Забони сомалӣ
Забони сомалӣ (ё сомалиёӣ) — забони мансуб ба забонҳои кушии шохаи оилаи забонҳои афросӣ. Забонҳои наздик ба Сомалӣ оромо ва афарӣ мебошанд. Ин забон на танҳо дар Сомалӣ, балки дар кишварҳое мисли Ҷибути (аксарияти аҳолӣ), Эфиопия ва Кения ҳарф мезанад паҳн шудааст. Аз сабаби ҷанги шаҳрвандӣ дар Сомалӣ, чун забони модарӣ дар тамоми ҷаҳон паҳн шудааст. Шумораи дақиқи гуфтугӯкунандагони забони сомалӣ маълум нест, аммо тақрибан 15-25 миллион нафар гуфта мешавад.
| Номи қавмӣ |
сумол. Af-Soomaali сумол. اف سومالى сумол. 𐒖𐒍 𐒈𐒝𐒑𐒛𐒐𐒘 |
|---|---|
| Кишварҳо | |
| Шумораи умумии гӯишварон | |
| Таснифот | |
| Хат | Алифбои лотинӣ[1], Wadaad's writing[d] ва Osmanya[d] |
| Коди забонӣ | |
| ГОСТ 7.75–97 | сом 615 |
| ISO 639-1 | so |
| ISO 639-2 | som |
| ISO 639-3 | som |
| WALS | som |
| Ethnologue | som |
| Linguasphere | 14-GAG-a |
| ABS ASCL | 9208 |
| IETF | so |
| Glottolog | soma1255 |
| Ниг. низ: Лоиҳа:Забоншиносӣ | |
Дар забон иқтибосҳо аз арабӣ мавҷуданд — аксар вақт дар байни истилоҳоти динӣ. Иқтибосҳо аз забонҳои англисӣ ва итолиёӣ аз замонҳои мустамликадорӣ боқӣ мондаанд.
Шумораҳо
вироиш| Лотинӣ[7] | Осмония | |
|---|---|---|
| 0 | eber | 𐒗𐒁𐒗𐒇 |
| 1 | kow | 𐒏𐒙𐒓 |
| 2 | laba | 𐒐𐒖𐒁𐒖 |
| 3 | saddex | 𐒈𐒖𐒆𐒆𐒗𐒄 |
| 4 | afar | 𐒖𐒍𐒖𐒇 |
| 5 | shan | 𐒉𐒖𐒒 |
| 6 | lix | 𐒐𐒘𐒄 |
| 7 | toddoba | 𐒂𐒙𐒆𐒆𐒙𐒁𐒖 |
| 8 | siddeed | 𐒈𐒘𐒆𐒆𐒜𐒆 |
| 9 | sagaal | 𐒈𐒖𐒌𐒛𐒐 |
| 10 | toban | 𐒂𐒙𐒁𐒖𐒒 |
| 11 | kow iyo toban | 𐒏𐒙𐒓 𐒘𐒕𐒙 𐒂𐒙𐒁𐒖𐒒 |
| 12 | laba iyo toban | 𐒐𐒖𐒁𐒖 𐒘𐒕𐒙 𐒂𐒙𐒁𐒖𐒒 |
| 13 | saddex iyo toban | 𐒈𐒖𐒆𐒆𐒗𐒄 𐒘𐒕𐒙 𐒂𐒙𐒁𐒖𐒒 |
| 14 | afar iyo toban | 𐒖𐒍𐒖𐒇 𐒘𐒕𐒙 𐒂𐒙𐒁𐒖𐒒 |
| 15 | shan iyo toban | 𐒉𐒖𐒒 𐒘𐒕𐒙 𐒂𐒙𐒁𐒖𐒒 |
| 16 | lix iyo toban | 𐒐𐒘𐒄 𐒘𐒕𐒙 𐒂𐒙𐒁𐒖𐒒 |
| 17 | toddoba iyo toban | 𐒂𐒙𐒆𐒆𐒙𐒁𐒖 𐒘𐒕𐒙 𐒂𐒙𐒁𐒖𐒒 |
| 18 | sideed iyo toban | 𐒈𐒘𐒆𐒜𐒆 𐒘𐒕𐒙 𐒂𐒙𐒁𐒖𐒒 |
| 19 | sagaal iyo toban | 𐒈𐒖𐒌𐒛𐒐 𐒘𐒕𐒙 𐒂𐒙𐒁𐒖𐒒 |
| 20 | labaatan | 𐒐𐒖𐒁𐒛𐒂𐒖𐒒 |
| 30 | soddon | 𐒈𐒙𐒆𐒆𐒙𐒒 |
| 40 | afartan | 𐒖𐒍𐒖𐒇𐒂𐒖𐒒 |
| 50 | konton | 𐒏𐒙𐒒𐒂𐒙𐒒 |
| 60 | lixdan | 𐒐𐒘𐒄𐒆𐒖𐒒 |
| 70 | todobaatan | 𐒂𐒙𐒆𐒙𐒁𐒛𐒂𐒖𐒒 |
| 80 | sideetan | 𐒈𐒘𐒆𐒜𐒂𐒖𐒒 |
| 90 | sagaashan | 𐒈𐒖𐒌𐒛𐒉𐒖𐒒 |
