Википедиа

Таҳмовар: Тафовут байни таҳрирҳо

Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
ислоҳ, вироишоти сабкӣ
илова
Сатри 16:
| дараҷаи болотар = [[Таҳмдор]]
| дараҷаи поинтар = [[Размсоз]]
| ҳамто = {{bulleted list|[[Новтаҳмовар]]|{{nowrap|{{lang-fa|'''ستوان سوم'''}}}}|{{lang-ru|''Мл. лейтенант''}}|{{lang-en|Third lieutenant}}|{{lang-en|Junior lieutenant}}|{{lang-zh|少尉 ''Shao wei''}}|{{lang-ps|'''دریم بریدمن'''}}}}
}}
 
Сатри 33:
 
== Вожашиносӣ ==
«''Таҳмовар''» аз як [[вожа]] ва як пасванд сохта шудааст: ''[[таҳм]]'' + ''-овар''. Мақулаи дастурии ин вожа [[сифат]] ва сохтвожаи он ба сурати [исм (''таҳм'') + пасванд (''-овар'')] аст. «''-овар''» гунае дигар аз пасванди «-вар» (< {{lang-pal|''-var''}} < {{lang-peo|''*bara-''}} ‘''баранда''’ < √bar√''*bar-'' ‘''бурдан''’)<ref name="Ҳасандӯст">''Ҳасандӯст, Муҳаммад.'' Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. — Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. — ISBN 964-7531-28-1. — ҷ. 1, с. 438</ref> ба маънои «''доранда''» аст, ки ба исм афзуда мешавад ва сифат месозад. Ин пасванд дар «''ҷанговар''» ва «''таковар''» ҳам ба кор рафтааст<ref>''Таботабоӣ, Алоъуддин''. Фарҳанги тавсифии дастури забони форсӣ. – Теҳрон: «Фарҳанги муъосир», 1395. – 640 с. ISBN 978-600-105-121-0. – с. 106</ref>. Дар сохти ин сифат аз фароянди вожасозии иштиқоқӣ истифода шудааст.
 
«''Таҳмовар''» ба маънои «''фармондеҳи таҳм''» дар пайравӣ аз «''[[таҳмдор]]''» ва дар қиёс бо [[Гундсолор|«''гундовар''»]] ва «''[[размовар]]''» сохта шуда, ки [[Фирдавсӣ]] онроонҳоро дар «''[[Шоҳнома]]''» ба маънии «''[[сипаҳсолор]]''» ва «''ҷанговар'', ''разманда''» ба кор бурдаст:▼
<poem>Пазира шудандаш ҳама меҳтарон,
ЗиБузургони размоваронЭрону ҷангро ёр кистгундоварон<ref name="Шоҳнома">[https://archive.org/stream/ShahnamaJildESivum-AbulQasimFirdausiTajikFarsi/ShahnamaJildESivum_djvu.txt ''Абулқосим Фирдавсӣ''. Шоҳнома. — Душанбе: «Адиб», 2007. Таҳияи матн ва луғату тавзеҳот аз Камол Айнӣ ва Зоҳир Аҳрорӣ. Муҳаррир Мубашшир Акбарзод. ҷ. 3. — 480 саҳ. — ISBN 978-99947-32-84-5. — c. 234]</ref>.</poem>▼
 
▲«''Таҳмовар''» ба маънои «''фармондеҳи таҳм''» дар пайравӣ аз «''[[таҳмдор]]''» ва дар қиёс бо «''[[размовар]]''» сохта шуда, ки [[Фирдавсӣ]] онро дар «''[[Шоҳнома]]''» ба маънии «''ҷанговар'', ''разманда''» ба кор бурдаст:
<poem>Ки гурдон кадоманду солор кист,
Зи размоварон ҷангро ёр кист<ref name="Шоҳнома" />.</poem>
▲Зи размоварон ҷангро ёр кист<ref>[https://archive.org/stream/ShahnamaJildESivum-AbulQasimFirdausiTajikFarsi/ShahnamaJildESivum_djvu.txt ''Абулқосим Фирдавсӣ''. Шоҳнома. — Душанбе: «Адиб», 2007. Таҳияи матн ва луғату тавзеҳот аз Камол Айнӣ ва Зоҳир Аҳрорӣ. Муҳаррир Мубашшир Акбарзод. ҷ. 3. — 480 саҳ. — ISBN 978-99947-32-84-5. — c. 234]</ref>.</poem>
 
