Стивен Ҳокинг

Сти́вен Уи́лям Ҳо́кинг (англ. Stephen William Hawking, 8 январи 1942, Оксфорд, Британияи Кабир — 14 марти 2018, Кембриҷ, Британияи Кабир) — физикдони назарӣ, кайҳоншиноси англис ва мураввиҷи илми оммаписанд. Мудири таҳқиқоти Маркази кайҳоншиносии назарӣ дар Донишгоҳи Кембриҷ, ки корҳои илмиаш собиқаи беш аз чиҳил сол дорад. Китобҳо ва ҳамоишҳояш, ӯро ба як чеҳраи маҳбуб табдил кардааст. Ӯ узви Ҷомеаи салтанати ҳунар ва узви собити Ҷомеаи усқуфони донишманд аст.

Стивен Уилям Ҳокинг
Stephen William Hawking
Стивен Хокинг дар НАСА, солҳои 1980
Таърихи таваллуд	8 январ 1942(1942-01-08)[…]
Зодгоҳ	Оксфорд, Ингилистон, Бритониёи Кабир
Таърихи даргузашт	14 март 2018(2018-03-14)[…] (76 сол)
Маҳалли даргузашт	Кембриҷ, Ингилистон, Бритониёи Кабир
Кишвар	Бритониёи Кабир
Фазои илмӣ	нисбияти ом, гарониши квонтумӣ[d], физики назарӣ[d], кайҳоншиносӣ, applied mathematics[d], Коинот ва вартаи сиёҳ
Ҷойҳои кор	Gonville and Caius College[d] Faculty of Mathematics, University of Cambridge[d] Perimeter Institute for Theoretical Physics[d] Донишгоҳи Кембриҷ Донишкадаи технологии Калифорния
Дараҷаи илмӣ:	коршиноси ҳунар[d] (1962) ва докторӣ[d] (1 март 1966)
Алма-матер	University College, Oxford[d] (1962) Trinity Hall[d] (марти 1966) St Albans School[d] Донишгоҳи Кембриҷ St Albans High School for Girls[d] Byron House School[d]
Роҳбари илмӣ	Dennis W. Sciama[d]
Ҷоизаҳо	Albert Einstein Medal[d] (1979) Wolf Prize in Physics[d] (1988) Special Breakthrough Prize in Fundamental Physics[d] (2013) Eddington Medal[d] (1975) Naylor Prize and Lectureship[d] (1999) Oskar Klein Medal[d] (2003) Hughes Medal[d] (1976) Royal Society Science Books Prize[d] (2002) Albert Medal[d] (1999) Michelson–Morley Award[d] (2003) Fonseca Prize[d] (2008) Pius XI Medal[d] (17 апрел 1975) Maxwell Medal and Prize[d] (1976) IOP Dirac Medal[d] (1987) Adams Prize[d] (1966) Andrew Gemant Award[d] (1998) The James Smithson Bicentennial Medal[d] (2005) NSS Robert A. Heinlein Memorial Award[d] (2012) доктори фахрии Донишгоҳи Ҳарвард[d] (1990) доктори фахрии Донишгоҳи Оксфорд[d] (1978) Marcel Grossmann Award[d] (июни 1991) Franklin Medal[d] (1981) BBVA Foundation Frontiers of Knowledge Award[d] (2015) Bodley Medal[d] (2015) Gold medal of the Spanish National Research Council[d] (1989) Albert Einstein Award[d] (1978) Fellow of the Royal Society of Arts[d] доктори фахрии Донишгоҳи Принстон[d] доктори фахрии Донишгоҳи Кембриҷ[d] (1989) Dannie Heineman Prize for Mathematical Physics[d] (1976, 1976) Lilienfeld Prize[d] (1999, 1999) Breakthrough Prize in Fundamental Physics[d] ҳамкори Анҷумани салатанатӣ[d] (1974) Member of the National Academy of Sciences of the United States[d] (1992)
Вебгоҳ	hawking.org.uk​(англ.)
Имзо
Гуфтовардҳо дар Викигуфтовард
Парвандаҳо дар Викианбор

Зиндагинома

Стивен Ҳокинг 8 январи 1942 дар шаҳри Оксфорд дар хонаводаи Френк ва Изобел Ҳокинг ба дунё омадааст. Стивен дар рӯзҳои Ҷанги ҷаҳонии дувум ба дунё омад. Хонаи волидайни вай дар Ҳоигият дар шимоли Лондон воқеъ буд. Френк ва Изобел Ҳокинг барои итминон ёфтан аз таваллуди бидуни хатар ва солими нахустин фарзандшон тасмим гирифтанд, ки пеш аз ба дунё омадани ӯ муваққатан ба Оксфорд бираванд. Изобел дар Оксфорд писарашро ба саломат ба дунё овард.