| 100 | boqol | 𐒁𐒙𐒎𐒙𐒐 |
| 1000 | kun | 𐒏𐒚𐒒 |
| 1000000 | milyan | 𐒑𐒘𐒐𐒕𐒖𐒒 |
| 1000000000000 | bilyan | 𐒁𐒘𐒐𐒕𐒖𐒒 |
Навишт
вироишБарои забони Сомалӣ се намуди хат истифода мешуд: алифбои арабӣ ,лотинӣ ва алифбои онҳо — осмония. Пеш аз давраи мустамлика алифбои арабӣ истифода мешуд, ки истифодаи он бо паҳншавии ислом дар Сомалӣ алоқаманд буд. Нависандаи Сомалӣ дар соли 1920 пайдо шуд, аммо дере нагузашта (дар 1972), пас аз табаддулоти низомӣ дар соли 1969, он таҳти мамнӯъияти ногуфта қарор гирифт ва дар ниҳоят лотинӣ ҳамчун навиштаи расмӣ қабул карда шуд.
| МФА | Лотинӣ | Ҳуруфи арабӣ 1963 |
Осмония |
|---|---|---|---|
| /ʔ/ | ' | ء | 𐒀 |
| /b/ | B b | ب | 𐒁 |
| /t/ | T t | ت | 𐒂 |
| /tʃ/ | J j | ج | 𐒃 |
| /ħ/ | X x | ح | 𐒄 |
| /χ/ | Kh kh | خ | 𐒅 |
| /d/ | D d | د | 𐒆 |
| /r/ | R r | ر | 𐒇 |
| /s/ | S s | س | 𐒈 |
| /ʃ/ | Sh sh | ش | 𐒉 |
| /ɖ/ | Dh dh | ط | 𐒊 |
| /ʕ/ | C c | ع | 𐒋 |
| /g/ | G g | غ | 𐒌 |
| /f/ | F f | ف | 𐒍 |
| /ɢ/ | Q q | ق | 𐒎 |
| /k/ | K k | ك | 𐒏 |
| /l/ | L l | ل | 𐒐 |
| /m/ | M m | م | 𐒑 |
| /n/ | N n | ن | 𐒒 |
| /w/, /ʉ:/, /u:/ | W w | و | 𐒓 |
| /h/ | H h | ه | 𐒔 |
| /j/, /i:/, /ɪ:/ | Y y | ي | 𐒕 |
| /æ/, /ɑ/ | A a | ا | 𐒖 |
| /e/, /ɛ/ | E e | ئ | 𐒗 |
| /i/, /ɪ/ | I i | ى | 𐒘 |
| /ɞ/, /ɔ/ | O o | ؤ | 𐒙 |
| /ʉ/, /u/ | U u | و | 𐒚 |
| /æ:/, /ɑ:/ | Aa aa | آ | 𐒛 |
| /e:/, /ɛ:/ | Ee ee | أى | 𐒜 |
| /i:/, /ɪ:/ | Ii ii | ىٓ | 𐒕 |
| /ɞ:/, /ɔ:/ | Oo oo | أو | 𐒝 |
| /ʉ:/, /u:/ | Uu uu | وٓ | 𐒓 |
Эзоҳ
вироиш- ↑ Crystal D. The Cambridge Encyclopedia of Language — Cambridge University Press, 1987. — С. 195. — ISBN 978-0-521-42443-1
- ↑ ScriptSource - Djibouti
- ↑ ScriptSource - Ethiopia
- ↑ ScriptSource - Kenya
- ↑ ScriptSource - Somalia
- ↑ Ethnologue (ингл.) — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 1951. — ISSN 1946-9675
- ↑ Nicholas Awde, Cabdulqaadir Xaaji Cali Xaaji Axmed, Martin Orwin. Numbers & Amounts // Somali-English, English-Somali Dictionary and Phrasebook. — New York: Hippocrene Books, 2007. — P. 169-171. — ISBN 0-7818-0621-6. — ISBN 978-0-7818-0621-3.