Муҳаммад ибни Ҷарири Табарӣ
Муҳаммад ибни Ҷарир ибни Язид ибни Касири Табарӣ (ар. محمد بن جرير الطبري; на пештар аз 838, Омул, Хилофати Аббосиён[1] — 923[2][3][4], Бағдод, Ироқ, Хилофати Аббосиён[1]) — таърихнигор, муфассир, муҳаддис, муҷтаҳид ва фақеҳи арабизабони форс-тоҷик.
| Муҳаммад ибни Ҷарири Табарӣ | |
|---|---|
| араб. ар. محمد بن جرير الطبري | |
 | |
| Иттилооти инфиродӣ | |
| Ном ба ҳангоми таваллуд: | Муҳаммад ибни Ҷарир ибни Язид ибни Касири Табарӣ |
| Касб, шуғл: | муаррих, файласуф, фақеҳ, нависанда, шоир |
| Таърихи таваллуд: | на пештар аз 838 |
| Зодгоҳ: | |
| Таърихи даргузашт: | 923[2][3][4] |
| Маҳалли даргузашт: | |
| Маҳалли дафн: | |
| Эътиқод: | ислом, суннӣ ва Jariri[d] |
| Самти фаъолият: | илоҳиётшиносии исломӣ[d] ва тафсир |
| Шогирдон: | Қаффоли Шошӣ |
| Осор: |
Феҳрист
|
Иттилооти иловагӣ |
|
| Лоиҳаҳои алоқаманд: |
 Викианбор |
 Вироиши Викидода | |
Зиндагинома
вироишМуҳаммад ибни Ҷарири Табарӣ дар соли 224 ҳиҷрӣ баробари соли 218 ҳиҷрӣ дар Омул Табаристон Эрон ба дунё омадааст. Вай дар баробари муаррих буданаш, инчунин муфассири тавоно буд ва китоби «Таърихи Табарй»-ро таълиф кардааст, ки дар он вокеахо аз руи тартиби солхо тартиб дода шуда, то соли 302 хичриро фаро мегиранд. Таърихи Табарӣ барои таърихи ҷаҳон ва Эрон то авоили садаи 4-и ҳиҷрӣ истинод ба умда аст ва ин китоб аслан манбаи аслии ҳамаи онҳое аст, ки пас аз Табарӣ дар навиштани таърихи ислом кор кардаанд. Ӯ аз синни наврасӣ дар зодгоҳаш Табаристон ба омӯзиши техника ва дониш, аз ҷумла фанни илму тасаввуф машғул буд. У дар синни 12-солагй асосхои илмро омухта, аз Амол баромада, ба Рай меравад. Пас аз чанд вақт Табарӣ Байнаннаҳнаро тарк карда, ба Миср рафт, то бо асҳоби Рай шинос шавад. Дар ин сафар аз Димишқ ва Бейрут гузашт ва дар соли 253-и қамарӣ дар замони Аҳмад ибни Тулун вориди Миср шуд ва се сол дар он кишвар монд ва дар шаҳри Фостати Миср бо бархе аз уламои он кишвар таҳсил кард. дар сафарҳои зиёди худ бештари сафарномаҳоеро, ки пеш аз замони худ дар худ таърих ва ҷуғрофиёро дар бар гирифтаанд, омӯхтааст. Хамчунин дар он сафархо бо мухаккикони мухталифи дунё вохурда, аз онхо маълумоти зиёде гирифт. Пас аз се соли зиндагӣ дар Миср аз тариқи Сурия ба Бағдод баргашт ва пас аз муддати кӯтоҳ ба дидори зодгоҳаш ба Табаристон рафт ва дар соли 290 ба Амол омад. Пас аз чанде Табарӣ ба Бағдод баргашт ва дар маҳаллаи Раҳияи Яъқуб маскан гирифт ва таҳсилро идома дод. Табарӣ дар Бағдод ҳангоми ба итмом расонидани дониши худ дар фикҳ, таърих ва ҳадис. Ӯ ҳамчунин шогирд тарбия мекард ва замоне, ки дар маҳаллаи Қантара-ул-Бардони Бағдод зиндагӣ мекард, ба навиштани таърихи хеш бо номи «Тарих ал-расл ва ал-мулук», ки бо номи «Тарихи Табарӣ» маъруф аст, оғоз кардааст. Ӯ ҳар рӯз чиҳил саҳифаи таърихи хешро гирдоварӣ мекард ва таърихи Табарӣ дар тӯли тақрибан чиҳил сол навиштааст. Ба ин тартиб ӯ аз синни 48-солагӣ ба гирдоварии нусхаҳои парокандаи сафарномаҳо шурӯъ кард ва аз синни 65-солагӣ 23 сол дар Бағдод пайваста ба таҳрири ёддоштҳои парокандаи худ машғул буд, то пеш аз марг онро ба итмом расонд. Дар ин миён як маротиба ба Ҳиндустон низ сафар кардааст. Табарӣ ба ғайр аз таълифи таърихи худ бо хоҳиши ал-Муктафӣ, халифаи Аббосӣ китобе дар бораи вақф таълиф кардааст, ки дар он ақидаи тамоми уламо ва мусалмонон то он замон дар бар мегирад. Дар он солҳо Табарӣ китоби мукаммали «Ал-Баён ан тавил»-ро низ дар тафсири Қуръон таълиф намуд, ки бо тафсири Табарӣ шуҳрат пайдо кард.
Саҳми Табарӣ
вироишСаҳми Муҳаммад ибни Ҷарири Табарӣ дар тафсири Қуръон ва қонунҳои ислом, яъне Шариъат бузӯрг аст ва ӯро то ҳол уламои исломии (классик) мешуморанд. Тамоми китобҳояш бо забони арабӣ нависта шудааст. Китоби машҳури Табарӣ — Таърихи Табарӣ (Таърихи пайғамбарон ва шоҳон) ба забони арабӣ "Таъриху-р-русули ва-л-мулук" ном дорад, маъмул аст. Табарӣ ин китобро соли 914 ба итмом расондааст. Китоб аз ҳама пурратарин дастнависи асримиёнагӣ ба ҳисоб меравад ва зиёда аз 30000 варақро дарбар мегирад.
Нигаред низ
вироишЭзоҳ
вироиш- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформаи додаҳои боз — 2011.
- ↑ 2.0 2.1 Waines D. Encyclopædia Britannica (ингл.)
- ↑ 3.0 3.1 Encyclopædia Universalis (фр.) — Encyclopædia Britannica, 1968.
- ↑ 4.0 4.1 Gran Enciclopèdia Catalana (кат.) — Grup Enciclopèdia, 1968.
Адабиёт
вироиш- Абуҷаъфар Муҳаммад ибни Ҷарири Табарӣ. Таъриху-р-русули ва-л-мулук (тарҷума аз арабӣ, мутарҷим Абулқосими Поянда). Бо таҳрири умумии Нурмуҳаммад Амиршоҳӣ. Китоби 1 (ҷилдҳои 1, 2 ва аввали ҷилди 3). — Душанбе: СИ ЭМТ, 2014. — 756 с.