Оғуз
Оғуз (озарбойҷонӣ: Oğuz) — шаҳр дар Озарбойҷон, маркази маъмурии ноҳияи Оғуз аст.
| Шаҳр | |
| озарбойҷонӣ: Oğuz | |
 | |
| 41°04′15″ с. ш. 47°27′30″ в. д.HGЯO | |
| Кишвар |
 [[|]] |
| Роҳбар | Javid Abdul-Gadirov[d] |
| Таърих ва ҷуғрофиё | |
| Баландии марказ | 630 ± 1 м ва 652 м |
| Минтақаи замонӣ | UTC+4 |
| Аҳолӣ | |
| Аҳолӣ | |
| Забони расмӣ | озарбойҷонӣ |
| Шиносаҳои ададӣ | |
| Нишонаи почта | AZ 4800 |
| Коди мошин | 48[2] |
| oguz-ih.gov.az | |
|
|
|
 Парвандаҳо дар Викианбор | |
Этимология
вироишТо соли 1991 шаҳрак Варташен (арманӣ. Վարդաշեն) ном дошт. Дар миёнаҳои асри XIX аввал ба этимолгияи ба забони арманӣ асосёфта Варташен (аз калимаҳои армании "вар" - садбарг ва "шен" - деҳа, яъне, "Деҳаи садбаргҳо") ном гирифтааст. Худи удинҳо ин номро «Варташен» талаффуз мекунанд. Дар робита ба номи деҳаи Варташен сарпарасти мактаби маҳаллӣ М.Бежанов дар ибтидои солҳои 1890 қайд карда буд, ки "Варташен" маънои "деҳаи Вартан" -ро дорад, зеро тибқи ривоят, онро коҳин ва шоири удӣ Вартан таъсис додааст. Вай инчунин қайд кард, ки ақидаи дигар вуҷуд дорад - номи деҳа аз калимаҳои "вардис" ва "шен" сарчашма мегирад ва мувофиқан маънои "деҳаи садбаргҳо" -ро дорад (тавре худи муаллиф қайд мекунад, садбаргҳои зиёд дар наздикӣ мерӯянд).
Соли 1991, пас аз он ки арманиҳо дар робита бо низои Қарабоғи Кӯҳӣ минтақаро тарк карданд, Варташен ба Оғуз номгузорӣ шуд [3].
Таърих
вироиш
Пеш аз таъсисёбии шаҳр, инҷо деҳаи Нухин аз уезди Елисаветопол буд ва дар як маҷмӯаи мавод барои тасвир намудани минтақаҳо ва қабилаҳои Қафқозӣ он сабт шудааст. Аҳолии деҳаро удинҳо (пайравони дини православӣ ва григорианиҳо ), арманиҳо, озарбойҷониҳо ва яҳудиёни кӯҳӣ ташкил мекарданд.
Дар охири садаи XIX М. Бежанов қайд кардааст, ки удинҳо ва озарбойҷонҳо ("тоторҳо") ба зироаткорӣ, кирмакпарварӣ, боғдорӣ, чорводорӣ ва қисман ба тиҷорат машғул буданд; арманиҳо - бо тиҷорат ва яҳудиёни кӯҳӣ - бо парвариши тамоку ва тиҷорат. Дар он замон, удинҳои қавмӣ, дар ду деҳаи калон Варташен ва Ниҷ зиндагӣ мекарданд. Нахустин амали кӯчонидани удинҳо берун аз қаламрави қавмӣ ба замони низои Арманистону Озарбойҷон (1918-1920) рост меояд.
Мувофиқи маълумоти барӯйхатгирии кишоварзии соли 1921 дар Озарбойҷон, дар Варташен 1262 нафар (397 хоҷагӣ) ва дар деҳаи Варташен-Кишлаг 254 нафар (76 хоҷагӣ) зиндагӣ мекарданд. Миллати бартаридошта дар ҳарду маҳал удинҳо буданд [4].
То соли 1922 дар шаҳр зиёда аз 1 500 хоҷагӣ, аз ҷумла 700 хоҷагиҳои арманиҳо, 500 хоҷагиҳои яҳудии кӯҳӣ, 300 хоҷагиҳои удинҳо ва 7 хоҷагиҳои лезгинҳо мавҷуд буданд. Худи ҳамон сол, як қисми удинҳои тундрави Варташен ба деҳаи Зинобианӣ Гурҷистон кӯчидаанд[5].
Ноҳияи Варташен дар ҳайати ҶШС Озарбойҷон 8 августи соли 1930 ташкил шудааст.[6]. Бо фармони 4 сентябри соли 1961, Варташен ба шаҳрак табдил ёфт ва бо як фармони дигар аз 15 марти соли 1968 мақоми шаҳрро гирифт [7][8].
Дар вақти низои Қарабоғ, дар натиҷаи задухӯрдҳои Арманистону Озарбойҷон, аксарияти удинҳо (тақрибан 3 ҳазор нафар) бо ному насабҳои арманӣ маҷбур шуданд, ки Озарбойҷонро тарк кунанд [9]. Дар охири солҳои 80-ум - аввали солҳои 90-ум тамоми аҳолии арманӣ ва удинҳо Варташенро тарк карданд. Тақрибан ҳазор гурезаи удин дар Арманистон ва Гурҷистон маскан гирифтанд, ҳамин миқдор - дар Русия, 360 нафар - дар Қазоқистон, баъзеҳо - дар Узбакистон ва Туркманистон маскан гирифтанд.
