Википедиа

Душанбе: Тафовут байни таҳрирҳо

Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
х Ботили нусхаи 889784 аз тарафи Coding life style (Баҳс)
х ислоҳи шаблони таҷдидшуда, replaced: |унвон → |мақом (2), |акс → |тасвир, |давлат → |кишвар, |соли ҳисоб → |соли барӯйхатгирӣ, using AWB
Сатри 1:
{{МА
|унвонмақом = Шаҳр
|номи тоҷикӣ = Душанбе
|номи аслӣ =
|акс тасвир = Presidential Palace (Dushanbe, Tajikistan).jpg
|давлаткишвар = Тоҷикистон
|нишон = Coat of Arms of Dushanbe.png
|парчам =
Сатри 11:
|бари нишон =
|бари парчам =
|баҷоиба нишонҷои нишон =
|баҷоиба парчамҷои парчам =
|lat_dir =N|lat_deg= 38|lat_min= 24|lat_sec= 23
|lon_dir ={{#if:{{{lon_dir|}}}|{{{lon_dir}}}|E}}|lon_deg=68|lon_min=47|lon_sec= 11
Сатри 20:
|харитаи минтақа =
|харитаи ноҳия =
|ҳаҷмиандозаи харитаи давлат = 300
|ҳаҷмиандозаи харитаи минтақа =
|ҳаҷмиандозаи харитаи ноҳия =
|пинҳонипинҳон кардани харитаҳо =
|шакли минтақа = Вилоят
|минтақа = Ноҳияҳои тобеи ҷумҳурӣ
Сатри 38:
|замони таъсис = асри XVII {{!}}чоряки якуми асри XVII
|ёдоварии аввал = 1676
|номҳои пешина = [[Сталинобод]] [[1929]] -— [[1961]]
|унвон аз = 1925
|масоҳат = 126,6
Сатри 45:
|забони расмӣ = тоҷикӣ
|аҳолӣ = {{афзоиш}}802 700
|соли ҳисоб барӯйхатгирӣ = 2016
|зичӣ = 6 366
|агломератсия = {{афзоиш}} 1 485 100 (2016)
|гурӯҳҳоиҳайати миллӣ = [[тоҷикон]] 90 %, [[ӯзбак]]ҳо 6 %, [[русҳо]] 1 %
|гурӯҳҳоиҳайати динӣ = [[мусалмон]]он, [[насронӣ|насрониён]]
|этнохороним = душанбегӣ
|вақти минтақавӣ = +5
Сатри 55:
|нишонаи почта = 734000
|нишонаҳои почта =
|коди автомобилӣмошинҳо = СБ, ДБ ([[1959]]—[[1991]])<br />аз [[1999]]-[[2009]] 01РТ<br />аз [[2009]]-[[2014]] 01TJ<br />аз [[2014]] 01TJ, 05TJ
|шакли шинохтаншиноса =
|шакли шинохтанишиносаи ададӣ =
|шакли шинохтанишиносаи 2 =
|шакли шинохтанишиносаи ададӣ 2 =
|гурӯҳ дар Commons = Dushanbe
|сайт = http://www.dushanbe.tj
Сатри 74:
|add3 =
}}
 
 
'''Душанбе''' ({{lang-fa|'''دوشنبه'''}}) – калонтарин [[шаҳр]] ва пойтахти Ҷумҳурии [[Тоҷикистон]] аст.
Line 80 ⟶ 79:
Масоҳати шаҳр 124,6 км кв аст ва дар он 802,2 ҳазор нафар (Соли 2016) шаҳрванд зиндагӣ мекунанд. Аммо дар асл дар шаҳри Душанбе зиёда аз 1 миллион тан аҳолӣ зиндагӣ мекунад. Дарозии умумии кӯча, гузаргоҳҳо, роҳҳои соҳилӣ, пулҳо, роҳҳои зеризаминиаш – 705,6 км аст. Масоҳати фазои сабз ва дарахтонаш – 74800 метри мураббаъ мебошад.
Шаҳр дорои чаҳор ноҳияи маъмурӣ: Шоҳмансур, Исмоили Сомонӣ, Фирдавсӣ ва Сино мебошад.<ref name="dushanbe.tj">http://www.dushanbe.tj/capital/passport/</ref>
Пойтахти Тоҷикистон аз ҷумла -— 230 корхонаи саноатӣ, 38 корхонаи таробарӣ, 132 корхонаи сохтмонӣ, 40 банк, 8 [[меҳмонхонаҳои Душанбе|меҳмонхона]], 35 бемористон, 21 масҷид, 121 мактаби таҳсилоти умумӣ, 14 омӯзишгоҳ, 12 коллеҷ, 21 [[мактабҳои олии Душанбе|донишгоҳ]], 7 осорхона ва 7 [[Рӯихати театрҳои Душанбе|намоишсаро]]-ро дорад.
[[Акс:Здание Мерии г. Душанбе.JPG|right|thumb|Ҳукумати шаҳри Душанбе]]
[[Акс:Dushanbe-Plaza.JPG|right|thumb|Бинои баландошёнаи Душанбе Плаза]]
Line 86 ⟶ 85:
 
