Носири Хусрав: Тафовут байни таҳрирҳо
Content deleted Content added
Omid Jeyhani (баҳс | ҳисса) х вироишоти сабкӣ |
No edit summary |
||
Сатри 1:
{{Адиб
|ном =
|тасвир
|номи аслӣ = Nasir Khusraw
|ном ҳангоми таваллуд = Abu Mo’in Hamid ad-Din Nasir ibn Khusraw al-Qubadiani or Nāsir Khusraw Qubādiyānī Balkhi
}}
'''Носири Хусрав''' ({{lang-fa|'''ابومعین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی بلخی'''، معروف به '''ناصرخسرو'''}})
== Зиндагинома ==
Носири Хусрав соли 1004 дар шаҳри Қубодиён, ки дар қисми ҷанубии Тоҷикистони имрӯза ҷойгир аст, дар хонаводаи [[деҳқон]] ба дунё омадааст. Номи пурраи ӯ чунин аст: Абумуиниддин Носири Хусрави Қубодиёнӣ. Аён аст, ки номаш Носир, номи падараш Хусрав, тахаллусаш Абумуиниддин ва Қубодиёнӣ нисбааш мебошад. Падараш деҳқон буд ва Носири Хусрав баробари ёд гирифтани кори деҳқонӣ, хату савод ҳам баровард. Қайд кардан лозим аст, ки дар он замонҳо шахси бадавлату молдорро деҳқон мегуфтанд ва онҳо дар назди дигар табақаҳои ҷомеа обрӯи калон доштанд. Баъд аз ин Носир дар мактаб маълумоти ибтидоиро гирифта, пас аз он таҳсилро дар мадрасаи Балх давом дод. Дар давоми таҳсил махсусан ба омӯзиши илмҳои [[фалсафа]], [[мантиқ]] ва табиатшиносӣ бештар майл зоҳир мекард. Носири Хусрав солҳои 30-юми асри XI ҳамчун [[шоир]] ва олими забардаст ном баровард. Муддате дар даргоҳи Султон [[Маҳмуди Ғазнавӣ]] дар корҳои маъмурии молиявӣ хизмат кардааст. Соли 1037 дар Хуросон табаддулоти давлатӣ оғоз ёфт. Носири Хусрав муддате дар девони молиёти [[Салҷуқиён]] хизмат намудааст. Носири Хусрав бар замми хизмати дарбор, бо корҳои деҳқонӣ низ машғул буд. Оҳиста
== Эҷодиёт
Китоби [[Сафарнома]] мушоҳидаҳои нависандаро аз сафари ҳафтсола бо насри равону сода инъикос кардааст. Ин асар аҳамияти бадеию таърихӣ дорад, ҳодисаҳои он вокеӣ мебошанд. Нависанда ҳар он чизеро, ки дар сафар дидааст ва таассуроте, ки ҳосил кардааст, ҳамон хел айнан баён намудааст. Масалан, дар сифати шаҳри
Дар Сафарнома Носири Хусрав манзараҳои табиати кишварҳои гуногун, анъанаҳои мардум, ободии шаҳрҳоро ба таври муфассал нақл кардааст.
Девони ашъори Носири Хусрав аз қасидаҳои мазҳабӣ, фалсафавӣ ва иҷтимоӣ, ғазалхо, рубоиҳо ва қитъаҳо иборат буда,
Дар эҷодиёти Носири Хисрав панду насиҳат бисёр вомехӯрад:
: '''Дар мавриди баёни аҳамияти панду андарз:'''
<center>
: Насиҳат бишнав ар талх ояд аз ёр,
: Ки дар охир ба ширинӣ расад кор.
</center>
: '''Дар бораи айби худро дидан ва дигаронро айб накардан:'''
<center>
: Макун айби касон
: Ки ту
</center>
: '''Оиди некиро фаромӯш накардан:'''
<center>
:
: Ҳамеша он накуӣ ёд медор .
</center>
: '''Оиди донишомӯзӣ:'''
<center>
: Сар андар ҷустани дониш ниҳодам ,
: Накардам рӯзгори хеш бебар
: Намонд аз ҳеҷ гун дониш, ки ман з-он
: Накардам истифодат бешу камтар.
</center>
: '''Андар сифоти касбу ҳунар:'''
<center>
: Беҳ аз саннои олам деҳкон аст,
: Ки вахшу тайрро роҳатрасон аст.
: Ҷаҳонро хуррамӣ аз деҳқон аст,
: Ки вахшу тайрро роҳатрасон аст.
</center>
== Ҳакими бузург ==
<center>
:: Носири Хусрави шоҳи банда навоз,
:: Искандараму саги туям аз дарвоз
:: Ҳар кас, ки ба даргоҳи ту ояд ба ниёз.
:: Навмед зи даргоҳи ту кай гардад боз.
(эҷодиёти даҳонии халқ)
</center>
<center>
:: Ба пирӣ хизмати модар падар кун,
:: Ҷавонию ҷунун аз сар бадар кун.
:: Мазан таъна бар эшон аз дили сер,
:: Ки то ёбӣ замон гардӣ ту ҳам пир.
</center>
<center>
:: Зи паси Фотимиён рав, ки ба фармони Худо,
:: Умматонро зи паси ҷаду падар раҳбаранд.
:: Эй писар, дини Муҳаммад ба масал чун ҷасадест,
:: Ки ба ин шуҳра ҷасад Фотимиён ҳамчу саранд.
</center>
<center>
Носири Хусрав
</center>
:: Фузун хоҳӣ бақо, дилҳо маёзор,
:: Ки доим дерзӣ бошад камозор…
:: Ҳамша некхоҳи мардумон бош,
:: Ба некӣ кўш в-он гаҳ дар амон бош.
