Бор (унсур)
Бор (англ. boron) — унсури химиявӣ, рақами атомиаш 5 буда бо рамзи B ишора карда мешавад[11].
 boron (β-rhombohedral)[1] | ||||||||||||||||
| Бор | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Талаффуз | /ˈb[unsupported input]ɒn/ | |||||||||||||||
| Номи дигар | boron | |||||||||||||||
| Аллотропҳо | α-, β-rhombohedral, β-tetragonal (and more) | |||||||||||||||
| Намуди зоҳирӣ | сиёҳтӯруқ | |||||||||||||||
| Вазни атомии муқаррарӣ Ar, std(B) | [10.806, 10.821] conventional: 10.81 | |||||||||||||||
| Бор дар ҷадвали даврӣ | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Рақами атомӣ (Z) | 5 | |||||||||||||||
| Гурӯҳ | гурӯҳи 13 (гурӯҳи бор) | |||||||||||||||
| Давр | даври 2 | |||||||||||||||
| Блок | p-блок | |||||||||||||||
| Категорияи элемент | Нимметалл | |||||||||||||||
| Конфигуратсияи электрон | [He] 2s2 2p1 | |||||||||||||||
| Электронҳо аз рӯӣ ҷилд | 2, 3 | |||||||||||||||
| Хосиятҳои физикӣ | ||||||||||||||||
| Фаза дар ҲФМ | сахт | |||||||||||||||
| Нуқтаи гудозиш | 2349 K (2076 °C, 3769 °F) | |||||||||||||||
| Ҳарорати ҷӯшиш | 4200 K (3927 °C, 7101 °F) | |||||||||||||||
| Зичӣ ҳангоми моеъ будан (дар н.г.) | 2.08 гр/см3 | |||||||||||||||
| Ҳарорати гудозиши хос | 50.2 кҶ/мол | |||||||||||||||
| Ҳарорати буғшавии хос | 508 кҶ/мол | |||||||||||||||
| Гармигунҷоиши молярӣ | 11.087 Ҷ/(мол·К) | |||||||||||||||
Буғи сершуда
| ||||||||||||||||
| Хосиятҳои атомӣ | ||||||||||||||||
| Дараҷаҳои оксидшавӣ | −5, −1, +1, +2, +3[2][3] (a mildly acidic oxide) | |||||||||||||||
| Электроманфиият | Ҷадвали Полинг: 2.04 | |||||||||||||||
| Қувваҳои иондоршавӣ |
| |||||||||||||||
| Радиуси атом | эмпирикӣ: 90 пм | |||||||||||||||
| Радиуси ковалентӣ | 84±3 пм | |||||||||||||||
| Радиуси Ван дер Ваалс | 192 пм | |||||||||||||||
 | ||||||||||||||||
| Дигар хосиятҳо | ||||||||||||||||
| Сохтори булӯрӣ | rhombohedral | |||||||||||||||
| Суръати овоз thin rod | 16,200 м/с (дар 20 °C) | |||||||||||||||
| Васеъшавии ҳароратӣ | β form: 5–7 µm/(m·K) (дар 25 °C)[4] | |||||||||||||||
| Гармигузаронандагӣ | 27.4 W/(m·K) | |||||||||||||||
| Муқобилияти нисбӣ | ~106 Ω·m (дар 20 °C) | |||||||||||||||
| Тартибории магнитӣ | диамагнетик[5] | |||||||||||||||
| Таъсирпазирии магнитӣ | −6.7·10−6 см3/мол[6] | |||||||||||||||
| Сахтии Моос | ~9.5 | |||||||||||||||
| Рақами CAS | 7440-42-8 | |||||||||||||||
| Таърих | ||||||||||||||||
| Кашф | Joseph Louis Gay-Lussac and Louis Jacques Thénard[7] (30 June 1808) | |||||||||||||||
| Ҷудогузории аввалин | Ҳемфри Дэви[8] (9 July 1808) | |||||||||||||||
| Изотопҳои асосии бор | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| 10B content may be as low as 19.1% and as high as 20.3% in natural samples. 11B is the remainder in such cases.[10] | ||||||||||||||||
Дар ҷадвали даврии ҳозира замон, Бор дар блоки p ва дар 13-ум гурӯҳи элементҳо ҷойгир мебошад.[12]
ХосиятҳоВироиш
ФизикӣВироиш
ХимиявӣВироиш
Бор — элемент гуруҳи сездаҳуми (аз руи таснифоти куҳан- аз руи таснифоти нав зергуруҳи асосии гуруҳи сеюм) даври дуюми системаи даврии элементҳои кимиёвии Д.И.Менделеев буда, рақами атомиаш (заряди ядроиаш)5 мебошад. Бо аломати B (аз юн. Borum)ифода карда мешавад. Дар ҳолати озод моддаи беранг, хокистарранг ё сурхи кристаллӣ, моддаи сиёҳи амморфӣ мебошад. Беш аз 10 намуди аллотропии бор маълум буда,ҳосилшавӣ ва ё баҳамтабдилёбии онҳо бо ҳарорате муайян карда мешаванд, ки дар онҳо бор ҳосил карда шуда буд.
