Чемпионати Аврупо оид ба футбол

Чемпионати Аврупо оид ба футбол, мухтасар Евро (англ. UEFA European Championship, UEFA Euro) — мусобиқаи асосии дастаҳои миллӣ, ки таҳти роҳбарии УЕФА баргузор мешавад. Мусобиқа ҳар 4 сол як маротиба, аз соли 1960 сар карда, баргузор мешавад ва байни чемпионатҳои ҷаҳонӣ мегузарад. Аввалан, мусобиқа Ҷоми миллатҳои Аврупо ном дошт ва дар соли 1968 номи он ба чемпионати Аврупо оид ба футбол тағйир ёфт ва мусобиқа расман эътироф шуд.

Пеш аз дохил шудан ба мусобиқа, ҳамаи дастаҳо, ба ғайр аз кишварҳои қабулкунанда (ки худкор ба мусобиқа интихоб мешаванд), дар раванди интихобӣ иштирок мекунанд. То 2016 сол ғолибони чемпионат метавонистанд дар Ҷоми конфедератсияҳои ФИФА иштирок кунанд, вале онҳо ба ин маҷбур набуданд.

Турнирҳои ниҳоии чемпионатҳои Аврупо ҳар 4 сол як маротиба баргузор мешаванд, ба истиснои соли 2020, ки он бинобар пандемияи COVID-19 мавқуф гузошта шуд. Ҳамроҳ бо мусобиқаи интихобӣ он 2 сол давом мекард.

Дар мусобиқаҳои интихобии Чемпионати Аврупо оид ба футбол 2008 50 даста иштирок карданд. Дар мусобиқаи ниҳоӣ, ки ҳар 4 сол як маротиба дар давоми як моҳ дар кишвари қаблан интихобшуда баргузор мешавад, 24 даста иштирок мекунанд: 23 даста, ки дар натиҷаи мусобиқаи интихобӣ ин ҳуқуқро ба даст меоранд ва дастаи кишвари қабулкунанда (дар солҳои 2000, 2008 ва 2012 қабулкунандагони чемпионат ду кишвар буданд, вақте ки формати мусобиқа бо 16 даста маҳдуд мешуд). Аввалин соҳиби Ҷоми Аврупо дастаи Тими миллии футболи ИҶШС шуд.

Мусобиқа

Ҷоми Анри Делоне, ки ба ғолибони чемпионати Аврупо оид ба футбол дода мешавад То соли 1980 танҳо чор даста дар қисми ниҳоии мусобиқа иштирок мекарданд, аз соли 1980 то соли 1992 — ҳашт даста, аз соли 1996 — 16 даста, ва дар соли 2016 аввалин маротиба 24 даста дар қисми ниҳоии чемпионат иштирок карданд. Дастаҳои иштироккунанда дар қисми ниҳоии мусобиқа тавассути силсилаи бозиҳои интихобӣ муайян карда мешаванд: то соли 1968 дастаҳо дар бозиҳои хонагӣ ва меҳмонӣ байни худ муайян мешуданд; аз соли 1968 дастаҳо дар гурӯҳҳои интихобӣ ва пас аз он дар плей-офф (ғолибони гурӯҳҳо байни худ бозӣ мекарданд; марҳилаи Шаблон:Дробь финал) иштирок мекарданд, пеш аз он ки ба қисми ниҳоӣ роҳ ёбанд. То соли 1980 макони баргузории мусобиқа байни кишварҳое, ки ба қисми ниҳоии чемпионат роҳ ёфтаанд, интихоб мешуд. Пас аз васеъ кардани иштироккунандагон (соли 1980) дастаи қабулкунанда худкор ба қисми ниҳоӣ роҳ меёфт. Дар тӯли таърих 14 кишвар чемпионати Аврупоро қабул карданд, ки Италия ва Белгия — ду маротиба, ва Фаронса — се маротиба. Дар соли 2007 дар бораи васеъ кардани мусобиқа то 24 даста бисёр баҳсҳо шуданд, ки онро Шотландия ва Ҷумҳурии Ирландия сар карданд, вобаста ба афзоиши шумораи иттиҳодияҳои футболи Аврупо пас аз парокандашавии Чехословакия, Югославия ва Иттиҳоди Шӯравӣ ва шомил шудани Исроил ва Қазоқистон. Гуфта мешуд, ки президенти нави УЕФА Мишел Платини ба васеъкунӣ дастгирӣ мекунад ва ин тахмин дуруст буд. Гарчанде ки 17 апрели соли 2007 Кумитаи иҷроияи УЕФА расман тасмим гирифт, ки дар соли 2012 васеъ нашавад, Платини дар июни 2008 изҳор дошт, ки УЕФА иштирокро аз 16 то 24 даста дар мусобиқаҳои оянда, аз соли 2016 сар карда, зиёд мекунад. 25 сентябр Франс Беккенбауэр эълон кард, ки мувофиқа ба даст омадааст ва рӯзи дигар расман эълон карда мешавад, ки васеъкунӣ то 24 даста амалӣ мешавад.

Ҷом

Ҷоми Анри Делоне, ки қаҳрамони Аврупо мегирад, ба номи Анри Делоне, аввалин котиби генералии УЕФА номгузорӣ шудааст, ки аввалин маротиба пешниҳод кард, ки чемпионати Аврупо баргузор шавад, аммо дар соли 1955, 5 сол пеш аз аввалин чемпионати Аврупо, ки дар соли 1960 баргузор шуд, вафот кард. Писари ӯ, Пьер Делоне, масъули сохтани ҷом буд. Ҷомро заргари парижӣ Мишел Шобийон (фр. Michel Chobillon) сохт. Аз аввалин мусобиқа дар таърих, қаҳрамон бо ҷоми Анри Делоне мукофотонида мешуд ва онро 4 сол нигоҳ медошт, то чемпионати ояндаи Аврупо.

Барои чемпионати Чемпионати Аврупо оид ба футбол 2008 ҷом тағйир ёфт ва каме калонтар шуд. Ҷом 18 см баландтар ва 2 кг вазнинтар шуд.

Таърих

Ташкили УЕФА

Аввалин маротиба фикри баргузор кардани мусобиқа барои дастаҳои миллии Аврупо аз ҷониби котиби генералии собиқи Федератсияи футболи Фаронса Анри Делоне дар яке аз маҷлисҳои ФИФА пешниҳод шуд. Аммо ин фикр дастгирӣ наёфт, зеро мушкилоти зиёде дар ташкил кардани чемпионатҳои ҷаҳон вуҷуд доштанд, аммо сабаби асосии рад кардани ин фикр набудани конфедератсияи минтақавии Аврупо буд.

Аммо фикри Делоне тарафдорони зиёде ёфт, фаъолтарини онҳо Отторино Барасси — котиби генералии федератсияи футболи Италия, ва баъдан президент буд. Дар соли 1951 Барасси ба ФИФА лоиҳаи чемпионати Аврупоро пешниҳод кард, ки дар он принсипи ҷом гузошта шуда буд. Нисфниҳо ва финалҳо, ки Барасси пешниҳод кард, бояд дар як кишвар баргузор мешуданд. Аммо роҳбарияти ФИФА ин ҳуҷҷатро қабул накард.