Вротслав
Вро́тслав (лаҳӣ: Wrocław [ˈvrɔt͡swaf]), чехӣ: Vratislav, номи куҳнаи русӣ — Бреславл; олм. Бре́слау (олмонӣ: Breslau, лот. Vratislavia, Wratislavia) — пойтахти Силезия, як шаҳр бо ҳуқуқи повет, яке аз калонтарин (чорумин сераҳолӣ дар Лаҳистон пас аз Варшава, Краков ва Лодз) ва қадимтарин шаҳрҳои Лаҳистон, ки дар ҳарду соҳил аз қитъаи миёнаи д. Одра, дар пастаи Силезия ҷойгир аст. Аҳолӣ — 634 404 нафар (тибқи маълумоти соли 2015) [2] .
| Шаҳр | |||||
| Wrocław | |||||
.jpeg) | |||||
|
|||||
| 51°07′ с. ш. 17°02′ в. д.HGЯO | |||||
| Кишвар |
 [[|]] |
||||
| Роҳбар | Jacek Sutryk[d] | ||||
| Таърих ва ҷуғрофиё | |||||
| Таъсис | 1214 | ||||
| Масоҳат |
|
||||
| Баландии марказ | 111 м | ||||
| Минтақаи замонӣ | UTC+1[d], Central European Time[d] ва UTC+02:00 | ||||
| Аҳолӣ | |||||
| Аҳолӣ | |||||
| Шиносаҳои ададӣ | |||||
| Пешшумораи телефон | 71 | ||||
| Нишонаи почта | 50-041 ва 50-325 | ||||
| Коди мошин | DW | ||||
| wroclaw.pl | |||||
|
|
|||||
 Парвандаҳо дар Викианбор | |||||
![Нишон[d]](/wiki/%D0%90%D0%BA%D1%81:Herb_wroclaw.svg)
Таърих
вироишПайдоиш
вироишМинтақаи Силезия, ки дар он шаҳри Вротслав ҷойгир аст, бори аввал аз ҷониби Татситус дар соли 98 ва Птолемей дар соли 150 дар китоби ҷуғрофияаш зикр шудааст.
Дар асри IV — ибтидои асри 5, яке аз қабилаҳои вандалӣ — силингҳо дар наздикии Вротслав маскан гирифтаанд, ки эҳтимолан аз он Силезия номи худро гирифтааст. Номи Вортитслава ва Вратислава тақрибан соли 900 ҳамчун номи як маҳалли славянии дорои бозор пайдо шудааст. Он дар ҷазирае дар наздикии омезиши се шохоби Одра ҷойгир буд.
Тибқи ривоят, шаҳрро шоҳзодаи чех Вратислав (ҳукмрониаш 915-921) таъсис додааст. Номи лотинии Vratislavia аз номи пайдо мешавад. Номи лаҳии Wrocław аз ҳамон пайдоиш аст.
То соли 990, Вротслав ва тамоми Силезияро шоҳзодаи поляк аз сулолаи Пиаст Миешко I забт кард. Дар соли 1000, писари ӯ Болеслави Далер ва Императори Руми Муқаддас Оттои III дар ин шаҳр усқуфи католикии румиро таъсис дод. Дар ҷазираи собор (ҷаз. Тумский), тақрибан дар макони Калисои Мартини имрӯза қалъа сохта шудааст. Дар дохили қалъа собор сохта шуд. Дар ин вақт аҳолии шаҳр тақрибан ҳазор нафарро ташкил медод. Гарчанде ки шаҳр қаблан вуҷуд дошт, ин сана расман ибтидои таърихи он ҳисобида мешавад — дар соли 2000 ҷашни ҳазорсолагии Вротслав қайд карда шуд.
Асрҳои миёна
вироиш
Дар соли 1109, императори Олмон Ҳенри V бар зидди Болеслави Каҷзабон артиш фиристод. Дар ин набард артиши олмониҳо шикаст хӯрд ва майдони набард дар таърих бо номи "Майдони сагҳо" машҳур шуд.
Пас аз марги Болеслав дар соли 1138, Вротслав пойтахти Князии Силезия шуд, ки ба зудӣ ба қисмҳои хурд тақсим карда шуд. Дар соли 1241, Вротслав аз ҷониби муғулҳо забт ва хароб карда шуд .
Каме дертар, аввалин сокинони олмонӣ дар соҳили ҷанубии дарё, дар макони донишгоҳи имрӯза маскан гирифтанд. Дар он ҷо онҳо шаҳри нав бунёд карданд. Шаҳр, ки пас аз ҳуҷуми муғулҳо аз нав сохта шуда буд, соли 1261 Қонуни шаҳри магдебургиро қабул кард.
Вротслав дар зери ҳукмронии шоҳзодаҳо аз сулолаи Пиасти Силезӣ то соли 1335 боқӣ монд, вақте ки князии Вротслав пас аз марги шоҳзода Ҳенри VI Хуб таҳти салтанати Богемия (Боҳемия) омад.
Аз соли 1335, ҳамчун як қисми Салтанати Богҳмия, он ҳамчун арсаи мубориза байни Боҳемия, Лаҳистон ва Маҷористон хидмат мекард. Аз охири асри 15, дар якҷоягӣ бо тамоми Чехия, он таҳти ҳукмронии габсбургҳо қарор гирифт ва олмонишавии шаҳр шиддат гирифт.