Бино бар ин пешина ва додаҳо, «''таҳмовар''» ба ҷои «''лейтенанти хурд''» (аз {{lang-de|Leutenant}} > {{lang-fr|lieutenant}} «''ҷонишин; муъовин''») ба [[Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон]] пешниҳод шудааст<ref name="asiaplustj.info">[http://asiaplustj.info/ru/news/tajikistan/society/20181110/umed-dzhaihani-v-natsionalnoi-armii-i-terminologiya-dolzhna-bit-maksimalno-natsionalnoi ''Умед Джайхани'': В национальной армии и терминология должна быть максимально национальной]</ref>.
 
== Пешина ==
''Таҳмдор'' ҳамчун [[дараҷаи низомӣ|симати низомӣ]] нахустин бор дар [[сипоҳ]]и [[Шоҳаншоҳии Ашконӣ|Ашкониён]] ([[Соли 250 п.м.|250 то милод]] — [[224]]) пайдо шудааст. Чунончи, дар сафолнавиштаҳои [[Ашкониён|ашконӣ]] аз [[даҳаи 40 пеш аз милод|солҳои 40-уми пеш аз милод]], ки аз бойгонии шаҳри бостонии Нисо бозёфт шудаанд, истилоҳи «''таҳмдор''» ({{lang-xpr|''tagm(a)dār''}}) бозхонӣ шудааст. Пажӯҳишгарон онро рӯбардор аз истилоҳи {{lang-grc|τάγματάρχος}} «''фармондеҳи тагма''» донистаанд: {{lang-xpr|''tagmadār''}} > {{lang-grc|τάγμα}} «''[[ҳанг]]''») + {{lang-xpr|''-dār''}} «''доранда''; ''фармондеҳ''»<ref>''Лившиц В. А.'' Парфянская ономастика. — СПб.: — Петербургское лингвистическое общество, 2010. — 400 с., ил. — (Азиатика). ISBN 978-5-4318-0006-1. — сс. 13; 223</ref> (< {{lang-peo|''*dār(a)-''}} < эронии бостон: ''*dārai̯a-'' «''доштан; доранда''»).
 
«''ТагмаТаҳмдор''» даряке аз истилоҳоти [[сипоҳи Ашкониён]] ([[ВизантияСоли 250 п.м.|подшоҳии250 Румито Шарқӣмилод]] ягоне— номида[[224]]) мешудаст, ки 100—500пажӯҳишгарон сарбозроонро даррӯбардор бараз мегирифтистилоҳи {{lang-grc|τάγματάρχος}} (''τάγμα'' ‘''[[гурдон]]''’ + ''άρχω'' ‘''фармондеҳ''’, яъне ''[[саргурд]]''<ref>Ҳамакнун ҳам дар Нерӯҳои мусаллаҳи Юнон [[гурдон]] ба забони юнонӣ «''τάγμα''» ва ''[[саргурд'' ё ''майор'']] «''τάγματάρχης''» номида мешаванд.</ref>. Ин истилоҳ) дар паисипоҳи ҷангҳоиРуми доманадориШарқӣ Руму Эрон дар замони Ашкониён аз румиён вом гирифта шуда ва дертар бо вожаидонистаанд: {{lang-xpr|''tahmīhtagm(a)dār''}} < ‘{{lang-grc|''нерӯτάγμα''’}} (> эронии бостон: {{lang-xpr|''*taxma-tahmīh''}} > √‘''*tak-нерӯ''’ + ‘''тохтан-dār'', ‘''давидандоранда''’<ref>''Ҳасандӯст, Муҳаммад.'' Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Зери назари Баҳман Саркоротӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1383. ISBN 964-7531-28-1. — с. 75</ref> < {{lang-palxpr|''tḥmytahmdār''}} [‘''tahm''] > {{lang-fa|'''تهم'''}}фармондеҳи [''[таҳм''] ‘''зӯрманд'', ''паҳлавон]''’<ref>''ФарҳангиЛившиц забониВ. тоҷикӣА.''. Зери таҳририПарфянская Мономастика. Ш. Шукуров, В. А. Капранов,– РСПб.: Ҳошим- Петербургское лингвистическое общество, Н2010. А. Маъсумӣ — М– 400 с., «Советскаяил. Энциклопедия»,– 1969(Азиатика). ҷISBN 978-5-4318-0006-1. 2,– саҳсс. 354—35513; 223</ref>) инҳамон ва бо «''нерӯ''» мутародиф гаштааст.
 