:: Мурувват нест, ар афтодагоне,
:: Ба раҳ биниву худ маркаб биронӣ.
:: Зи некон бош, андар некўӣ кўш,
:: Макун некии кас аз дил фаромўш.
:: Ба некон умри созу барг хоҳад,
:: Бадонро халқи олам марг хоҳад.
:: Рўзе зи сари санг уқобе ба ҳаво хост,
:: Аз баҳри тамаъ болу пари хеш биёрост.
:: Ба ростии бол назар карду чунин гуфт:
:: «Имрўз ҳама рўйи замин зери пари мост!»
:: Гар авҷ бигарам бипарам аз назари шед,
:: Мебинам агар заррае андар таги дарёст.
:: Гар бар сари хошок яке паша биҷунбад,
:: Ҷунбидани он паша аён дар назари мост.
:: Бисёр манӣ карду зи тақдир натарсид,
:: Бингар, ки аз ин чархи ҷафопеша чӣ бархост.
:: Ногаҳ зи камингоҳ яке сахткамоне,
:: Тире зи қазову қадар андохт бар ў рост.
:: Бар боли уқоб омада он тири ҷигарсўз,
:: В-аз абр мар-ўро ба сўйи хок фурў кост.
:: Бар хок биафтоду биғалтид чу моҳӣ,
:: В-он гоҳ пари хеш кашид аз чапу аз рост.
:: Гуфто: «Аҷаб аст ин, ки зи чўб асту зи оҳан,
:: Ин тезиву тундиву паридан-ш куҷо хост».
:: Бар тир нигоҳ карду пари хеш бар ў дид,
:: Гуфто: «Зи кӣ нолем, ки аз мост, ки бар мост».
:: Ҳуҷҷат ту маниро зи сари хеш бадар кун,
:: Бингар ба уқобе, ки манӣ карду чиҳо хост.
== Корҳои илмӣ ва мақолаҳо дар бораи Носири Хусрав ==
Олими
*** 1. Носири Хусрав аввал подшоҳпараст бошад ҳам, баъд ба мавқеи халқии зиддифеодалӣ гузаштааст…▼
▲Олими шӯравии тоҷик Холиқ Мирзозода дар китоби худ «Таърихи адабиёти тоҷик» эҷодиёти Носири Хусравро ҳаматарафа таҳлил намуда, ақидаву назарияҳо ва ҷаҳонбинии бой доштани ӯро қайд кардааст. Мирзозода оид ба эҷодиёти Носири Хусрав чунин хулосаҳо баровардааст:
*** 2. Ҷаҳонбинии назариявӣ ва ғояҳои ӯ хеле мураккаб ва зиддиятнок аст…▼
▲***1. Носири Хусрав аввал подшоҳпараст бошад ҳам, баъд ба мавқеи халқии зиддифеодалӣ гузаштааст…
*** 3. Бадбахтии ҷамъиятро аз як тараф аз нобаробарии иқтисодӣ донад, аз дигар тараф онро аз таъсири ҳаракати сеҳрангези сайёраҳо
▲***2. Ҷаҳонбинии назариявӣ ва ғояҳои ӯ хеле мураккаб ва зиддиятнок аст…
*** 4. Ҷаҳонбинии шоир асоси зуҳди мистикӣ ва таркидунёӣ дорад, вале ба мазҳаби исмоилия такя дорад.▼
▲***3. Бадбахтии ҷамъиятро аз як тараф аз нобаробарии иқтисодӣ донад, аз дигар тараф онро аз таъсири ҳаракати сеҳрангези сайёраҳо – фалак медонад.
*** 5. Дар эҷодиёти Носири Хусрав панду ҳикматҳо дар шакли тезис ифода шуда, мақоми асосиро ишғол мекунанд.
▲***4. Ҷаҳонбинии шоир асоси зуҳди мистикӣ ва таркидунёӣ дорад, вале ба мазҳаби исмоилия такя дорад.
***
*** 7. Дар масъалаи мазҳабӣ, нафрат ба ҳоким ва уламои мазҳаби суннат пайрави ақидаи
▲***7. Дар масъалаи мазҳабӣ, нафрат ба ҳоким ва уламои мазҳаби суннат пайрави ақидаи Кисоии Марвазӣ мебошад.
==Руйхати мақолаҳо ва осори илмии олимон оид ба эҷодиёти Носири Хусрав==▼
*** [[Айнӣ Камол ]]: Носири Хусрави Қабодиёнӣ «Сарсухан ба Гулчине аз ашъор», Сталинобод , 1957.
*** А. Е.
*** Г. А.
*** Г. А.
*** Додихудоев Х. «Очерки философии исмаилизма», Душанбе, «Дониш», 1976.
==
{{эзоҳ}}
* Абулафсор Алимуҳаммади Балхӣ. Шуъарои Балх. Балх, 1413 ҳиҷрии қамарӣ▼
== Адабиёт ==
* Муҳаммадиқболи Садриддин. « Суханварони Балх».-Душанбе, 2010.- С.108-116
* Забебуллоҳ Сафо. Таърихи адабиёт дар Эрон.-ҷ.2, Теҳрон, 1371.- с.443-476
* Фозили Абдуррашид, Қуввати Дод, Қиёмиддин Сатторӣ. Қубодиён
* Нозир Арабзода. Ҷаҳони андешаи Носири Хусрав.
* Нозир Арабзода. Мир идей и размышлений Носира Хусрава. Душанбе,
{{Шоирони порсигӯй}}
|