Википедиа

Размюз: Тафовут байни таҳрирҳо

Browse history interactively
← Фарқияти аввалинаФарқияти баъдина →
Content deleted Content added
ВизуалӣВики-матн
х ислоҳи шаблон using AWB
ислоҳ, навсозӣ
Сатри 1:
{{Дараҷаи низомӣ
| тасвир1 = TajikistanRussia-Army-OR-42-2010.pngsvg
| image_size = 100px
| зернавис1 = ''Сардӯшии радабонНерӯи дар Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистонзаминӣ''.
| image2тасвир2 = Russia-Airforce-OR-2-2010.svg
| зернавис2 = ''Сардӯшии Нерӯи ҳавоӣ''
| caption2 =
| ном = РадабонРазмюз
| кишвар = {{парчамбандӣ|Tajikistan}}
| нерӯ = [[Нерӯҳои мусаллаҳ|Артиш]]
| кӯтаҳнивишт = {{lang-fa|'''رده‌بانرزم‌یوز'''}}
| rank =
| NATO rank = [[Дараҷаҳои Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон|OR-4]]
| Non-NATO rank =
| бунёдшуда = 1993
| бекоршуда =
| дараҷаи болотар = [[Гурӯҳвар|Размовар]]
| дараҷаи поинтар = [[Сарбоз]]
[[Сарбоз]]
| ҳамто = {{bulleted list|{{nowrap|{{lang-fa|'''سرجوخه'''}}}}|{{lang-ru|''Ефрейтор''}}|{{lang-en|''Corporal''}}|{{lang-de|Oberstabsgefreiter}}|{{lang-tr|''Çavuş''}}|{{lang-ar|'''عریف'''}}}}
}}
 
'''РадабонРазмюз''' ({{lang-fa|'''رده‌بانرزم‌یوز'''}}) — [[дараҷаи низомӣ|дараҷае]] [[сарбоз]]ӣ дар [[нерӯҳои мусаллаҳ]], созмонҳои низомӣ ва амниятӣ аст, ки ба ''сарбозони омӯзишдида'' ба подоши дастовардҳояшон дода мешавад; ''ефрейтор''<ref>[http://majmilli.tj/қонуни-ҷумҳурии-тоҷикистон-дар-бораи-35/ Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи уҳдадории умумии ҳарбӣ ва хидмати ҳарбӣ»]</ref>.
 
{| class="wikipedia sortable" border="1"
Line 27 ⟶ 26:
|-
|width="30%" align="center" style="background:#cfcfcf;" | Дараҷаи поинтар:<br>[[Сарбоз]]
|width="35%" align="center" style="background:#bfbfbf;"| <br>[[File:Emblem_of_TajikistanRoundel_of_Tajikistan.svg|50px]]<br>'''''РадабонРазмюз'''''
|width="30%" align="center" style="background:#afafaf;" | Дараҷаи болотар:<br>[[Гурӯҳвар|Размовар]]<br><small></small>
|}
 
''Размюз'' дар нерӯҳои мусаллаҳ маъмулан симати ёвари фармондеҳи '''[[рада]]'''ро дорад ва дар сурати ниёз метавонад муваққатан фармондеҳии радаро ба уҳда гирад.
''Радабон'' дар нерӯҳои мусаллаҳ маъмулан симати ёвари [[Гурӯҳбон|фармондеҳи гурӯҳ]] ва фармондеҳи '''[[рада]]'''ро дорад, ки хурдтарин [[ягони низомӣ|ягони тактикиест]], ки аз ду – панҷ [[сарбоз]] ташкил шуда ва бахше аз [[гурӯҳ]] аст; ''ҷуха''<ref>{{Cite web |url=http://www.mtrd.ir/sites/default/files/journals-files/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%20%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%20%D8%AA%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD%20%D8%B4%D8%AF%D9%87.pdf |title=''Фарҳанги ҳазорвожаи низомӣ''. — Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Дафтари вожагузинии низомии Ситоди кулли Нерӯҳои мусаллаҳи Эрон, 1392. – с. 95 |accessdate=2021-08-11 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181222163608/http://www.mtrd.ir/sites/default/files/journals-files/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%20%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%20%D8%AA%D8%B5%D8%AD%DB%8C%D8%AD%20%D8%B4%D8%AF%D9%87.pdf |archivedate=2018-12-22 }}</ref>; ''звено''<ref>{{книга|автор=Коллектив авторов|часть=Том 3, статья «Звено»|заглавие=Военная энциклопедия|ответственный=Под ред. П. В. Грачёва|место= М.|издательство=[[Воениздат]]|год=1995|страницы=268|страниц=543|тираж=10 000|isbn=5-203-00748-9}}</ref>.
 
