Кайковус

Кайковус (Хатти ниёгон: كیكاووس) - шоҳест аз сулолаи Каёниён, вориси Кайқубод. Гӯё 150 ё 160 сол ҳукм рондааст. Аз рӯйи баъзе ривоятҳо Кайковус набераи Кайқубод, мувофиқи «Шоҳнома»-писари ӯст.

Дар Авесто Кайковус ба шакли Кави Усан ё Кави Усадан (Kavi Usan, Kavi Usadhan), дар забони паҳлавӣ ба шакли Кай Ус, дар осори ҳиндии қадим - «Ведаҳо» ба шакли Усанас Кавийа дучор меояд. Мувофиқи ривоятҳои авестоӣ, ёдгориҳои паҳлавӣ ва «Шоҳнома» Кайковус шоҳи бузург ва муқтадир, паҳлавон ва лашкаркаш буд. Вай мисли Ҷамшеду Фаридун ҷовид буд, вале ба сабаби гуноҳҳое ин бартариро аз даст дод. Кайковус дар аксари манбаъҳо тундмизоҷу якрав, кинаҷӯ ва бадбину ҳавобаланд тасвир ёфтааст. Кайковус мувофиқи ривоят гӯё тамоми забонҳоро медонист. Ӯ ҳафт қасри ба ҳам пайваст сохта буд, ки касе ба онҳо по гузорад, аз нав ҷавони понздаҳсола мегардид ва ғ. Чунин қиссаву ривоят дар бораи Кайковус хеле зиёданд. Бо ривояте Кайковус давлати Ҳамоваронро , ки дар ҳудуди имрӯзаи водии Ҳисор буд, тасарруф кардааст.

Адабиёт

• Абулқосим Фирдавсӣ. Шоҳнома. Ҷ.1. - Душанбе, 1963;
• Брагинский И. С. Из истории персидско-таджикской поэзии. - М., 1956;
• Дьяконов М.М. Очерк истории древнего Ирана. - М., 1961;
• Кузьмина Е.Е. В стране Афрасиаба и Кавата. - М., 1977;
• Ҳамдам Мӯъминҷонов. Тӯрон - гаҳвораи тамаддуни ориёӣ. - Душанбе, 2004;
• С. Одина. Санои афсона. - Душанбе, 2006.
• Жозеф Маркварт. Веҳрӯд ва Аранг… тарҷумаи Довуд Муншизода. – Теҳрон: «Бунёди мавқуфоти дуктур Маҳмуди Афшор», 1368.
• Ҳусайн Шаҳидии Мозандаронӣ. Ҷуғрофиёи «Шоҳнома». – Теҳрон: «Бунёди Нишопур» ва муассисаи ҷуғрофиёии «Саҳоб», 1371.