Уэлси Ҷанубии Нав

Уэлси Ҷанубии Нав
Уэлси Ҷанубии Нав
	англ. New South Wales
Парчам	Нишон
Кишвар	[[\|]]
Маркази маъмурӣ	Сидней
Роҳбар	Chris Minns[d]
Таърих ва ҷуғрофиё
Таърихи таъсис	1788
Масоҳат	801 150 км²;
Баландӣ	160 м
Вақти минтақавӣ	UTC+10:00[d], UTC+11:00[d] ва Australia/Sydney[d]
Аҳолӣ
Аҳолӣ	▼8 093 815 тан (30 июн 2021);
Шиносаҳои ададӣ
Рамзи ISO 3166-2	AU-NS
Коди телефон	02, 03 ва 08
	Вебгоҳи расмӣ
	Парвандаҳо дар Викианбор

Уэлси Ҷанубии Нав ( англ. New South Wales, NSW ) – иёлат дар ҷанубу шарқи Австралия, яке аз қадимтарин ва сершумортарин воҳиди маъмурию ҳудудӣ мебошад. Аҳолиаш 6 917 658 нафар аст ^[6] (2011). Пойтахт ва калонтарин шаҳр Сидней мебошад. Дигар шаҳрҳои калон - Нюкасл, Вуллонгонг, Вагга-Вагга, Олбери, Тамуорт.

Шиор: "Orta Recens Quam Pures Nites" ("Аз нав пайдо шуд, чӣ хел медурахшӣ!") "). Лақабҳои расмӣ – "Аввалин Давлат", "Сарвазир".

Ҷуғрофия

Масоҳати давлатӣ – 800 642 км² (байни иёлат ва қаламрави кишвар ҷои 5-ум). Дар шимол иёлат бо Квинсленд, дар шарқ бо обҳои баҳри Тасман (уқёнуси Ором) шуста мешавад, дар ҷануб бо Виктория, дар ғарб - бо Австралияи Ҷанубӣ ҳамсарҳад мебошад. Иёлат ду анклавро - субъекти федератсияро - Ҳудуди пойтахти Австралия ва Ҳудуди Ҷервис-ро дарбар мегирад.

Қатораи тақсимкунандаи бузург иёлатро ба минтақаҳои сераҳолии шарқӣ (соҳилӣ) ва даштӣ, кишоварзӣ, ғарбӣ тақсим мекунад. Худи дар минтақаҳои кӯҳистон, бо дарназардошти мушкилиҳои истифодаи хоҷагии халқ ва беҳамтоӣ манзараҳо ва олами наботот, парваришгоҳҳо ва боғҳои миллӣ зиёданд. Маркази сайёҳӣ шаҳри Катумба мебошад, ки дар он ҷо ҷойгир аст.

Боғҳои миллӣ

Дар Уэлси Ҷанубии Нав беш аз 780 боғҳои миллӣ ва минтақаҳои муҳофизатшаванда мавҷуданд, ки онҳо зиёда аз 8% иёлотро ишғол мекунанд.^[7]^[8]

Аввалин парки миллии Австралия (ва дуюм дар ҷаҳон баъд аз Боғи Миллии Йеллоустон дар ИМА) Парки Миллии Шоҳона дар канори ҷанубии Сидней 26 апрели соли 1879 шуд. Бузургтарин боғи давлатӣ Боғи Миллии Костсюшко мебошад, ки минтақаи кӯҳиро фаро мегирад.^[9]

Ассотсиатсияи миллии боғҳо дар соли 1957 бо ҳадафи эҷоди системаи боғҳои миллӣ дар саросари Уэлси Ҷанубии Нав таъсис дода шудааст. Ин дар соли 1967 ба вуҷуд омадани Кумитаи ҳифзи боғҳои миллӣ ва ваҳширо фароҳам бахшид ^[10]. Ин ташкилоти ҳукуматӣ барои нигаҳдорӣ ва рушди боғҳо ва минтақаҳои ҳифзшаванда, инчунин ҳифзи иншооти фарҳангӣ ва мероси табиӣ дар УҶН масъул аст. Боғҳо метавонанд рустаниҳо ва ҳайвонотро ҳифз кунанд. Аз ҷумла, яке аз қадимтарин ва камёфтҳои рӯи замин, дарахтони сӯзанбарги воллемия, дар Боғи Миллии Воллемӣ мерӯянд. Минтақаҳои муқаддаси аборигении Австралия инчунин муҳофизат карда мешаванд, масалан, дар боғи Миллии Мутевинтги дар ғарби иёлот.