== Вожашиносӣ ==
Размюз ({{lang-pal|''razm-yōz''}} ‘''размҷӯй''’ < {{lang-xpr|''razmyōz''}} ‘''барангезанда ба разм'', ''размангез''’) аз ду вожа сохта шудааст: ''разм'' ({{lang-pal|''razm''}} < {{lang-peo|''*raźman-''}} «''ороиши ҷангӣ'', [[рада]]» < эронии бостон: √''*raź-'' «''оростан''; ''тартиб додан'', ''идора кардан''» > {{lang-ae|''rasman-''}}) + юз ({{lang-pal|''yōz''}} < {{lang-peo|*i̯auź- : i̯uź-}} ‘''ангезондан''; ''бар ангехтан''; ''ҷустан''’)<ref>''Ҳасандӯст, Муҳаммад''. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. ISBN 978-600-6143-57-6. ҷ. 4, с. 2953.</ref>. Мақулаи дастурии ин вожа [[исм]]у сифати фоъилӣ ва сохтвожаи он ба сурати [исм (''разм'') + асоси феъли замони ҳозираи «''ҷустан''» (''юз'')] аст. Дар сохти ин сифат аз фароянди вожасозии таркиб истифода шудааст.
 
«''РадаРазмюз''» ба маъниимаънои «''сафразмҷӯй'', қатор''ҷангҷӯй'', раста''ҷанговар''» дар «''[[Шоҳнома]]''» низбисёр ба кор рафтааст. Чунончи, [[Фирдавсӣ]] гуфта:▼
«''Радабон''» аз як [[вожа]] ва як пасванд сохта шудааст: '''''рада''''' ({{lang-fa|'''رده'''}} > {{lang-pal|''radag''}} «''рада, роста''»<ref>{{Cite web |url=http://www.rabbinics.org/pahlavi/MacKenzie-PahlDict.pdf |title=''MacKenzie, D. N.'', A Concise Pahlavi Dictionary, London, etc.: Oxford University Press, 1971. — 236 pp. ISBN 0-19-713559-5. — p. 70 |accessdate=2019-12-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121203034323/http://www.rabbinics.org/pahlavi/MacKenzie-PahlDict.pdf |archivedate=2012-12-03 }}</ref> > {{lang-peo|''ratak''}} > [[эронии бостон]]:''*rata-ka-'' > [[Забони ҳиндуэронӣ|ҳиндуэронӣ]]: ''*<sup>4</sup>ar- : r̥-'' «''рост кардан; дар як рада рост кардан, оростан, созгор кардан''»<ref>''Расторгуева В. С.'', ''Эдельман Д. И.'' Этимологический словарь иранских языков / Институт языкознания РАН. — М.: Издательская фирма «Восточная литература» РАН, 2000. — Т. 1 (a—ā). — 328 с. — 1000 экз. — ISBN 5-02-018124-2, ISBN 5-02-018125-0. (в пер.). – с. 205</ref>)<ref>''Ҳасандӯст, Муҳаммад''. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. ISBN 978-600-6143-57-6. ҷ. 3, с. 1438.