«''Тагма''» дар сипоҳи [[Византия|подшоҳии Руми Шарқӣ]] ягоне номида мешуд, ки 100—500 сарбозро дар бар мегирифт. Ин истилоҳ дар паи ҷангҳои доманадори Руму Эрон дар замони Ашкониён аз румиён вом гирифта шуда ва дертар бо вожаи {{lang-xpr|''tahmīh''}} ‘''нерӯ''’ (> эронии бостон: ''*taxma-'' > √''*tak-'' ‘''тохтан'', ''давидан''’<ref name="Ҳасандӯст" /> < {{lang-pal|''tahmīh''}} > {{lang-fa|'''تهم'''}} [''таҳм''] ‘''зӯрманд'', ''паҳлавон''’<ref>''Фарҳанги забони тоҷикӣ''. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. ҷ. 2, саҳ. 354—355</ref>) инҳамон ва бо «''нерӯ''» мутародиф гаштааст.
 
Дар сипоҳи [[Давлати Сосониён|Сосониён]] ([[224]]—[[651]]), ки созмони радабандии даҳдаҳиро аз сипоҳи Ашкониён ба ирс бурда буд<ref>[https://www.academia.edu/1264468/К_вопросу_о_парфянском_наследии_в_сасанидском_Иране_военное_дело_On_the_Parthian_Legacy_in_Sasanian_Iran_the_Case_of_Warfare_ ''Никоноров В. П.'' К вопросу о парфянском наследии в сасанидском Иране: военное дело // Центральная Азия от Ахеменидов до Тимуридов: археология, история, этнология, культура. Материалы международной научной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения Александра Марковича Беленицкого (Санкт-Петербург, 2-5 ноября 2004 года) / Отв. ред. В. П. Никоноров. СПб., 2005. С. 156]</ref>, низ яке аз ягонҳо «''таҳм''» ({{lang-pal|''tḥmy''}}) ном доштааст<ref>[http://www.rahamasha.net/uploads/2/3/2/8/2328777/the_dates_in_the_pahlavg_and_prsg.pdf ''Asha R.'' The Dates in the Pahlavīg and Pārsīg Inscriptions of Durā (Europos)]</ref>. Ҳар ''таҳме'' 50 — 100 сарбозро дар бар мегирифта ва аз чанд «''[[рада]]''» ({{lang-pal|''radag''}}) ташкил мешуда, ки ҳар кадоме 10 сарбоз доштааст<ref>[https://www.academia.edu/35927114/Терминология_организационной_структуры_Армянской_Армии_в_IV_V_вв._The_Terminology_of_the_Organizational_Structure_of_the_Armenian_Army_in_the_4-5th_centuries_А._Айвазян._Армяно-персидская_война_449_451_гг._Кампании_и_сражения._Eреван_Воскан_Ереванци_2016_СПб._Алетейя_2017._С._360-464 ''Айвазян А.'' Терминология организационной структуры Армянской Армии в IV—V вв. // А. Айвазян. Армяно-персидская война 449—451 гг. Кампании и сражения.- Eреван: Воскан Ереванци, 2016; СПб.: Алетейя, 2017. С. 360—464.]</ref>.
 
Бино бар ин пешина ва додаҳо, «''таҳм''» ба ҷои «''взвод''» ва «''[[таҳмдор]]''» ба ҷои «''лейтенант''» (аз {{lang-de|Leutenant}} > {{lang-fr|lieutenant}} «''ҷонишин; муъовин''») ва дар пайравӣ аз он вожаҳои «''[[таҳмбон]]''» ва «''таҳмовар''» сохтаву барои ҷойгузинии [[Дараҷаҳои Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон|дараҷаҳои низомии]] «''лейтенанти калон''» ва «''лейтенанти хурд''» ба [[Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон]] пешниҳод шудаандшудааст<ref name="asiaplustj.info"/>.
 
== Пайвандҳо ==
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Таҳмовар"