Афсар: Тафовут байни таҳрирҳо

«''Афсар''» вожае форсӣ ({{lang-fa|'''افسر'''}} > {{lang-pal|''afsar''}} > {{lang-peo|''* api-sara-''}} > ''* api-'' + ''* sara-'' «''сар''», яъне «''ончи бар сар гузоранд''») ва маънии аслияш «''тоҷ'', ''кулоҳи подшоҳон''» аст<ref>''Ҳасандӯст, Муҳаммад''. Фарҳанги решашинохтии забони форсӣ. Теҳрон: Фарҳангистони забону адаби форсӣ, Нашри осор, 1393. ISBN 978-600-6143-55-2. ҷ. 1, с. 244.</ref>. Вале «''афсар''» аз қадим ба маънои «''[[сардор]]''; ''раҳбар''» низ ба кор мерафтааст, чуноне ки дар «''[[Таърихи Табарӣ]]''» омадааст: «''Бидон ки падари ту афсари қавм буд''»<ref name="Фарҳанг1">''Фарҳанги забони тоҷикӣ''. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. ҷ. 1, с. 101</ref>.

Бузургвор [[Фирдавсӣ]] ''афсар''ро дар «''[[Шоҳнома]]''» ба маънои «''фармондеҳ'', ''[[солор]]'', ''сарвар''» борҳо ба кор бурдааст:

<poem>''Ба Гуштосп гуфт: «Эй набарда савор'',

''Сари саркашон, ''афсари корзор'',

''Чӣ номат, ба ман гӯй шаҳру нажод?''»

''В-аро з-ин сухан ҳеч посух надод''<ref>[https://archive.org/stream/ShahnamaJildEShashumTajikFarsi/Shahnama%20Jild%20e%20Shashum%20%28Tajik%20Farsi%29_djvu.txt ''Абулқосим Фирдавсӣ''. Шоҳнома. — Душанбе: «Адиб», 2008. Таҳияи матн ва луғату тавзеҳот аз Камол Айнӣ ва Зоҳир Аҳрорӣ. Муҳаррир Мубашшир Акбарзод. ҷ. 6. — 480 саҳ. — ISBN 978-99947-32-84-5. — c. 88]</ref>.</poem>

Афсар дорои [[дараҷаи низомӣ]] ё интизомӣ аст. Аввалҳо ашхосеро, ки соҳиби баъзе мансабҳои давлатӣ буданд, ''афсар'' меномиданд. Бо пайдо шудани артиши кирояи доимӣ ва нерӯи дарёӣ (асри 16) дар [[Фаронса]] ва дигар кишварҳои [[Аврупо]] фармондеҳони [[лашкар]] ''афсар'' ном гирифтанд. Дар артиши Русия мансабҳои афсарӣ нахустин бор дар садаи XVI ҷорӣ шуданд. Дар Русия аз оғози садаи XVIII афсарҳо ба солорон ё генералҳо, ''афсарони ситод'' ({{lang-ru|''штаб-офицеры''}} аз {{lang-de|Stabsoffizier}}) (аз [[Саргурд|майор]] то [[Сарҳанг|полковник]]) ва ''абар–афсар'' ({{lang-ru|''обер-офицеры''}} аз {{lang-de|Oberoffizier}}) аз [[Сарвашт|капитан]] поён) тақсим мешуданд. Баъди [[Инқилоби Октябр]] тамоми дараҷаҳои афсарӣ барҳам дода шуд. Соли 1943 дар паи раво шудани сардӯшиҳо дар [[Артиши Сурх]] ва НерӯҳоиНерӯи дарёӣ [[Саркарда|саркардагон]], [[Сардор|сардорон]] ва [[Солор|солорон]] «афсар» ном гирифтанд.