Соли 2000, ҳафт боғи миллӣ ва як мамнӯъгоҳи давлатӣ ба системаи миллии Боғи кӯҳҳои кабуд муттаҳид карда шуданд.

Таърих

Гумон меравад, ки ин иёлат моҳи январи соли 1788 ҳангоми фуруд омадани истилогарони англис, ки аз ҷониби Флоти Аввал ба Австралия оварда шуда буданд ва аввалин шаҳраки аврупоии Сиднейро (ҳоло шаҳр) дар Порт Ҷексон Bay дар соҳили ҷанубу шарқи Австралия таъсис додаанд, таъсис дода шудааст.

Дар аввал, иёлат як қисми зиёди қаламрави континенталии Австралияро дар бар мегирифт. Дар асри XIX дигар минтақаҳои калон тадриҷан аз он ҷудо карда шуданд.

Аборигенҳо (аҳолии маҳаллӣ)

Дар ибтидо ин иёлотро қабилаҳои аборигенӣ, ки дар Австралия тақрибан 40-60 ҳазор сол пеш пайдо шуда буданд, истиқомат мекарданд.

1788 сол. Мустамликаи Бритониё

Кашфи аврупоии Уэлси Ҷанубии Нав аз ҷониби капитан Ҷеймс Кук анҷом шудааст (соли 1770).

Аввалин колонияи Бритониё аз ҷониби капитан Артур Филип таъсис дода шудааст, ки аз замони таъсисаш 1788 то 1792 ҳокими он буд.^[11]^[12] Дар ин муддат, Уэлси Ҷанубии Нав танҳо як колонияи ҷазо буд.

Пас аз солҳои тӯлонии бетартибӣ ва сарнагун шудани ҳоким Уилям Блай, Бритониё дар соли 1809 губернатори навро фиристод.^[13] - подполковник (баъдтар генерал-майор ) Лаклан Маккуориро, ки вазифаи вай ислоҳоти колонна буд. Маккуори ба сохтани роҳҳо, маринаҳо, калисоҳо ва биноҳои ҷамъиятӣ шурӯъ кард, муҳаққиқонро ба қитъаи дур фиристод ва инчунин барои меъмории кӯчаҳои Сидней меъморро киро кард. Осори Маккариро имрӯзҳо низ дидан мумкин аст.

Асри XIX

Дар тӯли садаи XIX қаламравҳои назаррас бо навбат аз Уэлси Ҷанубии Нав ҷудо шуданд, ки мустамликаҳои мустақили Бритониё шуданд : Тасмания (колонияи ҷудогона бо номи Ван Даймен замин эълон карда шуд, дар соли 1825), Австралияи Ҷанубӣ ( 1836), Зеландияи Нав (1841), Виктория (1851) ва Квинсленд (1859). Соли 1855 ба Уэлси Ҷанубии Нав иҷозат дода шуд, ки ҳукумати мустақил дошта бошад.

1901 - Федератсияи Австралия

Дар охири садаи XIX ҳаракат барои муттаҳид кардани колонияҳои Австралия ба федератсия оғоз шуд. Конфронсҳо ва форумҳо бо иштироки роҳбарони колонияҳо мунтазам гузаронида шуданд. Дар байни тарафдорони тиҷорати озод аз УҶН ва намояндагони дигар колонияи пешсаф – Виктория, ки иқтисодиёти протексионистӣ дошт, баҳс ба миён омад. Он вақт постгоҳҳои гумрукӣ дар марзҳо, ҳатто дар дарёи Мюррей, маъмул буданд. Сафар аз УҶН ба Виктория он рӯзҳо ба сафари имрӯза аз Зеландияи Нав ба УҶН хеле монанд буд.

