Йод

Йод (I) Й — (Iodum), I., элементи химиявии гурӯҳи VII системаи даврии Менделеев, рақами атом 53, массаи атоми 126, 904, мансуби галогенҳо. Соли 1811 химики франсавӣ Б. Куртуа кашф кардааст. Миқдори Йод дар қишри Замин 4 · 10 нишондиҳандааш -5 % аст. Дар ҳарорати муқаррарӣ Йод кристалли сиёҳтоби ҷилояш металлӣ аст; t гуд. 113,5 °C, t ҷӯш. 184,35 °C, зичиаш 4930 кг/м³. Ҳангоми гармкунӣ бухор шуда, буғи заҳрноки бунафш ҳосил мекунад.

Йод, ₅₃I

Йод
Талаффуз	/ˈaɪədaɪn, -dɪn, -diːn/ ​(EYE-ə-dyn, -⁠din, -⁠deen)
Номи дигар	iodine
Вазни атомии муқаррарӣ Ar, std(I)	7002126904470000000♠126.90447(3)
Йод дар ҷадвали даврӣ
ҳидроген ҳелий литий бериллий бор (элемент) карбон натрий оксиген фтор неон натрий магний алюминий силитсий фосфор сулфур хлор аргон калий калсий скандий титан (элемент) ванадий хром манган оҳан кобалт никел мис руҳ галлий германий арсен селен бром криптон рубидий стронсий иттрий сирконий ниобий молибден технетсий рутений родий палладий нуқра кадмий индий қалъагӣ сурма теллур йод ксенон сезий барий лантан серий празеодим неодим прометий самарий европий гадолиний тербий диспрозий ҳолмий эрбий тулий иттербий лютесий ҳафний тантал волфрам рений осмий иридий платина тилло симоб таллий сурб висмут полоний астат радон франcий радий актиний торий протактиний уран (элемент) нептуний плутоний америcий кюрий берклий калифорний эйнштейний фермий менделевий нобелий лоуренсий резерфордий дубний сиборгий борий ҳассий мейтнерий дармштадтий рентгений коперниcий ниҳоний флеровий московиум ливерморий теннесин оганессон Br ↑ I ↓ At теллур ← йод → ксенон
Рақами атомӣ (Z)	53
Гурӯҳ	гурӯҳи 17 (ҳалогенҳо)
Давр	даври 5
Блок	p-блок
Категорияи элемент	Ғайриметали реактивӣ
Конфигуратсияи электрон	[Kr] 4d10 5s2 5p5
Электронҳо аз рӯӣ ҷилд	2, 8, 18, 18, 7
Хосиятҳои физикӣ
Фаза дар ҲФМ	сахт
Нуқтаи гудозиш	386.85 K ​(113.7 °C, ​236.66 °F)
Ҳарорати ҷӯшиш	457.4 K ​(184.3 °C, ​363.7 °F)
Зичӣ (наздик ба ҳ.х.)	4.933 гр/см3
Нуқтаи сечанда	386.65 K, ​12.1 кПа
Нуқтаи бӯҳронӣ	819 K, 11.7 МПа
Ҳарорати гудозиши хос	(I2) 15.52 кҶ/мол
Ҳарорати буғшавии хос	(I2) 41.57 кҶ/мол
Гармигунҷоиши молярӣ	(I2) 54.44 Ҷ/(мол·К)
Буғи сершуда (rhombic) P (Pa) 1 10 100 1 k 10 k 100 k at T (K) 260 282 309 342 381 457
Хосиятҳои атомӣ
Дараҷаҳои оксидшавӣ	−1, +1, +3, +4, +5, +6, +7 (a strongly acidic oxide)
Электроманфиият	Ҷадвали Полинг: 2.66
Қувваҳои иондоршавӣ	1-ум: 1008.4 кҶ/мол 2-юм: 1845.9 кҶ/мол 3-юм: 3180 кҶ/мол
Радиуси атом	эмпирикӣ: 140 пм
Радиуси ковалентӣ	139±3 пм
Радиуси Ван дер Ваалс	198 пм
Хатҳои спектрии Йод
Дигар хосиятҳо
Сохтори булӯрӣ	​orthorhombic
Гармигузаронандагӣ	0.449 W/(m·K)
Муқобилияти нисбӣ	1.3×107 Ω·m (дар 0 °C)
Тартибории магнитӣ	диамагнетик
Таъсирпазирии магнитӣ	−88.7·10−6 см3/мол (298 K)
Модули чандирии ҳаҷмдор	7.7 ГПа
Рақами CAS	7553-56-2
Таърих
Кашф ва ҷудогузории аввалин	Bernard Courtois (1811)
Изотопҳои асосии йод
Изо­топ Мавҷу­дият Давраи ним­таҷзия (t1/2) Тарзи таҷзия Маҳ­сул 123I синт 13 h ε, γ 123Te 124I syn 4.176 d ε 124Te 125I syn 59.40 d ε 125Te 127I 100% собит 129I trace 1.57×107 y β− 129Xe 131I syn 8.02070 d β−, γ 131Xe 135I syn 6.57 h β− 135Xe

Йод

Инҷоро ҳам бингаред

• Ҷадвали даврии элементҳои химиявӣ

Викианбор маводҳои вобаста ба мавзӯи

Йод дорад

Адабиёт

• Википедиаи русӣ

Мақола дар асоси маводи Энсиклопедияи Советии Тоҷик навишта шудааст.