Иосиф Оранский

Иосиф Михайлович Оранский (3 майи 1923, Петроград — 16 майи 1977, Ленинград) — забоншинос-эроншинос, муаллифи асарҳои ҷамъбастӣ оид ба забоншиносии Эрон, таърихи омӯзиши забонҳои эронӣ. Собиқадори Ҷанги Бузурги Ватанӣ, доктори илми филологӣ (1967).

Иосиф Оранский
Таърихи таваллуд	24 апрел 1923(1923-04-24) ё 3 май 1923(1923-05-03)
Зодгоҳ	Санкт-Петербург, ҶШФСР[d], ИҶШС
Таърихи даргузашт	16 май 1977(1977-05-16) (54 сол)
Маҳалли даргузашт	Санкт-Петербург, ҶШФСР[d], ИҶШС
Кишвар	ИҶШС
Фазои илмӣ	забонҳои эронӣ, забоншиносӣ, эроншиносӣ ва Iranian philology[d]
Ҷойҳои кор	Пажӯҳишгоҳи дастхатҳои шарқи АИР[d]
Дараҷаи илмӣ:	доктори илмҳои филология[d]
Алма-матер	Факултети забонҳои шарқи Донишгоҳи Санкт-Петербург[d] Донишгоҳи давлатии Санкт-Петербург[d]
Роҳбари илмӣ	Иван Зарубин
Шогирдон	Ivan Steblin-Kamensky[d]
Ҷоизаҳо

Зиндагинома

Дар оилаи дорусоз ва муаллими забони олмонӣ таваллуд шудааст. Соли 1940 ӯ ба факултаи филологияи Донишгоҳи давлатии Ленинград дохил шуд, пас аз соли аввал дар сохтмони истгоҳҳои мудофиавӣ дар наздикии Ленинград кор кард ва моҳи сентябри соли 1941 довталабона ба фронт рафт. Дар ҳайати баталйони сапёрҳо вай дар фронтҳои Ленинград ва Волхов меҷангид ва пас аз зарбаи снаряд вай ҳамчун як телефонист дар нуқтаи эвакуатсияи саҳроӣ хидмат мекард. Дар солҳои 1943—1944 ӯ фармондеҳии брифинги ёрии таъҷилии ҳарбии роҳи оҳанро ба уҳда дошт, маҷрӯҳонро аз хатти фронт ба ақиб интиқол дод.

Пас аз демобилизатсия дар моҳи майи соли 1945, ӯ ба донишгоҳ ба факултаи тозабунёди шарқӣ баргашт ва онро соли 1948 бо ихтисоси филологияи эронӣ хатм кард. Вай ба аспирантураи Донишгоҳи давлатии Ленинград дохил шуда, дар он ҷо ба забони форсӣ дарс медод. 29 октябри соли 1951 рисолаи номзадии «Категорияҳои грамматикии намуд ва кӯтоҳӣ дар системаи шифоҳии забони муосири афғон (пашту)» -ро дифоъ кард.

Аз соли 1951 дар Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон, аз соли 1955 — дар Донишкадаи омӯзгории Сталинобод кор кардааст. Соли 1959 ӯ ба Ленинград баргашт, корманди илмии шуъбаи Ленинградии Академияи илмҳои СССР шуд; аз соли 1962 ходими калони илмӣ. 7 октябри соли 1967 рисолаи доктории «Лаҳҷаҳои ҳиндуэронии водии Ҳисор» -ро дифоъ кард.

Фаъолияти илмӣ

Соли 1954 тахминҳоро дар водии Ҳисор кашф кард ва баъдан тавсифи илмӣ дод ва қаблан барои ҷомеаи илмии забони ҳинду-ориёӣ забони парӣ маълум набуд. Мувофиқи хотираҳои донишҷӯён, ин дар ҳолатҳои зерин рух додааст: олим ҳангоми кор бо донишҷӯён дар ҷамъоварии пахта, шунидааст, ки як писари солимро «афғон» меноманд. Худи номи «паря» фавран муқаррар карда нашудааст, аммо Оранский ба зудӣ муяссар шуд, ки забони наверо кашф кардааст. Ғайр аз ин, дар бораи якчанд забони қаблан тавсифнашудаи сокинони водии Ҳисор маълумоти ғайримустақим ба даст оварда шуд.

Дар ҷараёни таҳқиқоти чандинсолаи саҳроӣ дар Тоҷикистон ва Ӯзбекистон Оранский маводҳои нави забонҳои махфии гурӯҳҳои гуногуни ҷӯгиҳои Осиёи Марказиро ҷамъоварӣ ва ба муомилоти илмӣ ворид намуд.

