Корбар:TajikMaterialist/Сиёҳнавис/Таҳаввул
Таҳаввул (русӣ: эволюция аз лот. evolutio — «густариш») — раванди табиии инкишофёбии табиати зинда, ки бо тағйирёбии таркиби генетикии популятсияҳо, ташаккули мутобиқшавӣ, ҷинспайдошавӣ ва нобудшавии намудҳо, дар маҷмӯъ табдилёбии экосистемаҳо ва биосфера мебошад.[1]
Таҳаввул — тағйирёбии табии хусусиятҳои ирсии популятсияи биологӣ дар наслҳои оянда мебошад.[2][3] Ин хусусиятҳо ифодаи генҳоест, ки ҳангоми афзоиш аз волидайн ба насл мегузаранд. Хусусиятҳои гуногун дар дохили ҳар як популятсия одатан дар натиҷаи мутатсия, рекомбинатсияи генетикӣ ва дигар манбаъҳои тағйирпазирии ирсӣ, мавҷуд мебошанд.[4]
Таҳаввул вақте рух медиҳад, ки равандҳои таҳаввулотӣ ба монанди интихоби табиӣ (аз ҷумла интихоби ҷинсӣ) ва дрейфи генетикӣ ба ин тағйирпазирӣ таъсир мерасонанд, ки дар натиҷа хусусиятҳои муайян дар дохили популятсия бештар паҳн ё нодир мешаванд.[5] Маҳз ҳамин раванди таҳаввулот гуногунии биологиро дар ҳама сатҳҳои ташкилоти биологӣ, аз ҷумла сатҳи намудҳо, организмҳои инфиродӣ ва молекулаҳо, ба вуҷуд овард.[6][7]
Назарияи илмии таҳаввул бо интихоби табиӣ аз ҷониби Чарлз Дарвин ва Алфред Рассел Уоллес дар нимаи асри 19 мустақилона таҳия карда шуд ва дар китоби Дарвин дар бораи пайдоиши намудҳо (1859) муфассал баён карда шудааст.[8]
History of evolutionary thought
вироишClassical times
вироишMedieval
вироишPre-Darwinian
вироишDarwinian revolution
вироишPangenesis and heredity
вироишThe 'modern synthesis'
вироишFurther syntheses
вироишHeredity
вироиш
Variation
вироиш
Mutation
вироиш
Sex and recombination
вироиш
Gene flow
вироиш
Mechanisms
вироиш
Natural selection
вироиш
Genetic hitchhiking
вироиш
Genetic drift
вироиш
Gene flow
вироиш
Mutation bias
вироишMutation bias is usually conceived as a difference in expected rates for two different kinds of mutation, e.g., transition-transversion bias, GC-AT bias, deletion-insertion bias. This is related to the idea of developmental bias.
Outcomes
вироиш
Adaptation
вироишLua error in Модул:Details at line 30: attempt to call field '_formatLink' (a nil value).
Coevolution
вироиш
Cooperation
вироиш
Speciation
вироиш
Extinction
вироиш
Evolutionary history of life
вироишOrigin of life
вироиш
Common descent
вироиш
Evolution of life
вироиш
Applications
вироишSocial and cultural responses
вироишПайвандҳо
вироишЭзоҳ
вироиш- ↑ Kutschera U, Niklas KJ The modern theory of biological evolution: an expanded synthesis(англ.) // Naturwissenschaften. — 2004. — Vol. 91, no. 6. — P. 255-276.
- ↑ Hall & Hallgrímsson 2008, pp. 4–6
- ↑ Evolution Resources. Washington, DC: National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine (2016). Баргирифта аз сарчашмаи аввал 3 июни 2016.
- ↑ Futuyma & Kirkpatrick 2017, pp. 79–102, Chapter 4: Mutation and Variation
- ↑ (May 2014) «The Niche Construction Perspective: A Critical Appraisal». Evolution 68 (5): 1231–1243. doi:10.1111/evo.12332. ISSN 0014-3820. PMID 24325256. “Evolutionary processes are generally thought of as processes by which these changes occur. Four such processes are widely recognized: natural selection (in the broad sense, to include sexual selection), genetic drift, mutation, and migration (Fisher 1930; Haldane 1932). The latter two generate variation; the first two sort it.”
- ↑ Hall & Hallgrímsson 2008, pp. 3–5
- ↑ Voet, Voet & Pratt 2016, pp. 1–22, Chapter 1: Introduction to the Chemistry of Life
- ↑ Darwin 1859
- ↑ Darwin 1909, p. 53
- ↑ Baym, Michael (September 9, 2016). «Spatiotemporal microbial evolution on antibiotic landscapes» (en). Science 353 (6304): 1147–1151. doi:10.1126/science.aag0822. ISSN 0036-8075. PMID 27609891. Bibcode: 2016Sci...353.1147B.
- ↑ Browne 2003, pp. 376–379