Умео
Умео (швед. Umeå [ʉːmе.оː] [ʉːmе.оː]) — шаҳр дар шимоли Шветсия, маркази маъмурии музофоти Вестерботтен ва коммунаи ҳамном.
| Шаҳр | |||
| Umeå | |||
 | |||
|
|||
| 63°50′ с. ш. 20°15′ в. д.HGЯO | |||
| Кишвар | Шветсия | ||
| Вилоят | Вестерботтен | ||
| Таърих ва ҷуғрофиё | |||
| Таъсис | 1622 | ||
| Аввалин номбарӣ | 1314 | ||
| Масоҳат | 33,46 км² | ||
| Баландии марказ | 12 м | ||
| Минтақаи замонӣ | Central European Time[d], UTC+1[d] ва UTC+02:00 | ||
| Аҳолӣ | |||
| Аҳолӣ | 79594 тан (2010) | ||
| Агломератсия | 114966 | ||
| Миллият | шведҳо | ||
| Эътиқодот | масеҳиён | ||
| Шиносаҳои ададӣ | |||
| Пешшумораи телефон | 090 | ||
| Нишонаи почта | 90X XX | ||
| Дигар | |||
| Шаблон:+ПозКарты | |||
| umea.se | |||
|
|
|||
 Парвандаҳо дар Викианбор | |||
Аҳолӣ 115,0 ҳазор нафар (2010)[1], ки тақрибан сеяки онҳо донишҷӯён мебошанд.
Дар ин шаҳр калонтарин донишгоҳ дар шимоли Шветсия амал мекунад. Донишгоҳ беморхона дорад. Умео маркази тадқиқоти тиббӣ дар Шветсия аст.
Умео яке аз пойтахтҳои фарҳангии Аврупо барои соли 2014 мебошад.
Таърихи шаҳр вироиш
Аввалин зикри шаҳр ба соли 1314 рост меояд. Асри 14 замони васеъшавии фаъоли Шветсия ба шимол аст. Дар ибтидо, шаҳр як калисои хурде буд, ки маркази он бо калисои чӯбӣ, бозор ва бандар дар минтақаи Баккени муосир ҷойгир буд. Дар асри 15 таъсири Шветсия ба заминҳои Вестерботтени муосир ба таври назаррас афзоиш ёфт. Дар соли 1443 аввалин ёддоштҳо дар бораи деҳаҳои Севара ва Тефтео пайдо мешаванд, ки ҳоло як қисми ноҳияи Умео мебошанд.
Дар солҳои 1501-1508 ба ҷои калисои чӯбӣ як калисои сангин сохта шудааст. Ва дар соли 1526 ҷомеа ба мазҳаби протестантӣ мегузарад.
Соли 1588 бо дастури шоҳ Йохан III аввалин оинномаи шаҳр тартиб дода шуд. Йохан мехост, ки назоратро аз болои тиҷорат бо минтақаҳои шимолии кишвар афзоиш диҳад, бинобар ин ӯ ният дошт, ки ҳамаи тоҷиронро аз ҷамоатҳои Умео, Бугдео, Ловонгер ва Скеллефтеа ба шаҳри нав, ки бояд дар атрофи калисои Умеелвен афзоиш ёбад, интиқол диҳад. Аммо, таваҷҷӯҳ ба ин кор зуд сард шуд ва шаҳр дар солҳои 1590 нопадид шуд. Оинномаи нави шахр танҳо соли 1622 қабул карда шуд. Ҳамон сол санаи бунёди шаҳри нав ба ҳисоб меравад. Дар соли 1638 навоҳии Вестерботтен ташкил карда шуд, ки он ба ғайр аз Умео, ки маркази навоҳӣ гардид, боз қариб 40 маҳалли аҳолинишини шаҳриро дар бар гирифт.
Соли 1652 дар шаҳр аввалин мактаб пайдо шуд. Дар Умео то ин вақт қариб 200 кас зиндагӣ мекард. Шаҳр ду кӯчаи тангу дароз ва якчанд роҳҳои хурд дошт. Шаҳрро деворе иҳота карда буд, ки се даромадгоҳ дошт, ки аз он барои борҳои кашонда андоз гирифта мешуд .
Дар соли 1735 дар шахр аввалин дорухона пайдо шуд. Ва дар соли 1764 аввалин беморхона дар Норрланди боло дар шаҳр сохта шуд.