</ref> + ''-'''бон''''' ({{lang-fa|'''وان'''، '''بان'''}} [-''bān'', -''vān''] < {{lang-pal|-''bān'', -''vān''}} < {{lang-peo|*''pāna''-}} «''нигаҳбон, посбон''» < эронии бостон: √*''pā''- «''поидан, нигаҳбонӣ кардан''»+ -''van'')<ref>''Ҳасандӯст, Муҳаммад''. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. ISBN 978-600-6143-55-2. ҷ. 1, с. 398.</ref>. Мақулаи дастурии ин вожа исм ва сохтвожаи он ба сурати [исм (''рада'') + пасванд (''-бон'')] аст. Дар сохти ин исм аз фароянди вожасозии иштиқоқӣ истифода шудааст. Пасванди «''-бон''» ба исм афзуда мешавад ва умуман маънии «''нигаҳдоранда''»-ро мерасонад<ref>''Таботабоӣ, Алоъуддин''. Фарҳанги тавсифии дастури забони форсӣ. – Теҳрон: «Фарҳанги муъосир», 1395. – 640 с. ISBN 978-600-105-121-0. – с. 85.</ref><ref>Ин пасванд аз куҳантарин замонҳо дар вожасозӣ ба кор меравад. Чунончи, аз ''*xšaθra-'' «''подшоҳӣ; кишвар''» + *''pāvan''- «''пойидан, нигаҳбонӣ кардан''» дар порсии бостон «''xšaθrapāvan''»-ро сохтаанд, ки дар порсии миёна «''šahrap''», дар паҳлавӣ «''xšatrap''» ва дар форсии дарӣ «''шаҳрбон''» гаштааст. Ҳамчунин аз *''kāra-'' «''мардум-сипоҳ''» + *''pāna-'' «''нигаҳбон, посбон''» дар порсии бостон *''kārapāna-'' «''нигаҳбони сипоҳ, сипаҳбон''» сохта шуда, ки дар паҳлавӣ ''kārwān'' «''сипоҳ, лашкар''», дар порсии миёна ''kārvān'' «''сипоҳ, лашкари омода ба ҷанг''» ва дар форсии дарӣ ''kārvān'', ''kārbān'' «''корвони лашкариён; корвон''» гаштааст. Ин пасванд ҳамакнун ҳам дар сохтани истилоҳоти низомӣ фаровон ба кор меравад: ''[[шаҳрбон]]'', ''[[халабон]]'', ''[[новбон]]'', ''[[дарёбон]]'', ''[[сарвашт|сарвон]]'', ''[[гурӯҳбон]]''</ref>.
<poem>Зи баҳри тилоя яке кинатӯз,
 
ХудуФиристод номдоронубо [[гурдон]]лашкари бирондразмюз<ref>[https://archive.org/stream/ShahnamaJildEPanjumTajikFarsi/Shahnama%20Jild%20e%20Panjum%20%28Tajik%20Farsi%29_djvu.txt ''Абулқосим Фирдавсӣ''. Шоҳнома. — Душанбе: «Адиб», 2008. Таҳияи матн ва луғату тавзеҳот аз Камол Айнӣ ва Зоҳир Аҳрорӣ. Муҳаррир Мубашшир Акбарзод. ҷ. 5. — 480 саҳ. — ISBN 978-99947-32-84-5. — c. 363]</ref>.</poem>▼
«''Радабон''» таркибе кӯтоҳшуда аз «''нигаҳбони рада''» аст.
 