* ''Афсарҳои олӣ'' ё [[Солор|'''''Солорон''''']] (''солор'' ({{lang-fa|'''سالار'''}}» > {{lang-pal|''sālār''}} > {{lang-peo|* sar(a)-dāra-}} > {{lang-xpr|''sarδār''}}, балхӣ: ''σαλαρο'', ''σαρλαρο''; тухории B: ''salār'') гунае дигар аз «''сардор''» аст, ки аз куҳантарин замонҳо ба маънои «''раҳбар'', ''пешво'', ''фармондеҳ''; ''генерал''» барои номгузории дараҷаҳои низомӣ ба кор меравад<ref>''Фарҳанги забониname="Фарҳанг1" тоҷикӣ''. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. ҷ. 2, с. 259</ref>. Чунончи, дар сипоҳи Ашкониён ва Сосониён [[Вашт|рота]] ба забони паҳлавӣ «''васт''» (порсии миёна: «''вашт''»), [[Ҳанг|полк]] — «''дирафш''», [[Лашкар|дивизия]] — «''[[гунд]]''» ва сардорону фармондеҳонашон «''васт-солор''» ё «''[[Сарвашт|вашт-солор]]''», «''[[Сарҳанг|дирафш-солор]]''» ва «''[[Гундсолор|гунд-солор]]''» номида мешудаанд<ref>[https://www.researchgate.net/profile/Katarzyna_Maksymiuk/publication/323545353_Kaveh_Farrokh_Gholamreza_Karamian_Katarzyna_Maksymiuk_A_Synopsis_of_Sasanian_Military_Organization_and_Combat_Units_Siedlce-Tehran_2018/links/5a9b94b0a6fdcc3cbacb690d/Kaveh-Farrokh-Gholamreza-Karamian-Katarzyna-Maksymiuk-A-Synopsis-of-Sasanian-Military-Organization-and-Combat-Units-Siedlce-Tehran-2018.pdf ''Kaveh Farrokh'', ''Gholamreza Karamian'', ''Katarzyna Maksymiuk''. A Synopsis of Sasanian Military Organization and Combat Units, Siedlce-Tehran 2018. — ISBN 978-83-62447-22-0. — c. 13]</ref>. Дар замони [[Сомониён]], [[Ғазнавиён]] ва [[Салҷуқиён]] низ «''солор''» дар истилоҳи низомӣ сардору фармондеҳи [[сипоҳ]]ро мегуфтанд<ref>{{книга |автор= Ноҷӣ, Муҳаммадризо |заглавие= Фарҳангу тамаддуни исломӣ дар қаламрави Сомониён |ответственный= |ссылка= |место= Теҳрон |издательство= Амири Кабир |год= 1386 |том= |страниц= 904 |страницы= 252 |isbn= 964-00-1086-3|ref= http://libisbn.ru/Farhang-va-tamaddun-i-Islami-dar-qalamraw-i-Samaniyan--or--cnivishtah-i-Muhammad-Riza-Naji/1/bibgjha}}</ref>):

* ''Афсарҳои калон'' ё [[Сардор|'''''Сардорон''''']] (''сардор'' ({{lang-fa|'''سردار'''}} «''солор'', ''раҳбар'', ''пешво'', ''фармондеҳ''» < {{lang-pal|''sardār''}} < {{lang-peo|''* sar(a)-dāra-''}} > {{lang-xpr|''sarδār''}}; балхӣ: ''σαρλαρο'', ''σαλαρο''; тухории B ''salār'') аз дер замоне то кунун ба маънои «''фармондеҳу раҳбари як нерӯи низомӣ''» ба кор меравад<ref name="Фарҳанг2">[https://archive.org/details/FarhangEZabanETajikiJildEDuvumTajikFarsi/page/n213?q=%D1%81%D0%B0%D1%80%D2%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B3 ''Фарҳанги забони тоҷикӣ''. Зери таҳрири М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Ҳошим, Н. А. Маъсумӣ — М., «Советская Энциклопедия», 1969. ҷ. 2, с. 205]</ref>):

* ''Афсарҳои хурд'' ё '''''[[Саркарда]]гон''''' (''саркарда'' ({{lang-fa|'''سرکرده'''}}) худ яке аз истилоҳоти куҳани низомӣ аст ва дар адабиёту фарҳангҳо ба маънои «''сардор''; ''сардори лашкар''» аз дер боз ба кор меравад<ref>''Фарҳанги забониname="Фарҳанг2" тоҷикӣ'', ҷ. 2, с. 207</ref>):