Президиуми Шӯрои Олии СССР

Президиуми Шӯрои Олии СССР
	Президиуми Шӯрои Олии СССР
Таърихи таъсис	1937
Симмати мудирияти созмон	Chairman of the Presidium of the Supreme Soviet of the Soviet Union[d]
Кишвар	ИҶШС;
Қонунӣ барои	ИҶШС
Маҳалли дафтари марказӣ	Kremlin Presidium[d];
Grants	Q116374627?

Президиуми Шӯрои Олии СССР (ПШО СССР, русӣ: Президиум Верховного Совета СССР, ПВС СССР) - солҳои 1938-1989 — мақомоти олии дастаҷамъии ҳокимияти давлатӣ дар давраи байни сессияҳои Шӯрои Олии СССР ва солҳои 1990-1991, пас аз таъсиси мансаби Президенти ИҶШС, мақомоте, ки омодагӣ ва ташкили кори Съезди вакилони халқи СССР ва Шӯрои Олии СССР-ро таъмин мекунад.

Бори аввал он мутобиқи Конститутсияи 1936-и ИҶШС соли 1938 ташкил шуда буд.

Таърихи институт

Дар илми шӯравӣ, назарияи давлат ва ҳуқуқ, мақомоти олии ҳокимияти давлатии ин навъ баъзан ҳамчун институти сарвари дастаҷамъии давлат (президент) муайян карда мешуданд. Ҳангоми таҳияи лоиҳаи Конститутсияи СССР дар соли 1936 ва муҳокимаи умумиҷаҳонии он аллакай пешниҳодҳо оид ба иваз кардани мақоми олии дастаҷамъии ҳокимияти давлатӣ бо мансаби ягонаи Президенти Шӯравӣ пешниҳод карда шуданд. Аммо, ин пешниҳодҳо аз ҷониби И. В. Сталин. рад шуданд... Дар маърӯза дар бораи лоиҳаи Конститутсияи нав ӯ гуфт:

"Тибқи низоми Конститутсияи мо, СССР набояд як президенти ягона дошта бошад, ки онро тамоми аҳолӣ, дар баробари Шӯрои Олӣ интихоб кунад ва қодир ба худ ба Шӯрои Олӣ муқобилат кунад ^[1].

Ин равиш бо номувофиқии амиқи принсипҳои шаклҳои идоракунии президентӣ ва шӯравӣ шарҳ дода шуд. Аксарияти кишварҳои блоки шарқӣ ^[2], ба истиснои давлатҳои сотсиалистии дорои режими худкома- лидерӣ, ба монанди СРР ва КХДР, аз паи типи шӯравии ташкили ҳокимияти давлатӣ буданд.

Эътимоднома

Дар давраи солҳои 1977-1988

Онҳо дар Конститутсияи СССР аз соли 1936 (моддаи 49) ва Конститутсияи соли 1977 (моддаҳои 121-123) сабт шудаанд. Инак, мувофиқи моддаҳои 121-123 Конститутсияи СССР дар соли 1977 дар таҳрири аслии он (07.10. ) ПШО СССР:

интихоботро ба Шӯрои Олии СССР таъйин мекунад (мувофиқи банди "в" моддаи 49 Конститутсияи соли 1936 № инчунин хукуки пароканда кардани Совети Олии СССР-ро дошт);
сессияҳои Совети Олии СССР-ро даъват мекунад;
фаъолияти комиссияҳои доимии палатаҳои Шӯрои Олии ИҶШС (палатаҳо - Шӯрои Иттифоқи Шӯрои Олии СССР ва Шӯрои Миллатҳои Шӯрои Олии СССР ) -ро ҳамоҳанг мекунад (аз 23.12. инчунин комитетҳои Шурои Олӣ);
аз болои риояи Конститутсияи СССР назоратро ба амал мебарорад ва мувофикати конституцияхо ва қонунҳои ҷумҳуриҳои иттифоқиро ба Конститутсия ва қонунҳои СССР таъмин менамояд;
шарҳи қонунҳои ИҶШС медиҳад;
шартномаҳои байналмилалиро тасдиқ ва бекор мекунад ;
Қарорҳо ва фармонҳои Совети Вазирони СССР ва Советҳои Вазирони ҷумҳуриҳои иттифоқиро дар ҳолати риоя накардани қонун бекор мекунад;
рутбаҳои ҳарбӣ, дипломатӣ ва дигар рутбаҳои махсусро муқаррар мекунад ; рутбаҳои олии ҳарбӣ, дипломатӣ ва дигар рутбаҳои махсусро медиҳад;
орденҳои СССР ва медалҳои СССР-ро таъсис медиҳад ; унвонҳои фахрии СССР-ро муқаррар мекунад ; бо ордену медальдои СССР мукофотонид; унвонҳои фахрии СССР медиҳад;