== Таърих ==
Сарзамине, ки ҳамакнун шаҳри Душанбе дар он ҷой дорад, дар садаҳои миёна «'''Шумон'''» ({{lang-fa|«شومان»}}) ном доштааст ва дар роҳномаҳо ва таърихномаҳои қадим ба гунаи «'''Сумон'''» ({{lang-fa|«سومان»}}) низ навишта шудааст. Дар «Ҳудуд-ул-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» омада: «Шумон шаҳрест устувор ва бабаро кӯҳ ниҳода ва гирди ӯ борае кашида ва ӯро куҳандизест бар сари кӯҳ ниҳода ва андар миёни куҳандиз чашмаи обаст бузург. Аз вай заъфарон хезад бисёр».<ref>«Ҳудуд-ул-олам мин-ал-Машриқ илал-Мағриб» (соли 372 хиҷрии қамарӣ = 982 милодӣ). Вироиши доктор Манучеҳр Сутуда. Теҳрон: Китобхонаи Таҳурӣ, Ширкати офсети «Гулшан». 1983 – саҳ. 110</ref> Шумон дар қисмати болооби рӯди Қубодиён ва шимоли Пули Сангин ва шаҳри Вошҷирд (Висагирд, акнун -— Файзобод) воқеъ буд, ки ба гуфтаи Истахрӣ ба андозаи Тирмиз вусъат дошт ва ба масофати андаке дар ҷануби он қалъаи бузурги Шумон вокеъ буд. Муқаддасӣ дар «Аҳсан ал-тақосим» гӯяд: «Шумон маконе пурҷамъият ва ободу неку аст». Шарафуддин Алии Яздӣ дар «Зафарномаи Темурӣ» аз ин қалъа ба номи «Ҳисори Шодмон» ({{lang-fa|«حصار شادمان»}}) ёд карда ва ғолибан онро ба сурати мухтасар «Ҳисор» ({{lang-fa|«حصار»}}) ё «Ҳисорак» ({{lang-fa|«حصارک»}}) навишта ва имрӯз ҳам «Ҳисор» маъруф аст.<ref>''ЛеСтренж, Ги''. «Сарзаминҳои Хилофати шарқӣ». Тарҷумаи Маҳмуд Ирфон. Теҳрон: Бунгоҳи тарҷума ва нашри китоб. 1336 ҳ.ш. = 1958 м. – саҳ. 468</ref> Шоёни ёдоварист, ки вожаи «ҳисор» арабӣ ва маънояш «диж» ва «қалъа» аст. Қалъае, ки ҳамакнун дар 5-километрии шимолу ғарбии шаҳри Душанбе қарор дорад, бозмонда аз ҳамон шаҳри Шумон аст, ки дар садаҳои XV – XVII м. «'''ҳисори Шодмон'''», яъне «'''қалъаи Шодмон'''», номида мешуд. Бар асари касрати талаффуз «Шодмон» аз он афтоду «ҳисор» монд ва исми хос -— «'''Ҳисор'''» – гашт.
 
Дар оғози садаи XX ин қалъа тахтгоҳи беки [[Ҳисор]] Шоҳимардонқул буд ва дар заминларзаи 8 сентябри соли 1907 вайрон шуд ва аз он танҳо як дарвоза ва ду бурҷ дар миёни ду кӯҳ барҷой монда аст. Пас аз он заминларза Шоҳимардонқул ба '''қалъаи Душанбе''' кӯчид ки дар он замон маркази яке аз амлокдориҳояш буд ва аз он пас Душанбе тахтгоҳи беки Ҳисор шуд.
Line 122 ⟶ 121:
Соли [[2014]] – 778,5;
 
Соли [[2015]] – 788,7 <ref>[[http://www.citypopulation.de/Tajikistan.html “TAJIKISTAN”. City Population. Retrieved 2015.01.01]]</ref>
 
Соли [[2016]] – 802,7 <ref>[http://www.stat.tj/ru/img/7a20337ca019c92e18235196b4e62aaa_1470198679.pdf Шумораи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон то 1 январи соли 2016 Ахбороти Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон]</ref>
Line 216 ⟶ 215:
 