Асари олим «Муқаддима ба филологияи эронӣ» (Москва, 1960; нашри 2-юми 1988) фаъолияти мактаби эрониҳои Санкт-Петербург — Ленинградро, ки асосгузори он К. Г. Залеман ва А. А. Фрейман мебошанд, шуҳрати ҷаҳонӣ ёфтааст. Соли 1963 монографияи «Забонҳои эронӣ» интишор ёфт, ба забони итолиёӣ тарҷума ва дар Неапол нашр шуд (1973).

Оранский як консепсияи аслии пайдоиши хати мехии қадимаи форсиро пешкаш кардааст (1966). Муаллифи як силсила мақолаҳои баррасӣ оид ба рушди эроншиносӣ дар СССР.

Корҳои асосӣ

Монографияҳо

• Введение в иранскую филологию. М.: ИВЛ., 1960
  • Введение в иранскую филологию / Сост. И. М. Стеблин-Каменский. Отв. ред. А. Л. Грюнберг. — 2-е изд., доп. — М.: Наука, ГРВЛ, 1988.
• Индийский диалект группы парья (Гиссарская долина). Материалы и исследования. Вып. I. Тексты (фольклор). — М.: Наука, 1963.
• Иранские языки. — М.: Издательство восточной литературы, 1963.
  • Le Lingue Iraniche. Editione Italiana a cura di A. V. Rossi, Napoli: Istituto universitario Orientale, 1973.
  • Les Langues iraniennes. Traduit par Loyce Blau. Préface de Gilbert Lazard. P.: C. lincksieck, 1977.
  • Zabānhā-ye Irāni / Transl. by A. A. Sādeghi, Tehran: Enteshārāt-e Sokhan, 1378š/1999;
• Азиатский музей — Ленинградское отделение Института востоковедения АН СССР / Редакционная коллегия: А. П. Базиянц, Д. Е. Бертельс (отв. секретарь), Б. Г. Гафуров, А. Н. Кононов (председатель), Е. И. Кычанов, И. М. Оранский, Ю. А. Петросян, Э. Н. Тёмкин, О. Л. Фишман, А. Б. Халидов, И. Ш. Шифман. М.: Наука, 1972;
• Die neuiranischen Sprachen der Sovjetunion. The Hague-Paris: Mouton, 1975;
• Фольклор и язык гиссарских парья (Средняя Азия). Введение, тексты, словарь. — М.: Наука, Главная редакция восточной литературы, 1977.
• Иранские языки в историческом освещении / Отв. ред. И. М. Стеблин-Каменский. М.: Наука, ГРВЛ, 1979;
• Таджикоязычные этнографические группы Гиссарской долины (Средняя Азия). Этнолингвистическое исследование.. — М.: Наука, ГРВЛ, 1983.

Мақолаҳо

• On an Indian dialect discovered in Central Asia // Труды XXV международного конгресса востоковедов. М.: 9-16 августа 1960 г. Том IV: заседания секций XIV—XV. М.: ИВЛ, 1963. Сс. 30—37;
• Несколько замечаний к вопросу о времени введения древнеперсидской клинописи. Памяти В. В. Струве // Вестник древней истории. 1966, № 2. С. 107—116;
• О терминах vilayat, vilayati в Средней Азии и сопредельных странах // Письменные памятники Востока. Историко-филологические исследования. Ежегодник 1973. М.: Наука, ГРВЛ, 1979. C. 151—155.

Адабиёт

• I. M. Oranskiy. Rahim A. Rahim (Pushtu Academy) // Foreign Pushtu Scholars. Kabul, 1974. P. 52—53;
• Стеблин-Каменский И. М. Памяти Иосифа Михайловича Оранского (1923—1977) // Народы Азии и Африки. 1977, № 6. С. 238—239;
• Frae R. N. Josif Mikhailovich Oranskiy: (1923—1977) // Newsletter of the American Oriental Society. 1978, № 1, Sept.
• Стеблин-Каменский И. М. Оранский Иосиф Михайлович (1923—1977). История в лицах // Письменные памятники Востока. 2008, № 1 (8). С. 55—57;
• Оранский Иосиф Михайлович // Милибанд С. Д. Востоковеды России. XX—XXI вв. Биобиблиографический словарь в 2-х книгах. Кн. 2. М.: Изд. фирма «Восточная литература» РАН, 2008. С. 73—74;
• Оранский, Иосиф Михайлович // Океанариум — Оясио [Электронный ресурс]. — 2014. — С. 318. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов ; 2004—2017, т. 24). — ISBN 978-5-85270-361-3.