Шаблон:Увеличение изображения

масъалаҳои ҳамагуна авфро мебинад;
намояндагони дипломатии СССР-ро дар давлатҳои хориҷӣ ва дар ташкилотҳои байналмилалӣ таъйин ва бозхонд мекунад;
эътимоднома ва бозхонди намояндагони дипломатии давлатҳои хориҷии дар назди ӯ аккредитатсияшударо қабул мекунад;
Совети мудофиаи СССР-ро ташкил менамояд ва хайати онро тасдик мекунад, фармондехии олии Кувваҳои Мусаллахи СССР-ро таъйин ва иваз мекунад;
қонуни ҳарбӣ дар маҳалҳои муайян ё дар тамоми кишвар ба манфиати ҳимояи СССР-ро эълон мекунад;
сафарбаркунии умумӣ ё қисман эълом мекунад;
дар давраи байни сессияҳои Шӯрои Олии СССР дар ҳолати ҳамлаи ҳарбӣ ба ИҶШС вазъи ҷангӣ эълон мекунад ё агар иҷрои уҳдадориҳои шартномавии байналмилалӣ оид ба дифоъи мутақобила аз таҷовуз;
шаҳрвандии СССР-ро қабул мекунад, оид ба масъалаҳои баромадан аз шаҳрвандии ИҶШС ва маҳрум кардан аз шаҳрвандии ИҶШС, додани паноҳгоҳ қарор қабул мекунад ;
ваколатҳои дигареро, ки Конститутсия ва қонунҳои СССР муқаррар кардаанд, амалӣ менамояд.

Дар давраи байни сессияҳои Шӯрои Олӣ (моддаи 122 Конститутсия):

дар мавриди зарурӣ ба санадҳои қонунгузории мавҷудаи СССР тағйирот ворид мекунад;
тағйироти сарҳадҳои байни ҷумҳуриҳои иттифоқиро тасдиқ мекунад;
бо пешниҳоди Шӯрои Вазирони ИҶШС вазоратҳои ИҶШС ва кумитаҳои давлатии ИҶШС-ро ташкил ва барҳам медиҳад;
бо пешниҳоди Раиси Совети Вазирони СССР шахсонеро, ки ба ҳайати Совети Вазирони СССР дохиланд, озод ва таъйин мекунад;
фармон мебарорад ва қарор қабул мекунад.

Дар давраи солҳои 1988-1990.

Ислоҳоти давлатию сиёсии соли 1988, ки тибқи қарорҳои Конфронси XIX КПСС эълон шудааст, боиси аввалин тағироти назаррас дар сохтори мақомоти ҳокимияти давлатӣ дар СССР гардид. 1 декабри соли 1988 ба матни аслии Конститутсияи (соли 1977) ИҶШС ^[3] тағиротҳо ворид карда шуданд, ки ба даъвати мақомоти нави олии ҳокимияти давлатӣ — Съезди вакилони халқи СССР ва мувофиқан, ваколатҳои байни Конгресс (моддаҳои 108-110 Конститутсия), Шӯрои Олӣ (моддаҳои 111 - 117) ва аз ҷониби идораи олии олии давлати шӯравӣ - Раиси Шӯрои Олии СССР таъсис дода шудаанд (моддаҳои 120-121) тағйирот вобастанд, ки 25 май соли 1989 дар Съезди I вакилони халқи СССР интихоб шуд. Дар ин марҳила, ПШО СССР расман на танҳо худро аз даст надод, балки ҳатто як андоза васеъ намуд ва дорои ҳуқуқҳои зерин гардид:

тайёр кардани сессияҳои Съезди вакилони халқи СССР-ро ташкил мекунад;
ба депутатдои халқи СССР дар иҷрои ваколатҳояшон кумак мерасонад ва ба онҳо маълумоти зарурӣ медиҳад;
тайёр кардан ва гузарондани овоздихии умумихалқӣ (референдум), инчунин муҳокимаи умумихалқии лоиҳазҳои қонунҳои СССР ва дигар масъалаҳои муҳимтарини ҳаёти давлатиро ташкил мекунад;
ба манфиати ҳифзи СССР ва амнияти шаҳрвандони он, дар саросари кишвар вазъи ҳарбӣ ё ҳолати фавқулодда эълом кунад, инчунин дар маҳалҳои алоҳида - бо баррасии ҳатмии ин масъала дар назди Президиуми Шӯрои Олии дахлдор республикаи иттифоқӣ; дар ин ҳолатҳо шаклҳои махсуси идоракуниро, ки мақомоти давлатии СССР ва ҷумҳуриҳои иттифоқӣ амалӣ мекунанд, ҷорӣ намояд;
ба забонҳои ҷумҳуриҳои иттифоқӣ қонунҳои СССР ва дигар санадҳои қабулкардаи Съезди депутатҳои халқи СССР, Шӯрои Олии СССР, палатаҳои он, Президиуми Шӯрои Олии СССР, Раиси Совети Олии СССР-ро мебарорад.