* Донишҷӯён, ҳазор нафар – 97,2;
 
* Мутахассисони хатмкунанда, ҳазор нафар – 17,1;
 
* Миқдори омӯзишгоҳҳои касбию техникӣ – 9;
 
Line 224 ⟶ 221:
 
* Хонандагон, ҳазор нафар – 9,0;
 
* Коргарони мутахассиси хаимкунанда, ҳазор нафар – 2,1;
 
* Миқдори мактабҳои таҳсилоти умумӣ – 140;
 
Line 232 ⟶ 227:
 
* Хонандагон, ҳазор нафар – 172;
 
* Омӯзгорон, ҳазор нафар – 7,2;
 
* Миқдори муассисаҳои бачагонаи томактабӣ – 112;
 
* Бача дар онҳо, ҳазор нафар – 24,1
 
==Илм==
* Ташкилотҳои илмӣ – 45;
 
* теъдоди кормандони илмӣ – 2828;
 
Line 247 ⟶ 238:
 
* докторони илм, нафар – 231;
 
* номзадҳои илм, нафар – 583.
 
Line 253 ⟶ 243:
 
* Институтҳои [[Академияи илмҳои Тоҷикистон|Академияи илмҳои Ҷумҳурии Тоҷикистон]] – 15;
 
* теъдоди кормандони илмӣ – 883;
 
Line 259 ⟶ 248:
 
* докторони илм, нафар – 115;
 
* номзадҳои илм, нафар – 229.<ref>[http://www.dushanbe.tj/capital/passport/ Шиносномаи шаҳр]</ref>
 
Line 302 ⟶ 290:
* [[Осорхонаи миллии бостонии Тоҷикистон]] (2001)
* [[Осорхонаи мардумшиносии АИ Тоҷикистон]](этнографӣ)(1954)
* Хона -— музейи [[Садриддин Айнӣ]] (1963)
* [[Осорхонаи ҷумҳуриявии фарҳанги мусиқии ба номи Зиёдулло Шаҳидӣ дар Душанбе]] (1991)
* Хона -— музейи Муҳаммадҷон Раҳимӣ (1968)
* Хона -— музейи Муҳиддин Аминзода (1974)
* [[Осорхонаи Турсунзода]] -— Хона -— музеи [[Мирзо Турсунзода]] (1978)
* [[Осорхонаи шарафи ҷангии шаҳри Душанбе]] (1995)
* [[Осорхонаи Лоҳутӣ]] (1963)
Line 315 ⟶ 303:
 
*[[Театри давлатии академии драмавии ба номи А. Лоҳутӣ]]
 
*[[Театри давлатии ҷавонон ба номи М. Воҳидов]]
 
*[[Театри давлатии драмаи русии ба номи Владимир Маяковский]]
 
*[[Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ]]
 
*[[Театри давлатии лӯхтак]]
 
Line 327 ⟶ 311:
 
* [[Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷўраев]]
 
* [[Иттиҳодияи давлатии гурӯҳҳои эҷодию консертӣ]]
 
* [[Ансамбли давлатии рақсии «Лола» ба номи Ғ. Валаматзода]]
 
* [[Ансамбли «Сомон»]]
 
* [[Муассисаи давлатии сафарию ҳунарии «Базморо»]]
 
* [[Маркази эҷодии «Илҳом»]]
 
Line 414 ⟶ 393:
 
==Донистаниҳо ==
* Ба ифтихори 90-умин солгарди шаҳри Душанбе ҳамчун пойтахти Ҷумҳурии Тоҷикистон, шаҳри Душанбе аз ҷониби Форуми байналмилалии "Мегаполис"-и асри XXI бо Дипломи VII – умин озмуни байналмилалии таҷрибаҳои шаҳрии шаҳрҳои ИДМ ва Иттиҳоди иқтисодии АврОсиё «Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад» -— 2014 барои ободонӣ, рушди инфарасохтории муосири шаҳрӣ ва дар сатҳи олии ташкилӣ баргузор намудани чорабиниҳои байнидавлатии кишварҳои Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил ва Созмони Ҳамкориҳои Шанхай сарфароз гардид.<ref>[http://www.dushanbe.tj/news/870/ Шаҳре, ки он ҷо зистан мефорад]</ref>
* Душанбе соли 2017 аз ҷумлаи 20 шаҳри тамошобоби қитаъаи Осиё дар маҷаллаи The Telegraph Бритианияи Кабир номбар карда шудааст. <ref>[http://www.telegraph.co.uk/travel/lists/the-least-liveable-cities-on-earth/dushanbe/ The 20 least liveable cities on Earth]</ref>
==Аксҳои Душанбе==
<gallery>
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Душанбе"