То соли 1740, Вестеботтен 10% содироти катрон ва 100% коркарди чубу тахтаро ташкил медод.
Дар давраи ҷанги Русияву Шветсия беморон ва ярадоршудагон ба Умео бадарға карда шуданд. Дар шаҳр ва деҳаҳои атрофи он камаш 3000 нафар аскарон буданд. Дар шаҳр ғизо кам буд ва эпидемияҳо авҷ гирифтанд. Дар моҳи марти соли 1809 қӯшунҳои рус ба воситаи гулӯгоҳи Кваркен дар болои яхи Халиҷи Ботния ба шаҳр наздик шуданд. Коменданти шаҳр аз халиҷи Ботния гузаштани қӯшунҳо ба ҳайрат афтода, шитофт, ки шаҳрро бе чанг таслим кунад. Нерӯҳои Русия таҳти фармондеҳии Барклай Де Толли бидуни мамониат вориди шаҳр шуданд. Аммо нирӯҳо пас аз чанд рӯзи ишғол ба далели музокироти сулҳи дарпешистода шаҳрро тарк карданд. Аммо имзои созишномаи сулҳ ба таъхир афтод ва дар моҳи май артиши Русия ба ҳамлаи нав дар шимоли Шветсия шурӯъ кард. 1 июн қӯшунҳо боз ба Умео дохил мешаванд. Дар моҳи июл онҳо бо шведҳо дар наздикии Хорнефорс задухурд карданд Дар натиҷа қӯшунҳои Шветсия маҷбур мешаванд, ки ба ҷануб ақиб раванд. Дар моҳи август 7500 нафар аскарони рус таҳти фармондеҳии генерал Каменский аз Умео пеш рафтанд. Отрядҳои камшумори артиши шведӣ бо сардории генерал Густав Вахтмейстер ба воситаи деҳаи Ратан ба пешвози онзо фиристода шуданд. Ҷанги ду артиш 19 август дар мавзеи деҳаи Севара сурат гирифт. Тибқи натиҷаҳои он, шведҳо маҷбур шуданд, ки ақибнишинӣ кунанд ва рӯзи дигар онҳо аллакай дар наздикии деҳаи Ратан аз ҷониби русҳо ҳамла карданд. Ин набардҳо, ки ба таърих ҳамчун ҷанги Ратан ва Севара дохил шуданд, охирин дар хоки Шветсия дар он ҷанг буданд. Нерӯҳои Русия рӯзи 23 август аз Умео тарк карда, бо мушкилоти дарёфти маводи ғизоӣ ва аслиҳа рӯбарӯ шуданд, аммо тибқи шартҳои сулҳи басташудаи Русия ва Шветсия, Русия то ҳол назорати Финландияро ба даст овард ва Умео робитаҳои тиҷорӣ бо Эстерботтени Финландияро аз даст дод (аз ҷумла Вааса).
Дар соли 1958 истгоҳи нави электрикии оби сохта шуда, ба он Стурноррфорс[sv] ном гузошта шуд. Соли 1962 фурудгоҳи Умео кушода шуд. Дар соли 1965 ахолии Умео якчоя бо посёлкахои наздишахрй ва кишлокхои наздик 47.250 нафар буд. Дар соли 1966 ахолии муниципалитети Умео аз 50 хазор нафар гузашт. Соли 1974 ба шаҳр Хольмсунд[sv] , Хёрнефорс[sv] , Севар[sv] ва Холмон илова карда шуданд. Шумораи умумии ахолии шахр 73977 нафар буд. Дар худи хамон сол операи машхури Норрланд кушода шуд. Дар соли 1975, пас аз муҳокимаи тӯлонӣ пули сеюм, Киркброн дар болои дарё сохта шуд. Боз як пули дигар, Обболабрун[sv] соли 1989 пайдо шуд. Дар соли 1987 азнавсозии куллии тамоми хиёбонхо ва кучахои марказии Умео ба амал бароварда шуд, ки ин ба шахр садхо миллион крони швеция зарар расонд. Дар соли 1992, Умео аз ҷиҳати аҳолӣ аз Сундсвалл пеш гузашт ва бузургтарин шаҳри Норрланд гардид. Дар соли 1995 шумораи аҳолӣ аз 100 000 нафар гузашт .
Umeå яке аз 134 шаҳрҳои Шветсия бо мақоми таърихӣ мебошад.