Аммо, ин марҳила, дар пасманзари амиқтар шудани бӯҳрони сиёсӣ дар СССР, кӯтоҳмуддат баромад.

Дар давраи солҳои 1990-1991.

Мувофиқи тағйироти нав ба Конститутсияи соли 1977-и ИҶШС аз 14 марти соли 1990 ворид карда шуд ^[4] ва таъсиси мансаби Президенти ИҶШС, ПШО СССР тамоми салоҳияти худро комилан аз даст дод ва ба як сохтори сирф техникӣ табдил ёфт.. Ҳамин тавр, мутобиқи моддаи 118, PVS СССР:

маҷлисҳои съезд ва сессияҳои Совети Олии СССР-ро тайёр мекунад, фаъолияти комиссияҳои доимии палатаҳо ва комитетҳои Совети Олии СССР-ро ҳамоҳанг менамояд, муҳокимаи умумихалқии лоихаҳои қонунҳои СССР ва дигар масъалаҳои муҳимтарини ҳаёти давлатӣ.
бо забонҳои ҷумҳуриҳои иттифоқӣ интишор ёфтани матнҳои қонунҳои СССР ва дигар санадҳои қабулнамудаи Съезди депутатҳои халқи СССР, Шӯрои Олии СССР, палатаҳои он ва Президенти СССР-назорат мекунад.
қарорҳои худро дар шакли қарорҳо ба расмият медарорад.

Сохтор

Котиби ПШО-и СССР

Горкин А.Ф. (1938-1953)
Пегов Н.М. (1953-1956)
Горкин А.Ф. (1956-1957)
Георгадзе М.П. (1957-1982)
Ментешашвили Т.Н. (1982-1989)

Сохтор

Дар солҳои 1938-1990 ПШО СССР тақрибан сохтори зерин дошт:

Котибот (умумӣ)
Котиботи Президенти Президиум
Котиботи Котиби Президиум
Дафтари қабули Раиси Президиум
Канцелярия
Шуъбаи ҳуқуқӣ
Идоракунии парванда
Шуъба оид ба кори Советхо
Шуъба оид ба кори комиссияҳои доимии палатаҳо
Шуъбаи баҳисобгирӣ ва сабти номи ҷоизадорон
Раёсати омодагӣ ба баррасии дархостҳо барои бахшиш
Шуъбаи молия ва иқтисод
Шуъбаи иттилоотӣ ва оморӣ
Комиссияҳо: тахминҳои қонунгузории Шӯрои Иттифоқ ва Шӯрои Миллатҳо оид ба корҳои хориҷӣ, дар бораи қабул, хориҷ шудан ва аз шаҳрвандии СССР маҳрум кардан
Соҳаҳо: тақсимоти маъмурӣ-ҳудудӣ, иттилооти хориҷӣ, бахши махсус.

Рӯзи охирини кор

Тибқи қонуни ИҶШС аз 5 сентябри соли 1991 ^[5] ПШО ИҶШС фаъолияти худро қатъ кард.

18 октябри соли 1991, ПШР СССР ҷаласаи охирини худро баргузор кард ^[6].

Дар 12 декабри соли 1991, Совети Олии РСФСР созишномаҳои Беловожскаяро ба тасвиб расонд, ки дарҳол баъд аз он Шартнома дар бораи ташаккули СССР-ро сифр кард.

Эзоҳ

↑ Сталин И.В. Вопросы ленинизма. 11-е изд., М., 1939, с.531
↑ См., например Государственный совет ПНР, Государственный совет ГДР
↑ Закон СССР от 1 декабря 1988 г. N 9853-XI «Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного Закона) СССР»
↑ Закон СССР от 14 марта 1990 г. N 1360-I «Об учреждении поста Президента СССР и внесении изменений и дополнений в Конституцию (Основной Закон) СССР»
↑ Закон СССР от 05.09.1991 г. «Об органах государственной власти и управления Союза ССР в переходный период»
↑ Незаметное историческое событие Бойгонӣ шудааст 8 май 2021 сол. // «Известия», 19 октября 1991, № 250 (23516)

[1] Сталин И.В. Вопросы ленинизма. 11-е изд., М., 1939, с.531

[2] См., например Государственный совет ПНР, Государственный совет ГДР

[3] Закон СССР от 1 декабря 1988 г. N 9853-XI «Об изменениях и дополнениях Конституции (Основного Закона) СССР»

[4] Закон СССР от 14 марта 1990 г. N 1360-I «Об учреждении поста Президента СССР и внесении изменений и дополнений в Конституцию (Основной Закон) СССР»

[5] Закон СССР от 05.09.1991 г. «Об органах государственной власти и управления Союза ССР в переходный период»

[6] Незаметное историческое событие Бойгонӣ шудааст 8 май 2021 сол. // «Известия», 19 октября 1991, № 250 (23516)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]