АтомӣВироиш
ИзотопҳоВироиш
Мавҷудият дар табиатВироиш
Ҷойгиршавии бор дар замин бо ҳисоби миёна 4г/т ташкил медиҳад. Новобаста аз ин 100 маъдани бор мавҷуд аст.
ТаърихВироиш
КашфВироиш
Нахустин маротиба дар соли 1808 аз тарафи кимиёгарони франсуз Ж. Гей-Люссак ва Л. Тенар тавассути гармкунии ангидриди B2O3 бо калии металлӣ ҳосил карда шуд. Чанде пас Х. Дэви борро тавассути усули электролизи гудохтаи B2O3 ҳосил намуд. Номи ин элемент аз калимаи арабии бурақ (араб. بورق) ё форсии бураҳ (форс. بوره) пайдо шудааст, ки барои ифодаи бура истифода мешуд.
НомгузорӣВироиш
ПайвандҳоВироиш
 | Ин мақола оиди химия нопурра аст. Шумо метавонед бо пурракардани ин ба Википедия кумак кунед. |
ЭзоҳВироиш
- ↑ Van Setten et al. 2007, pp. 2460–1
- ↑ (1995) «Infrared Emission Spectroscopy of BF and AIF». J. Molecular Spectroscopy 170 (1). doi:10.1006/jmsp.1995.1058. Bibcode: 1995JMoSp.170...82Z.
- ↑ Melanie Schroeder. Eigenschaften von borreichen Boriden und Scandium-Aluminium-Oxid-Carbiden(олмо.), стр. 139.
- ↑ (October 1973) «Physical-Chemical Properties of beta-Rhombohedral Boron». High Temp. Sci. 5 (5): 349–57.
- ↑ Lide, David R. (ed.) (2000). Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics (PDF). CRC press. ISBN 0849304814.
- ↑ Weast, Robert (1984). CRC, Handbook of Chemistry and Physics. Boca Raton, Florida: Chemical Rubber Company Publishing. pp. E110. ISBN 0-8493-0464-4.
- ↑ (1808) «Sur la décomposition et la recomposition de l'acide boracique». Annales de chimie 68: 169–174.
- ↑ Davy H (1809). «An account of some new analytical researches on the nature of certain bodies, particularly the alkalies, phosphorus, sulphur, carbonaceous matter, and the acids hitherto undecomposed: with some general observations on chemical theory». Philosophical Transactions of the Royal Society of London 99: 39–104. doi:10.1098/rstl.1809.0005.
- ↑ 9.0 9.1 Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements. National Institute of Standards and Technology. 21 сентябри 2008 санҷида шуд.
- ↑ Szegedi, S. (1990). «Determination of boron in glass by neutron transmission method». Journal of Radioanalytical and Nuclear Chemistry Letters 146 (3): 177. doi:10.1007/BF02165219.
- ↑ Atomic Number and Mass Numbers. ndt-ed.org. 17 феврали 2013 санҷида шуд.
- ↑ (1988) «New Notations in the Periodic Table». Pure Appl. Chem. 60 (3): 431–436. doi:10.1351/pac198860030431. Санҷида шуд 24 March 2012.
АдабиётВироиш
- Менделеев Д. И. Элементы химические // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Ҳаволаҳои берунаВироиш