Стивен аз ҳамонзамон ба илми риёзиёт алоқа дошт ва орзуи донишманд шуданро дар сар мепарварид, аммо дар мадраса як шогирд худсар ва ба хусус бадхат шинохта мешуд.

Ӯ ҳаргиз худро дар маҳдудаи китобҳои дарсӣ побанд намекард, балки чун бо мутолиоти озод сатҳи маълумоташ аз синфи болотар буд ҳамеша саъй дошт дар китобҳои дарсӣ иштибоҳотеро ёфта ва бо муаллимон ба ҷарру баҳс бипардозад. Падар ва модараш аз табақаи мутавассит буданд ва зиндагии сода дар хонае номуназзам ва фарсуда, аммо пур аз китоб, одат ба мутолиаро дар фарзандонашон тақвият мекард. Фаронк падари хонавода пизишки мутахассис дар бемориҳои манотиқи гармсерӣ буд ва ба ҳамин ҷиҳат ниме аз солро ба сафарҳои пажӯҳишӣ дар минтақаҳои Африқо мегузаронд. Ин набуданҳои бардавом барои бачаҳо чунон одӣ шуда буд, ки тасаввур мекарданд ҳама падарҳо чунин вазъе доранд. Дар айни ҳол набуданҳои падар навъе истиқлоли амал ва эътимод ба нафс дар бачаҳо эҷод мекард.

Дар синни ҳаштсолагӣ, Ҳоукинг ва хонаводааш ба шаҳри Сент-Олбанс, шаҳре дар 32 километрии шимоли Лондон рафтанд. Стивен дар онҷо ба беҳтарин мадрасаи маҳаллӣ рафт ва аз ҳамон оғоз, нубуғи худро нишон дод.

Стивен ба улуми табиӣ алоқаманд шуд ва ҳатто як озмоишгоҳи илми дар хона доир кард. Истеъдоди пинҳони вай ба як такон ва зарба ниёз дошт то худро ошкор кунад. Ин иттифоқ дар шонздаҳсолагии ӯ афтод, ки дарҳол омода шудан барои имтиҳоноти Эй-левел (A-Level) буд.

Беморӣ

Стивен Ҳокинг дар соли 1963 ба бемории «склерози ҷонибии амиотрофӣ» ё хоби андом мубтало шуд ва тавоноии ҳаракат додани андомҳои худ ва ҳатто сухан гуфтанро аз даст дод.

Идомаи зиндагии вай аз дидгоҳи пизишкон як шигифте ба ҳисоб меомад, зеро афроди мубтало ба ин бемории хос маъмулан пас аз муддати кӯтоҳе фавт мекунанд. Ин беморӣ рафта рафта тамоми бадани ӯро дар бар гирифт. Бо ин ҳоли маълулияти шадид вай монеъе барои талош ва кӯшиш дар ростои фарогирӣ ва пешбурди илм набуд. Алорағми маълулияти шадид, вай муваффақ ба касби ҷоизаҳои илмии мухталифе шуд.

Даргузашт

Стивен Ҳокинг субҳи рӯзи 14 марти 2018 дар синни 76 солагӣ дар манзилаш воқеъ дар Кембриҷ даргузашт. Фарзандонаш ҷиҳати бузургдошти ӯ баёнияе мунташир карданд.

Китобшиносӣ

(ба забони русӣ)

