ва иҷтимоӣ оварда расонд. Дар асри IV шоҳаншоҳиро ба ду қисм тақсим карданд ва [[дини насронӣ]] ҳамчун дини далатӣ дар қаламрави тамоми ҳудуди шоҳаншоҳӣ тасдиқ гардид

Дар асри V шоҳаншоҳии Рими Ғарбӣ бо мигратсияи қабилаҳои олмонӣ дучор шуд, ки ин ба барҳамхӯрии шоҳаншоҳӣ таъсири сахт расонд. Сарнагун кардани охирин шоҳаншоҳ Ромул-Августула аз ҷониби сарвари қабилаҳои олмонӣ Одоакр [[4 сентябр]]и соли [[476]], расмӣ рӯзи сарнагуни Шоҳаншоҳии Рим ба ҳисоб меравад.

Як қатор тадқиқотчиён, таърихдонони [[СССРИҶШС]] дар ин самт (С. Л. Утченко) ҳисоб мекарданд, ки Рим тамаддуни аслии худро бунёд кард ва дар он тартиби махсуси баҳодиҳӣ нисбати ҳаёти одамизод ва инкишофёбии ӯ дар ҷамоати рим дар тулли равиш ва инкишофи таърих.

[[Акс:Jean Auguste Dominique Ingres 019.jpg|thumb|left|300px|Ромул, якум Рекс , Акрони ҷоҳил ҷасади ӯро ба калисои Юпитер бурда истодааст. рассом Жан Огюст Доминик Энгр , 1812. Romolo]]

Рекс дар Руми Бостон ҳаками олимартаба ба ҳисоб мерафт ва ӯро (ба ғайр аз Ромул, чун ӯ бунёдгари шаҳр) шоҳзодагон интихоб мекарданд ва авлодони мӯҳими ҳукмрон, барои ҳукмронии шаҳр. Дар он ҷо сарчашмае вуҷуд надорад, ки ин мансаб аз насл ба насл гузаштани шоҳони чор шоҳи лотинии якум ва мудати се шоҳи этрускҳо. Дар оқибат таърихдонон фикр мекунанд, ки шоҳони бостониро аз рӯи қувва интихоб мекарданд ва тавзеҳ намедиҳанд ки аз рӯи қувваи ҷисмӣ ва ё молиявӣ. Барои таърихдонони бостони фаҳмидани аниқи ваколатдории шоҳон ва сабти он мушкил буд. Баъзе олимони имрӯза фикр мекунанд, ки ин давлати халқӣ ва шоҳ ҳамчун роҳбар буд ва ҳокими мутлақ ба ҳисоб мерафт, аммо дар байни халқ ва Сенат роли ночизро бози мекард ҳамчун роҳбари оддӣ барои назорат.

[[Акс:Maccari-Cicero.jpg|thumb|300px|Сарлавҳ: Сисерон Катилинро таъна карда истодааст .]]

Муъомилаи байни асилзодагон ва намояндагони табақаи поёнии аҳолӣ, бениҳоят ҷиддӣ буд. Хонаводаи намояндагони табақаи поёнии аҳолӣ одатан дар пуштаҳо ва берун аз девори шаҳр зиндагӣ мекарданд. Ин норозигӣ соли 494 п.м., 450 п.м. , ва соли 287 п.м. ба рад кардани ҳамкорӣ бо асилзодагон оварда расонд. Соли 494 п.м. ҳамагӣ дар давоми 15 соли бунёди Ҷумҳурӣ намояндагони табақаи поёнии аҳолӣ якум бор тавонистанд, ки намояндагони худро интихоб кунанд. "Туда" ваъда дод, ки эҳтиёти роҳбарони худ муқаддас аст», яъне асилзодагон дастнорас ҳастанд ва касе, ки асилзодагонро хафа мекунад ё ба онҳо ягон зарар меоварад, ҳатман ба қатл супорида мешаванд. Баромади дувуми онҳо, барои дар оянда муаян шудани ҳуқуқҳо ва вазифаҳои қонунии онҳо вобаста буд. Танҳо аз байни асри чори пеш аз милод ба намояндагони табақаи поёнии аҳолӣ иҷозат шуд, то ки онҳо дар ҳакамҳо иштирок намоянд. Сеюм баромадро Лекс Гортензий ташкил кард ва дар он намояндагони табақаи поёнии аҳолӣ метавонистанд овози худро диҳанд (Concilium Plebis (Ҷомеаи Плебейҳо) ин қонун имрӯз - " плебиссит " ном дорад.

Низоъи байни синфҳои намояндагони табақаи поёнии аҳолӣ ва асилзодагон бо ақидаҳои маъмулӣ мувофиқат намекунад, чун ин низоъ ба ҷойи суст шудани давлати Рим, мушоҳида карда мешавад, ки онҳо на фақат пурзӯр, балки заминҳои дигарро запт мекарданд.

*намудхои парастиши румиёрумиё

*[[Руми Қадим]]