Дар байни ҷонибдорони федератсия Сарвазири Уэлси Ҷанубии Нав Сэр Ҳенри Паркс низ буданд. (англ. Sir Henry Parkes). Ёрдамчии дигари федератсия сарвазири ояндаи Австралия Эдмунд Бартон мебошад (англ. Edmund Barton). Дар вохӯрӣ дар Карев дар соли 1893 лоиҳаи ибтидоии конститутсияро омода кард.

Дар соли 1898 дар бораи ташкили федератсия дар иёлоти Уэлси Ҷанубии Нав, Виктория, Австралияи Ҷанубӣ ва Тасмания раъйпурсӣ баргузор гардид. Аксари овозҳо ба ҷонибдорӣ карда шуданд, аммо ҳукумати нави Уэлси Ҷанубии Нав, бо сарварии сарвазир Ҷорҷ Рид (англ. George Reid ) бо лақаби "Рид Ҳа - Не" бо сабаби тағйирёбии ҳамешагии афкор, талаботи аксарияти салоҳиятдорро ба тарафдорӣ муқаррар кард.

Нимаи аввали садаи XX

Бо барқарор шудани тиҷорати байналмилалӣ пас аз Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ, нархи гарони даврони ҷанг паст шуд. Норозигии деҳқонон аз нархҳои муқарраркардаи ҳукумати Хюз афзудааст. Соли 1919 фермерон Ҳизби аграриро таъсис доданд. Ин ҳизбро дар сатҳи миллӣ аз ҷониби Эрл Пейҷ ,духтур аз Графтон ва дар дараҷаи иёлатӣ Майкл Брахнер, фермери Тентерфилд роҳбари мекарданд.

Тақсимоти маъмурӣ

Внутренний Сидней (англ. — Inner Sydney)
Внешний Сидней (англ. — Outer Sydney)
Округ Сиднея (англ. — Sydney Surrounds)
Средне-Северное Побережье (англ. — Mid-North Coast)
Мюррэй (англ. — Murray)
Мюррамбиджи (англ. — Murrumbidgee)
Хантер (англ. — Hunter)
Иллаварра (англ. — Illawarra)
Ричмонд-Твид (англ. — Richmond-Tweed)
Юго-Восток (англ. — South-Eastern Region)
Север (англ. — Northern Region)
Центральный Запад (англ. — Central West)
Северо-Запад (англ. — North Western Region)
Дальний Запад (англ. — Far West)

Аҳолӣ

Дар охири соли 2009, шумораи аҳолӣ 7,191,500 ҷамъиятро ташкил мекард, афзоиши солона 1,6% буд, ки аз сатҳи миёнаи кишвар 2% камтар аст.^[14]

Иқтисод

ММД-и давлатӣ дар соли 2006 310 миллиард долларро ташкил додааст, ки ба 45,584 доллар ба ҳар сари аҳолӣ рост меояд.^[15]

Кишоварзӣ

Кишоварзӣ дар шарқи УҶН 2/3-и қаламравро дарбар мегирад. Дар чорводорӣ чорвои калони шохдор, гӯсфанд ва хукҳо, ки дар аввали рушди қитъа аз ҷониби аврупоиҳо ворид карда шудаанд бартарият доранд. Штат аз рӯи шумораи чорвои хонагӣ дар Австралия дар ҷои аввал меистад, ки 1/3 сар гӯсфанд, 1/5 саршумори чорво ва 1/3 сар хук-ро дарбар мегирад.

Таълим

Таҳсилоти ибтидоӣ ва миёна

Мактаби ҷамъиятии Энгадин (ибтидоӣ) ,

Системаи мактабӣ дар Уэлси Ҷанубии Нав ибтидоӣ (таълим аз кӯдакистон то синфи 6) ва миёна (таълим аз синфҳои 7 то 12) -ро дар бар мегирад. Коллеҷҳои миёна мактабҳое мебошанд, ки танҳо синфҳои болоӣ, 11 ва 12 доранд. Давлат раванди таълими 13-соларо аз сатҳи ибтидоии аввал (боғча) сар карда то 6 дараҷа (синфҳои 11 ва 12) ба 6 сатҳ тақсим мекунад. Таҳсил барои ҳама кӯдакони то 17 сола зарур аст.^[16]

