Мавлонозода - сарвари ҷунбиши сарбадорони Самарқанд зидди муғулҳо соли 1365-1366.

Мавлонозода
Таърихи таваллуд номаълум
Зодгоҳ Самарқанд, Ӯзбекистон

Баъд аз шикасти Ҳусайну Темур (аз хони муғул Илёсхӯҷа соли 1365) онҳо бо лашкари боқимонда аз Мовароуннаҳр фирор карданд ва сокинони Самарқанд барои мудофиаи хеш дар андеша монданд. Ашрофони шаҳр аз тарси молу мулки хеш нияти таслим шуданро доштанд. Дар ҷамомади мардуми шаҳр, ки дар масҷиди ҷомеъи Регистон баргузор гардид, мардум ба қарор омад, ки зидди истилогарон муборизаро давом диҳад. Толибилми мадраса Мавлонозода бо розигии ҳозирон вазифаи роҳбарии мудофиаи шаҳрро ба уҳдаи худ гирифт. Ҷунбиши сарбадорони Хуросон ва давлатсозии онон чунон асаре дар миёни мардум гузошта буд, ки ин наҳзат низ бо тақлид аз Давлати сарбадорони Хуросон номи Сарбадоронро гирифт. 10 ҳазор нафар ҷавонони мусаллаҳ дар атрофии Мавлонозода ва ёрони ӯ Мавлоно Хурдаки Бухороӣ ва Абӯбакр Калавин Наддоф гирд омада, баҳри ҳифзи Самарқанд савганд ёд карданд, ки "Сар ба дор диҳем, вале ғулом нашавем". Мардуми шаҳр ҷилавӣ ҳукуматро ба даст гирифт, ва як навъ ҳукумати халқие сардори шаҳр гардид. Косибону ҷавонон аслиҳа ва лавозимоти хурокаро аз ашрофон гирифта ба як анбор ҷамъ оварданд, то ин ки муҳосираи бардавомро гузаронанд.

Хони муғул Илёсхӯҷа, ки аз фирори Ҳусайну Темур хабар дошт, мепиндошт, ки Самарқанд бе мудофиа аст. Аз ин рӯ, муғулҳо яку якбора ба дарвозаи кушодаи шаҳр дохил шуданд. Ҳангоме ки онҳо ба ҷои камин гирифтаи Мавлонозода расиданд, мудофиакунандагон аз паси сангарҳо истода, душманро бо фалахмон ба зери борони санг гирифтанд. муғулҳо қариб ду ҳазор касро талаф дода, маҷбур шуданд ақиб нишинанд. Лашкариёни муғул дубора ба Самарқанд хамла оварданд, лек ин бор ҳам муваффақият ба даст оварда натавонистанд. Аз ин рӯ истилогарон маҷбур шуданд, ки аз мухосираи Самарқанд даст кашида, фақат ба ғорат кардани атрофии шаҳр қаноат карда, пас гарданд. Ҳамин тавр самарқандиҳо шаҳри худро аз дасти лашкари муғул начот доданд.

Ҳусайну Темур соли 1366 бо лашкар ба Самарқанд омада, дар даромадгоҳи он қарор мегиранд. Пас роҳбарони Сарбадоронро ба назди хеш хонданд. Сарбадорон ба суханони маккоронаи Темур ва Ҳусайн бовар карда, ба қароргоҳи Ҳусайн ҳозир шуданд. Ҳусайн аҳдшиканона ҳамаи роҳбарони сарбадоронро (ғайр аз Мавлонозода, ки бо илтимоси Темур ӯ зинда монд) ба қатл расонид. Ҳамин тавр ҷунбиши сарбадорон пахш карда шуд.[1]

Адабиёт вироиш

  1. Ҳотамов Н.Б., Довудӣ Д., Муллоҷонов С., Исоматов М. Таърихи халқи тоҷик (Китоби дарсӣ). – Душанбе,2011, – с.146-147.

Инчунин нигаред вироиш