«''[[Рада]]''» ҳамчун истилоҳи низомӣ дар замони [[Давлати Сосониён|Сосониён]] ([[224]] — [[651]] милодӣ) ба кор мерафтааст. Чунончи, дар деворнавиштаҳое ба забони порсии миёна аз солҳои 253 – 255 милодӣ, ки дар канисаи яҳудии шаҳри бостонии Дура-Европос бозёфт шудаанд, ибораҳои «''дабири рада''» ({{lang-pal|''dibīr-ī radag''}}) ва «''дабири таҳм''» ({{lang-pal|''dibīr-ī tahm''}}) бозхонӣ шудаанд<ref>[http://www.rahamasha.net/uploads/2/3/2/8/2328777/the_dates_in_the_pahlavg_and_prsg.pdf ''Asha R.'' The Dates in the Pahlavīg and Pārsīg Inscriptions of Durā (Europos)]</ref>. Чун [[Сипоҳ|сипоҳи Сосониён]] бар бахшбандии даҳдаҳӣ созмон ёфта буд<ref>[https://www.academia.edu/1264468/К_вопросу_о_парфянском_наследии_в_сасанидском_Иране_военное_дело_On_the_Parthian_Legacy_in_Sasanian_Iran_the_Case_of_Warfare_ ''Никоноров В. П.'' К вопросу о парфянском наследии в сасанидском Иране: военное дело // Центральная Азия от Ахеменидов до Тимуридов: археология, история, этнология, культура. Материалы международной научной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения Александра Марковича Беленицкого (Санкт-Петербург, 2–5 ноября 2004 года) / Отв. ред. В. П. Никоноров. СПб., 2005. С. 156]</ref> ва ягонҳои бузурге чун [[гунд]] ва [[сипоҳ]] «''дабири [[гунд]]''» ({{lang-pal|''*gund-dibīr''}}) ва «''дабири [[сипоҳ]]''» ({{lang-pal|''*dibīr-ī spāh''}}) доштаанд<ref>[https://ia802707.us.archive.org/2/items/SasanianPersia/tourajsasanianPersia.pdf ''Daryaee, Touraj''. Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. — ISBN 978 1 85043 898 4. — p. 53]</ref>, гумон меравад, ки «''рада''» хурдтарин ягони размӣ будааст<ref>[https://www.academia.edu/35927114/Терминология_организационной_структуры_Армянской_Армии_в_IV_V_вв._The_Terminology_of_the_Organizational_Structure_of_the_Armenian_Army_in_the_4-5th_centuries_А._Айвазян._Армяно-персидская_война_449_451_гг._Кампании_и_сражения._Eреван_Воскан_Ереванци_2016_СПб._Алетейя_2017._С._360-464 ''Айвазян А.'' Терминология организационной структуры Армянской Армии в IV—V вв. // А. Айвазян. Армяно-персидская война 449–451 гг. Кампании и сражения.– Eреван: Воскан Ереванци, 2016; СПб.: Алетейя, 2017. С. 360-464.]</ref>.
 
▲«''Рада''» ба маънии «''саф, қатор, раста''» дар «''[[Шоҳнома]]''» низ ба кор рафтааст. Чунончи, [[Фирдавсӣ]] гуфта:
<poem>[[Сипоҳ|Сипаҳ]]ро ''рада'' баркашида бимонд,
▲Худу номдорону [[гурдон]] биронд<ref>[https://archive.org/stream/ShahnamaJildEPanjumTajikFarsi/Shahnama%20Jild%20e%20Panjum%20%28Tajik%20Farsi%29_djvu.txt ''Абулқосим Фирдавсӣ''. Шоҳнома. — Душанбе: «Адиб», 2008. Таҳияи матн ва луғату тавзеҳот аз Камол Айнӣ ва Зоҳир Аҳрорӣ. Муҳаррир Мубашшир Акбарзод. ҷ. 5. — 480 саҳ. — ISBN 978-99947-32-84-5. — c. 363]</ref>.</poem>
 
<poem>Рада баркашида сипоҳаш ду мил,
Ба дасти чапаш ҳафтсад жанда пил<ref>[https://www.vazhaju.com/search/рада ''Фарҳанги забони тоҷикӣ''. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. ҷ. 2, с. 115]</ref>.</poem>
 
Бино бар ин, «''рада''» ва «''радабон''» барои ҷойгузинии истилоҳи «''звено''» ва [[Дараҷаҳои Нерӯҳои мусаллаҳи Тоҷикистон|дараҷаи низомии]] «''ефрейтор''» (аз {{lang-de|Gefreiter}} «''озодшуда (аз бархе аз хадамот)''») ба [[Вазорати мудофиаи Ҷумҳурии Тоҷикистон]] пешниҳод шудаанд<ref>[http://asiaplustj.info/ru/news/tajikistan/society/20181110/umed-dzhaihani-v-natsionalnoi-armii-i-terminologiya-dolzhna-bit-maksimalno-natsionalnoi ''Умед Джайхани'': В национальной армии и терминология должна быть максимально национальной]</ref>.
 
== Пешина ==
Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/wiki/Размюз"