Эзоҳ

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 http://www.ga.gov.au/scientific-topics/national-location-information/dimensions/area-of-australia-states-and-territories
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 New South Wales (Federal State, Australia) - Population Statistics, Charts, Map and Location
↑ ^3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 https://www.nsw.gov.au/nsw-government/structure-of-government
↑ ^4.0 ^4.1 ^4.2 Telecommunications Numbering Plan 2015
↑ https://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/australasia
↑ Перепись населения (2011). 10 Январ 2020 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 2 октябри 2017.
↑ 2008 Guide to National Parks, p. 59, NSW NPWS.
↑ Welcome to NSW National Parks
↑ Chisholm, Alec H. The Australian Encyclopaedia. Volume 6. Page 249. Halstead Press, Sydney, 1963
↑ National Parks Association of NSW(пайванди дастнорас — таърих). 25 июли 2010 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 4 августи 2007.
↑ Phillip, Arthur The Voyage of Governor Phillip to Botany Bay(пайванди дастнорас — таърих). Project Gutenberg (1789). — «With an Account of the Establishment of the Colonies of Port Jackson and Norfolk Island» 15 июни 2010 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 5 феврали 2012.
↑ Fletcher, B. H. Phillip, Arthur (1738 - 1814). Australian Dictionary of Biography 326–333(пайванди дастнорас — таърих). Melbourne University Press (1967). 15 июни 2010 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 5 феврали 2012.
↑ McLachlan, N. D. Macquarie, Lachlan (1762 - 1824). Australian Dictionary of Biography 187–95(пайванди дастнорас — таърих). Melbourne University Press (1967). 15 июни 2010 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 5 феврали 2012.
↑ Австралийское бюро статистики, 2009 год. 10 Январ 2020 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 2 Январ 2020.
↑ 1338.1 New South Wales in Focus, 2007. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 1 октябри 2007.
↑ Закон об образовании Нового Южного Уэльса, 1990 год, статья 22.

Пайвандҳо

Вебсайти расмии давлатӣ (англ.) )
Сайти парлумони Уэлси Ҷанубии Нав Бойгонӣ шудааст 22 апрели 2016 сол. (англ.) )

[_15b263e291115ef9-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 http://www.ga.gov.au/scientific-topics/national-location-information/dimensions/area-of-australia-states-and-territories

[_ef4e504487283cee-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 New South Wales (Federal State, Australia) - Population Statistics, Charts, Map and Location

[_54dae1c201d1b05b-3] 3.0 ^3.1 ^3.2 ^3.3 https://www.nsw.gov.au/nsw-government/structure-of-government

[_e5bfe40c69f3ff00-4] 4.0 ^4.1 ^4.2 Telecommunications Numbering Plan 2015

[_3a8d623cc4737673-5] ttps://data.iana.org/time-zones/tzdb-2021e/australasia

[6] Перепись населения (2011). 10 Январ 2020 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 2 октябри 2017.

[7] 2008 Guide to National Parks, p. 59, NSW NPWS.

[8] Welcome to NSW National Parks

[9] Chisholm, Alec H. The Australian Encyclopaedia. Volume 6. Page 249. Halstead Press, Sydney, 1963

[10] National Parks Association of NSW(пайванди дастнорас — таърих). 25 июли 2010 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 4 августи 2007.

[11] Phillip, Arthur The Voyage of Governor Phillip to Botany Bay(пайванди дастнорас — таърих). Project Gutenberg (1789). — «With an Account of the Establishment of the Colonies of Port Jackson and Norfolk Island» 15 июни 2010 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 5 феврали 2012.

[12] Fletcher, B. H. Phillip, Arthur (1738 - 1814). Australian Dictionary of Biography 326–333(пайванди дастнорас — таърих). Melbourne University Press (1967). 15 июни 2010 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 5 феврали 2012.

[13] McLachlan, N. D. Macquarie, Lachlan (1762 - 1824). Australian Dictionary of Biography 187–95(пайванди дастнорас — таърих). Melbourne University Press (1967). 15 июни 2010 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 5 феврали 2012.

[14] Австралийское бюро статистики, 2009 год. 10 Январ 2020 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 2 Январ 2020.

[15] 1338.1 New South Wales in Focus, 2007. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 1 октябри 2007.

[16] Закон об образовании Нового Южного Уэльса, 1990 год, статья 22.

[6]

[1]

[5]

[2]

[4]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]