Аҳолӣ
вироишДар тавсифи музофоти Шеки барои соли 1819 деҳаи "Тотории" (Озарбойҷонии) Варташен нишон дода шудааст [10].
Михаил Бежанов, собиқ сарпарасти мактаби Варташен, дар китоби "Маҷмӯаи маводҳо барои тавсифи минтақаҳо ва қабилаҳои Кавказ" қайд мекунад, ки удинҳо дар деҳаҳои Варташен ва Ниҷ зиндагӣ мекунанд ва бо забони горӣ ҳарф мезананд, ки вожаҳои зиёди "Тоторӣ"(озарбойҷониро) дар бар мегирад [11]. Тибқи «Тақвими Қафқозӣ» барои соли 1908, дар деҳа 1090 арманӣ, 629 рус ва 35 озарбойҷонӣ (дар маъхаз «тоторҳо») зиндагӣ мекарданд [12].
Тибқи барӯйхатгирии аҳолии Озарбойҷон дар соли 1999, дар ноҳияи Оғуз 104 [13] нафар удин зиндагӣ мекард ва то соли 2009-ум 74 [14] удин буд.
|
Ҷуғрофия
вироиш
Оғуз дар шарқи Шакӣ дар баландии тақрибан 594 м дар поёни нишеби ҷанубии қаторкӯҳи Кафқоз ҷойгир аст, ки шохаҳои он аз шарқ ва аз ғарб бо шаҳр ҳаммарзанд; дашти хамвор ба тарафи чануб тул кашидааст. Дар тарафи шарқии шаҳр, дарёи Элҷиган, аз қаторкӯҳи асосӣ сар мешавад .
Иқлим
вироишДар фасли баҳор ва тирамоҳ боронҳои пай дар пай ва зимистон барфи зиёд меборад; хушксолӣ кам ба назар мерасад. Гузариши ногаҳонӣ аз гармӣ ба хунук вуҷуд надорад .
Ҷойҳои гардишгарӣ
вироиш- Калисои Удӣ
- Калисои арманӣ
- Осорхона
- Синагога, ки солҳои 1883-1887 сохта шудааст [15]
Иқтисод
вироишДар шаҳр қолинбофӣ хуб рушд кардааст, корхонаҳои саноати хӯрокворӣ, заводи асфалт мавҷуданд. Совхози тамокупарварй.
Варзиш
вироишДар шаҳр мактаби ҳунарҳои размӣ - айкидо амал мекунад.
Адабиёт
вироиш- Маълумоти мухтасар дар бораи деҳаи Варташен ва сокинони он // СМОМПК. Тифлис, 1892. 14.
Пайвандҳо
вироиш- Варташен // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- Варташен // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.
Эзоҳ
вироиш- ↑ http://www.stat.gov.az
- ↑ http://www.dyp.gov.az/index.php?/az/content/210
- ↑ Muzeon Yisrael «Mountain Jews: Customs and Daily Life in the Caucasus», стр. 67, University Press of New England, 2002
- ↑ Азербайджанская сельско-хозяйственная перепись 1921 года. Итоги. Т. I. Вып. XIII. Нухинский уезд. — Издание Аз. Ц. С. У.. — Баку, 1922. — С. 22-23.
- ↑ Игорь Кузнецов. Удины. 5 феврали 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 25 феврали 2021.
- ↑ Азербайджанская ССР. Административно-территориальное деление на 1 января 1961 года. — Баку: Азербайджанское гос. изд-во, 1961. — С. 36.
- ↑ Азербайджанская ССР. Административно-территориальное деление на 1 января 1979 года. — 4-е изд.. — Баку: Азербайджанское гос. изд-во, 1977. — С. 9.
- ↑ Ведомости Верховного Совета СССР. № 37 (1072), 1961 г.
- ↑ Dr. Jost Gippert. Tsova-Tush, Svan, Udi(пайванди дастнорас — таърих). 13 октябри 2012 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 19 октябри 2012.
- ↑ Описание Шекинской провинции в 1819 году. — Тифлис, 1866.
- ↑ Бежанов М. Краткие сведения о с. Варташен и его жителях // Сборник материалов для описания местностей и племён Кавказа. Вып. 14. — Тифлис, 1892. — С. 215.
- ↑ Кавказский календарь за 1908г. Гл. 5 Список населенных мест Кавказа
- ↑ Ethnic composition of Azerbaijan 1999(пайванди дастнорас — таърих). 24 феврали 2013 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 27 феврали 2013.
- ↑ Ethnic composition of Azerbaijan 2009(пайванди дастнорас — таърих). 24 феврали 2013 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 27 феврали 2013.
- ↑ Михаил Агарунов. Всемирный конгресс русскоязычного еврейства. Азербайджан.(пайванди дастнорас — таърих). 4 ноябри 2010 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 17 марти 2013.