• Хокинг С., Эллис Дж. Крупномасштабная структура пространства-времени / Пер. с англ. Э. А. Тагирова. Под ред. Я. А. Смородинского. — М.: Мир, 1977. — 432 с.
• Чёрные дыры (сборник статей). / Пер. с англ. И. В. Волович, [др.]. — (Новости фундаментальной физики, вып. 9) — М.: Мир, 1978. — 323 с.
• Общая теория относительности (сборник статей). / Под ред. С. Хокинга, В. Израэля. Пер. с англ. под ред. Я. А. Смородинского и В. Б. Брагинского — М.: Мир, 1983. — 455 с.
• Геометрические идеи в физике (сборник статей). / Пер. с англ. Под ред. Ю. И. Манина. — М.: Мир, 1983. — 240 с.
• Хокинг С. Край Вселенной // Прошлое и будущее вселенной / сост. Н. Д. Морозова. — М.: Наука, 1986. — С. 92-103.
• Хокинг С. Краткая история времени: от Большого взрыва до чёрных дыр Бойгонӣ шудааст 23 феврали 2015  сол. / Пер. с англ. Н. Я. Смородинской. — СПб.: «Амфора», 2001. — 268 с — ISBN 5-94278-564-3.
• Хокинг С. Чёрные дыры и молодые вселенные Бойгонӣ шудааст 7 июни 2013  сол. / Пер. с англ. М. В. Кононова. — СПб.: «Амфора», 2001. — 189 с — ISBN 5-94278-612-7.
• Хокинг С. и Млодинов Л. Кратчайшая история времени / Пер. с англ. Бакиджана Оралбекова. — СПб.: «Амфора», 2006. — 184 с — ISBN 5-367-00164-5.
• Хокинг С. Мир в ореховой скорлупке / Пер. с англ. А. Г. Сергеева. — СПб.: «Амфора», 2007. — 218 с — ISBN 978-5-367-00614-8.
• С. Хокинг и Р. Пенроуз. Природа пространства и времени Бойгонӣ шудааст 27 май 2016  сол. / Пер. с англ. А. Беркова, В. Лебедева. — СПб.: «Амфора», 2007. — 171 с — ISBN 978-5-367-00590-5.
• Хокинг С., Хокинг Л., Гальфар К. Джордж и тайны Вселенной / Пер. с англ. Е. Канищевой — Детское издательство «Розовый жираф», 2008. — 331 с — ISBN 978-5-903497-13-3.
• Хокинг С., Хокинг Л. Джордж и сокровища Вселенной / Пер. с англ. Е. Канищевой — Детское издательство «Розовый жираф», 2010. — 352 с — ISBN 978-5-903497-22-5.
• Хокинг С. Теория всего Бойгонӣ шудааст 10 марти 2016  сол. / Пер. с англ. Н. Н. Иванова. Под ред. Г. А. Бурбы. — СПб.: «Амфора», 2009. — 160 с — ISBN 978-5-367-00991-0.
• Хокинг С. Большое, малое и человеческий разум Бойгонӣ шудааст 7 марти 2016  сол. — СПб.: «Амфора», 2008. — 192 с — ISBN 978-5-367-00779-4
• Хокинг С. Будущее пространства — времени Бойгонӣ шудааст 11 марти 2016  сол. — СПб.: «Амфора», 2009. — 256 с — ISBN 978-5-367-01085-5
• Хокинг С., Млодинов Л. Высший замысел Бойгонӣ шудааст 6 июли 2016  сол. / Пер. с англ. М. В. Кононова. Под ред. Г. А. Бурбы. — СПб.: «Амфора», 2012. — 208 с — ISBN 978-5-367-02218-6
• Хокинг С., Хокинг Л. Джордж и большой взрыв. Пер. с англ. Е. Канищевой — Детское издательство «Розовый жираф», 2012.-328 с — ISBN 978-5-4370-0021-2

Филмшиносӣ

• «A Brief History of Time» (1991), коргардон Эррол Моррис
• «Stephen Hawking’s Universe» (1997)
• «Ҳокинг» (2004), BBC
• «Horizon: The Hawking Paradox» (2005)
• «Masters of Science Fiction» (2007) — выступил продюсером
• «Stephen Hawking and the Theory of Everything» (2007)
• «Stephen Hawking: Master of the Universe» (2008)
• «Into the Universe with Stephen Hawking» (2010)
• «Brave New World with Stephen Hawking» (2011)
• «Stephen Hawking’s Grand Design» (2012)
• «Stephen Hawking: A Brief History Of Mine» (2013), BBC
• «Назарияи ҳамачиз» («Коиноти Стивен Ҳокинг», 2014), коргардон Ҷеймс Марш.
• «Нобиға бо Стивен Ҳокинг» (англ. Genius By Stephen Hawking, 2016), National Geographic Channel

Пайвандҳо

• Официальный веб-сайт Стивена Хокинга(англ.).
• Александр Волков. Миры Стивена Хоукинга. Знание-сила. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 15 апрели 2009.
• Степановский Ю. П. Стивен Хокинг – Ньютон XX века?. 8 Январ 2018 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 15 Декабри 2017.
• Колчинский И.Г., Корсунь А.А., Родригес М.Г. Хокинг Стивен Уильям // Астрономы: Биографический справочник. — 2-е изд., перераб. и доп.. — Киев: Наукова думка, 1986. — 512 с.
• Stephen W. Hawking (British physicist). Britannica. 8 Январ 2018 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 21 марти 2013.
• Dictionary of scientists. Oxford, Охford University Press, 1993, 2-nd edition 1999
• Хуберт Мания. Стивен Хокинг, главы из книги. 8 Январ 2018 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 6 июли 2013.
• Kitty Ferguson. Stephen Hawking: His Life and Work. — Transworld, 2011. — ISBN 978-1-4481-1047-6.
• J.J. O’Connor, E.F. Robertson. Hawking biography. School of Mathematics and Statistics. University of St Andrews, Scotland. 8 Январ 2018 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 12 апрели 2014.
• Kristine Larsen. Stephen Hawking: A Biography. — Greenwood biographies, 2005. — ISBN 0313323925, ISBN 9780313323928.
• Michael White, John Gribbin. Stephen Hawking: A Life in Science. — National Academies Press, 2002. — ISBN 978-0-309-08410-9.
• Джейн Хокинг. Быть Хокингом. — Эксмо, 2015. — (Civiliзация). — ISBN 978-5-699-79131-6.