Дар соли 2010 ҳаракат дар роҳи оҳани баландсуръати Ботниабанан кушода шуд, ки Умеоро бо Эрнсколдсвик ва Крамфорс (ва минбаъд бо минтақаҳои марказии кишвар) мепайвандад. Дар айни замон, тарҳрезии филиали Norrbotniabanan ба Luleå оғоз ёфт.
География ва иқлим вироиш
Шаҳр дар дарёи Умеелвен дар наздикии омезиши он бо Халиҷи Ботния ҷойгир аст. Дар ҳудуди шаҳр кӯлҳои зиёде мавҷуданд. Калонтарини онҳо Нюдалашён ва Гресшён, инчунин халиҷи Эстерферден мебошанд.
Экология вироиш
Дар соли 2021, Агентии Аврупо оид ба муҳити зист эълон кард, ки ин шаҳр дорои тозатарин ҳаво дар ИА мебошад[2]. Мазмуни заррачаҳо 3,7 микрограмм дар як метри мукааб ҳаво. Дар Иттиҳоди Аврупо маҳдудият 25 аст.
Фарҳанг вироиш
Umeå маркази фарҳангии шимоли Шветсия аст. Операи Норрланд дар Умео ҷойгир аст. Фестивали солонаи ҷаз Umeå яке аз бузургтарин ҷашнвораҳои ҷазии муосир дар Шветсия мебошад. Umeå инчунин як гурӯҳи машҳури панкҳои хардкор дар ҷаҳон Refused ва инчунин бисёре аз гурӯҳҳои металлӣ ба монанди Meshuggah, Cult of Luna, Naglfar ва Rites Nocturnal мебошад. Дар Умео якчанд осорхонаҳо мавҷуданд: Осорхонаи таърихи маҳаллии Вестерботтен, Осорхонаи шаҳри Умео, Осорхонаи санъати тасвирӣ, Осорхонаи гитара ва Осорхонаи лижаронӣ .
Ёдгориҳои меъморӣ ва ҷойҳои диданӣ вироиш
- Зиндони кӯҳна
- Калисои шаҳри Умео
- Хонаи бонки кӯҳна
- Анбори порт
- Вилла Шаринска
- Боғ дар маркази шаҳр
- Ҳайкали Оташи сабз
Иқтисод вироиш
Самтҳои асосии тадқиқот дар Донишгоҳи Умео илмҳои биологӣ ва тиб (хусусан биологияи ҳуҷайравӣ ва молекулавии растаниҳо), экология ва баъзе дигарҳо мебошанд.
Донишгоҳи Умео бо як қатор ширкатҳои Шветсия, аз қабили ABB, Volvo, Skanska, Ericsson ва Ohrlings PricewaterhouseCoopers ҳамкорӣ мекунад .
Дар шаҳр макони яке аз корхонаҳои истеҳсоли мошинҳои боркаш Volvo Trucks ҷойгир аст ва тақрибан 2000 нафарро бо кор таъмин мекунад. Дар ин ҷо қароргоҳи аврупоии Коматсу Форрест ҷойгир аст.
Дар канори шаҳр бандар дар баҳри Балтика мавҷуд аст, ки ба он паромҳои Умео- Вааса мунтазам ҳаракат мекунанд. Роҳҳои асосии шимоли Шветсия низ дар шаҳр бурида мешаванд, хати роҳи оҳан аз ҷануби Шветсия мувофиқ аст ва фурудгоҳи Умео 4 километр ҷанубтар аз шаҳр ҷойгир аст.
Бародаршаҳрҳо вироиш
Эзоҳ вироиш
- ↑ Befolkningsstatistik. Бойгонӣ шудааст 22 Январ 2011 сол. // Folkmängd i riket, län och kommuner 30 september 2010 och befolkningsförändringar 1 januari — 30 september 2010 (Статистика численности населения по состоянию на 30 сентября 2010 и динамики изменения численности за период с 1 января по 30 сентября 2010)
- ↑ В ЕС составили рейтинг городов с самым чистым воздухом. ТАСС(пайванди дастнорас — таърих). 17 июни 2021 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 19 июни 2021.
- ↑ Информация о городе Умео на сайте города Петрозаводск(пайванди дастнорас — таърих). 3 феврали 2008 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 4 марти 2016.
Пайвандҳо вироиш
- Вебсайти расмии шаҳри Умео (Швед.)
- Вебсайти расмии Донишгоҳи Умео(англ.))