Дар нимаи аввали асри 16 дар шаҳр солномаҳои мураттабшудаи Вротслав ба забони лотинӣ навишта шуда буданд, ки таърихи солҳои 1418 то 1517-ро тавсиф мекунанд.
Дар ин давра номи Бреслау (дар ҳуҷҷатҳои қадимии Олмон Preßlau, бо лаҳҷаи маҳаллӣ то соли 1945 Prassel) ҳамзамон бо Вратиславияи лотинӣ истифода мешуд. Дар харитаҳои Лаҳистон, шаҳр инчунин дар замони ҳукмронии Олмон Вротслав номида мешуд. Дар забони русӣ, аз миёнаҳои асри 18 то 1945 (ва дар заминаи таърихӣ, каме бештар) номи Бреславл истифода мешуд .
Дар ҳайати Пруссия ва Олмон
вироишПас аз ҷанги барои ворисияти Австрия дар 1741, Бреслау ба Пруссия ҳамроҳ карда шуд (Австрия танҳо дар соли 1764 аз ҳуқуқи худ даст кашид). Дар давоми Ҷангҳои Наполеон Бреслау ба яке аз марказҳои ҳаракати ватандӯстона табдил ёфт, Корпуси ихтиёриёни Лутс дар ин ҷо ҷамъ омад ва шоҳ Фридрих Вилҳелм III дар соли 1813 эълон кардани ҷангро ба Фаронса эълон кард.
Дар асри 19 аҳамияти саноатии Бреслау ва инчунин дар маҷмӯъ Силезия афзоиш ёфт; шаҳр пойтахти нассоҷии Олмон ва пайванди муҳими роҳи оҳан шуд. Мусобиқаи сотсиалистӣ фаъолона пеш рафт. Аз соли 1871 - дар дохили Империяи Олмон, аксарияти кулли аҳолиро немисҳо ташкил медиҳанд (аз 471 ҳазор аҳолии соли 1904, танҳо 6 ҳазор яҳудиён ва 20 ҳазор лаҳиҳо). Дар Ҷумҳурии Веймар, шаҳр маркази маъмурии музофоти нави Силезияи Поён шуд (1919).
Дар давраи фашистӣ (аз соли 1933), герби шаҳр иваз карда шуд ва бисёре аз шаҳрҳо ва ноҳияҳо бо номҳои славянӣ тағйири ном шуданд. Ақаллиятҳои лаҳӣ ва чех, яҳудиён таъқиб ва қисман ба лагерҳои консентратсионӣ депортатсия карда шуданд.
Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ
вироишБреслау яке аз шаҳрҳои камшуморе шуд, ки дар баҳори соли 1945 ба қисмҳои пешбарандаи Артиши Сурх муқовимат нишон медод.
Се баталёни баҳрии Флоти Балтика ҳамчун ҷузъҳои интихобшудаи ҳамла ба кор андохта шуданд. Оташи артиллерия фурудгоҳи Кайзерстрассро аз байн бурд. Кӯшиш барои сохтани аэродроми нав дар маркази шаҳр такрор шуд, аммо он бо амали артиллерияи шӯравӣ ва ҳавопаймоҳои ҳамла ба замин бомуваффақият пахш карда шуд. Нерӯҳои олмонӣ шадидан муқовимат нишон дода, хона ба хона гашта, бо набардҳо баромаданд.
6 май коменданти Бреслау, генерали пиёда Ҳерманн Нихоф ба санади таслимшавӣ имзо гузошт.
Иқлим
вироишВроцлав дорои иқлими мӯътадили континенталӣ бо зимистони мулоим ва тобистони гарм. Сарфи назар аз иқлими мӯътадил, дар зимистон сардиҳои шадид (то -30 ° C) ва гармӣ то +20 ° C дар Вроцлав имконпазир аст, дар тобистон - гармӣ аз 37 ° C ва хунукии шаб то сифр.
Воситаҳои ахбори омма
вироишДар шаҳр якчанд нашрияҳои шаҳрӣ мавҷуданд. Калонтарин ва бонуфузтарин Radio Wroclaw ва Gazeta Wroclawska мебошанд. Аз соли 2016 инҷониб дар ин шаҳр аввалин расонаи русизабон амал мекунад [3] .
Эзоҳ
вироиш- ↑ Главное статистическое управление — 1918.
- ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 30 VI 2015 r. Główny Urząd Statystyczny.(лаҳс.)
- ↑ inPoland.net.pl(рус.). inPoland.net.pl. 31 Декабри 2016 санҷида шуд.
Адабиёт
вироиш- Дэвис Н., Мурхауз Р. Микрокосмос: История центральноевропейского Города / Пер. с англ. — М.: Летний сад, 2013. — 720 с.: илл. — ISBN 978-5-98856-184-2
- Бреславль // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Пайвандҳо
вироиш- Вроцлав / И. С. Синицина // Восьмеричный путь — Германцы. — М. : Большая российская энциклопедия, 2006. — С. 32—33. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 6). — ISBN 5-85270-335-4.
- Официальный сайт города Вроцлав(лаҳс.)(фр.)(англ.)(олмонӣ)
- Портал «Wratislaviae Amici»(лаҳс.)
- Первый информационный портал Вроцлава inPoland.net.pl
- А. Матвиенко. Еврейское кладбище во Вроцлаве