Забони питкэрнӣ
Забони питкэрнӣ — забони мардуми ҷазираҳои Питкэрн аст. Забонҳои креолӣ, ки дар заминаи забони англисии асри XVIII бо унсурҳои забони таитӣ ташаккул ёфтааст. Онро камтар аз 100 сокини ҷазира истифода мебарад. Ба забони наздик забони норфолкӣ чандсад нафар ҳарф мезанад. Сарфи назар аз он, ки ҷазираҳо дар уқёнуси Ором ҷойгиранд, баъзе муҳаққиқон ин забонҳоро ба гурӯҳи забонҳои креолӣ мансубияти атлантикӣ тасниф мекунанд[5]..
| Номи қавмӣ | питк. Pitkern |
|---|---|
| Кишварҳо | |
| Шумораи умумии гӯишварон | |
| Вазъ | хатари азбайнравӣ вуҷуд дорад[d] |
| Таснифот | |
| Хат | Алифбои лотинӣ |
| Коди забонӣ | |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-3 | pih |
| Atlas of the World’s Languages in Danger | 715 |
| Ethnologue | pih |
| Linguasphere | 52-ABB-dd |
| ABS ASCL | 9404 |
| ELCat | 2569 |
| IETF | pih |
| Glottolog | pitc1234 |
| Ниг. низ: Лоиҳа:Забоншиносӣ | |
Таърих
вироишПас аз шӯриш дар Баунтӣ, маллоҳони шӯришии бритониёӣ дар Таитӣ таваққуф карда, 19 полинезиягиро, ки аксаран занон буданд, гирифтанд ва бо онҳо дар ҷазираи дурдасти Питкэрн маскан гирифтанд. Дар аввал таитиҳо амалан забони англисӣ гап намезаданд ва маллоҳони англис забони таитиро аз ин ҳам бадтар медонистанд. Дар инзивои ҷазира онҳо маҷбур шуданд, ки бо ҳамдигар муошират кунанд. Бо гузашти вақт, ин ба ташаккули забони нави креолӣ оварда расонд, ки дар он забони соддакардашудаи англисӣ бо калимаҳо ва шаклҳои забонҳои таитӣ омехта карда шуд.
Ба забони Питкэрн лаҳҷаҳои мухталифи англисӣ ва лаҳҷаҳои мусофирони «Баунтӣ» таъсир расонидааст. Аз ҷиҳати ҷуғрофӣ, аксари маллоҳон аз Ҷазираҳои Ғарбӣ омадаанд. Яке аз онҳо бо лаҳҷаи қарибӣ сӯҳбат мекард, дигаре шотландӣ. Ҳадди ақал як нафар, пешвои шӯриш Флетчер Кристиан, як марди бомаърифат буд, ки ба забон таъсири калон дошт. Баъзе ибораҳо ва калимаҳо ба лаҳҷаҳои шимолӣ ва ғарбии Англия бармегарданд (масалан, “whettles” аз “victuals” – ғизо, таъминот).
Бисёр ибораҳое, ки дар забони англисии муосир нопадид шудаанд, дар Питкэрн зинда мондаанд. Дар байни онҳо калимаҳои истифодаи баҳрӣ аз замони шиноварӣ мавҷуданд. Инчунин, таъсири миссионерони калисои адвентистии рӯзи ҳафтум ва забони Библияи шоҳ Яков (тарҷумаи англисии Библия дар асри XVII) назаррас аст.
Дар миёнаи асри XIX як қисми аҳолии Питкэрн ба ҷазираи Норфолк кӯчид. Баъдтар баъзеи онҳо баргаштанд. Аксари сухангӯёни Питкэрн имрӯз насли бозгаштагон мебошанд. Суханронии онҳое, ки дар Норфолк мондаанд, ба забони ба ҳам наздики норфолкӣ табдил ёфт. Забонҳои норфолкӣ ва питкэрнӣ ба ҳамдигар фаҳмоанд ва баъзан ҳамчун як забон баррасӣ мешаванд.
Имло стандарткунонӣ карда нашудааст.
Якчанд китобҳо дар Питкэрн навишта шудаанд. Махсусан ашъори Ҷей Уоррен, мири Питкэрн аст.
Муқоисаи забони питкэрнӣ бо англисӣ
вироиш| Питкэрнӣ | Англисӣ | Тоҷикӣ |
|---|---|---|
| Whata way ye? | How are you? | Аҳволатон чи хел? |
| About ye gwen? | Where are you going? | Шумо ба куҷо меравед? |
| You gwen whihi up suppa? | Are you going to cook supper? | Шумо хуроки шом омода мекунед? |
| I nor believe | I don’t think so | Ман ин тавр фикр намекунам |
| Ye like-a sum whettles? | Would you like some food? | Хурдан мехоҳед? |
| Do' mine | It doesn’t matter | Ҳеҷ гап не |
| Wa sing yourley doing? | What are you doing? What are you up to? | Шумо чи нақша доред? |
| I se gwen ah big shep | I’m going to the ship | Ман ба киштӣ меравам |
| Humuch shep corl ya? | How often do ships come here? | Киштиҳо ба ин ҷо чанд вақт меоянд?? |
| Cooshoo! | Good! | Майлаш! |
Эзоҳ
вироиш- ↑ ScriptSource - Norfolk Island
- ↑ ScriptSource - Pitcairn
- ↑ ScriptSource - New Zealand
- ↑ Ethnologue (ингл.) — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675
- ↑ Avram, Andrei A. (July 2003). «Pitkern and Norfolk revisited: Is Pitkern-Norfolk an Atlantic creole spoken in the Pacific?». English Today 19 (3): 44-49