Иморати Исломии Афғонистон (1996—2001): Тафовут байни таҳрирҳо

'''Аморати Исломии Афғонистон''' (пушту: د افغانستان اسلامي امارات) — қисман давлати эътирофшуда, ки дар [[Соли 1996|солҳоии 1996]]—[[Соли 2001|2001]] вуҷуд дошт ва бештари қаламрави [[Афғонистон|Афғонистонро]]ро ишғол мекард. Дар натиҷаи ҷанги шаҳрвандӣ (1992-1996), вақте ки ҳаракати исломии "Толибон" қудратро бо дастгирии [[Покистон]] <ref name="Forsythe3">{{Cite book|last=Forsythe|first=David P.|title=Encyclopedia of human rights|year=2009|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-533402-9|page=2|edition=Volume 1|quote=In 1994 the Taliban was created, funded and inspired by Pakistan}}</ref> ба даст овард, пайдо шудааст. Эътирофшудаи дипломатӣ аз ҷониби Покистон, [[Арабистони Саудӣ]], [[Имороти Муттаҳидаи Арабӣ|Аморати Муттаҳидаи Араб]], (де-факто), [[Туркманистон|Туркманистон]] ва давлати эътирофнашудаи Ҷумҳурии Чесенистони Ичқерия, дар ҳоле, ки қисми зиёди ҷомеаи ҷаҳонӣ президент [[Бурҳонуддин Раббонӣ|Бурҳонуддин Раббонро]], намояндаи Алянси Шимолӣ меҳисобид. Низоми Толибон дар ҳамкорӣ бо гурӯҳи террористии Ал-Қоида, ки аъзояшон дар қаламрави кишвар пинҳон буданд, айбдор карда шуд, ки ''casus belli'' (сабаб) барои барҳами он (давлат) дар соли 2001 дар натиҷаи интервенсияи ҳарбии [[Иёлоти Муттаҳидаи Амрико|ИМА]] ва иттифоқчиени он шуд.

Ҷунбиши Толибон ҳангоми ҷанги шаҳрвандии солҳои 1979-1989 дар Афғонистон ба вуҷуд омадааст. Дар ибтидо аъзои ин ҷунбиш бунёдгароҳои исломӣ буданд - донишҷӯёни [[Мадраса|мадрасаҳоимадраса]]ҳои вилоятҳои [[Вилояти Ҳелманд|Ҳилманд]] ва Қандаҳор . Аксарияти толибон [[Афғонҳо|паштунҳои]] этникӣ [[Афғонҳо|буданд]] . Ақидаи онҳо бар фундаментализми исломӣ, рад кардани ҳама чизҳои ғарбӣ ва муосир асос ёфта буд.

Пас аз фурӯпошии [[Ҷумҳурии Демократии Афғонистон]] Толибон <ref>С помощью пакистанских регулярных войск .</ref> соли [[Соли 1996|1996]] [[Кобул|Кобулро]]ро забт карданд ва дар соли 1997 - Ҳирот ва Мазори Шарифро. Дар охири [[Соли 2000|соли 2000,]], Толибон тақрибан 90% қаламрави кишварро таҳти назорат доштанд. Мухолифин ( Иттиҳоди Шимолӣ (Алянси Шимолӣ) ) ба музофоти шимолу шарқии [[Бадахшон|Бадахшон сарнагун карда шуданд]] . Дар давраи ҳукмронии толибон дар кишвар ба таври қатъӣ қонуни шариат таъсис дода шуд. Баъдтар Толибон Усома бин Лоданро аз Ал-Қоида пинҳон карданд ва аз ин рӯ шарикони байналмиллалии террористон дониста шуданд.

Дар тӯли панҷ соли таърихи Имороти Исломӣ қисмати зиёди аҳолӣ ба озодиҳо маҳдудият ворид карда, ҳуқуқҳои инсон поймол карда шудаанд. Ба занон кор кардан манъ карда шуд, духтарон бошад - ба мактаб ва донишгоҳҳо рафтан. Мухолифинро мувофиқи [[Шариат|қонуни шариат]] ҷазо медоданд. Дуздҳо бошанд бо буридани дастҳо ва пойҳо ҷазо дода мешуданд.

Сабаби асосии эътироф нашудани эътирофи пурраи байналмилалии толибон, ба пуррагӣ риоя нагардидани талабот ба қонунҳои байналмилалӣ мебошад. Хусусияти хос аст, ки яке аз амалҳои аввалини аморати ислом ин қатли президенти пешини Афғонистон Муҳаммад Наҷибуллоҳ буд . Пеш аз он ки Толибон пойтахти [[Афғонистон]] - [[Кобул|Кобулро]]ро таҳти назорат қарор диҳанд, Толибон Наҷибуллоҳ ва бародари ӯро дар назди қасри президент дар крани мошин овезон карданд. Азбаски Наҷибуллоҳ роҳбари Афғонистон буд, ки онро [[Созмони Милали Муттаҳид]] эътироф кардааст, ҳукми қатли ӯ хилофи ҳуқуқи байналмилалӣ мебошад.

Режими Толибон инчунин ҷомеаи ҷаҳонро барои куштори дипломатҳои [[Эрон|эронӣэрон]]ӣ дар Афғонистон дар [[соли 1998]] ва хароб кардани [[Буддаи Бомиён|муҷассамаҳои қадимии Буддо]] дар Бамиан дар моҳи марти соли 2001 маҳкум кардааст.

*[[Ҳуқуқи занон дар Аморати Исломии Афғонистон]]

* [https://web.archive.org/web/20110813223515/http://conflicts-today.ru/publ/politika/intervju_s_predstaviteljami_islamskogo_ehmirata_afganistan/2-1-0-10 Мусоҳибаҳо бо намояндагони Иморати Исломии Афғонистон.]