Тоштемур Элдархонов
Тоштемир Элҷуркаевич Элдархонов (1 апрел 1870, Гехи, Чеченистон, Империяи Россия — 14 ноябри 1934 , Грозний, Вилояти Мухтори Чечену Ингуш, СССР) — инқилобгари чечен, маорифпарвар, нависанда, арбоби ҷамъиятӣ, сиёсӣ ва давлатӣ, вакили Думаҳои якум ва дуюми давлатӣ.
 | |
| Таваллуд |
1 апрел 1870 |
| Даргузашт |
14 ноябр 1934 (64 сол) |
| Ҳизб | |
| Эътиқод | ислом |
| Соядаст |
 |
 Парвандаҳо дар Викианбор | |
Зиндагинома вироиш
Солҳои аввал вироиш
Тоштемур Элдархонов 1 апрели соли 1870 дар деҳаи Гехи дар оилаи деҳқон таваллуд ёфтааст. Ӯ майли донишомӯзиро кашф кард ва дар синни ҳафтсолагӣ ба ягона мактаби кӯҳӣ дар Чеченистон дар Грозний таъйин шуд. Пас аз хатми мактаб ба мактаби воқеии Владикавказ дохил шуд[1] .
Элдархонов соли 1893 Институти муаллимони Тифлисро хатм кард. Панҷ сол дар Майкоп, баъд дар мактаби кӯҳии Грозний[1] кор кардааст.
Тоштемур Элдархонов дар солҳои донишҷӯиаш ба ҷамъоварии намунаҳои санъати шифозии чечен дар бойгониҳои Тифлис ва Владикавказ оғоз кард. Дар соли 1900 дар «Маҷмӯаи маводҳо барои тавсифи маҳалҳо ва қабилаҳои Кавказ» чанд ривояти чечениро ба забони русӣ нашр кардааст. Дар соли 1911 дар Тифлис аввалин асари чечении омодакардаи ӯ[1] нашр шуд.
Оғози фаъолияти сиёсӣ вироиш
Фаъолияти педагоги ва ҷамъиятии Элдархонов ба давраи инкишофи ҳаракати инқилобӣ рост омад. Вай дар митингҳо иштирок карда, моҳияти воқеаҳоро фаҳмидан мехост. Ба деҳаҳо сафар карда, идеалҳои демократиро тарғиб мекард. Аз ин рӯ, ӯро бо баҳонаи «беэътимодии сиёсӣ» аз мактаб барканор карданд.
Соли 1906 ба Думаи якум аз вилояти Терек вакил интихоб шуд. Элдархонов умед дошт, ки меҳнаткашонро дар асоси интернатсионалӣ дар муборизаи зидди мутлайият муттаҳид намояд[1] .
9 июли соли 1906 Думаи якум пароканда карда шуд. 6 феврали соли 1907 дар маҷлиси интихобкунандагони деҳқонон ва сокинони шаҳри Терек Тоштемир Элдархонов, ки то он вақт ходими машҳури ҷамъиятӣ шуда буд, ба вакилии Думаи дуюм интихоб шуд.
Баъди пароканда шудани Думаи дуюми давлатӣ Элдархонов ба Грозний баргашт. Аммо мақомот ӯро аз дарс додан дар мактабҳои ноҳияи Терек манъ карданд. Ба Боку рафта, то инқилоби феврали соли 1917 дар системаи маориф кор кардааст[1] .
Инқилоб ва ҷанги шаҳрвандӣ вироиш
Баъди инқилоби феврал вай ба Чеченистон баргашт ва ба ҳаракати инқилобӣ фаъолона ҳамроҳ шуд. Элдархонов боварӣ ҳосил кард, ки перспективаи таърихии халқҳои кӯҳистон бо Россияи инқилобӣ алоқаманд аст. Болшевикон ӯро барои корҳои фаҳмондадиҳӣ дар байни аскарони "дивизияи ваҳшӣ " ба Петроград мебурданд . Дар натиҷаи фаъолияти Элдархонов ва рафиқони у подразделенияҳои дивизия, ки қувваи зарбазани қӯшунҳои Корниловро ташкил медоданд, бе ягон тир манъ карда шуданд.
Дар муҳорибаҳои садрӯза аз моҳи август то ноябри соли 1918 Совети Гойтӣ бо сардории Элдархонов ба муборизаи зидди казакҳои сафед рохбарӣ мекард. Ба Грознийи муҳосирашуда отрядҳои аскарони сурхи чечен фиристода шуданд, кумак бо ғизо ва лавозимоти ҷангӣ ташкил карда шуд.
Чанде пас аз ба охир расидани ин ҷангҳо қӯшунҳои Деникин ба Чечену Ингушистон даромаданд. Қисмҳои Армияи Сурх дар зери ҳучуми қӯшунҳои бартарини душман маҷбур шуданд, ки аз Владикавказ ва Грозний ақиб шаванд.
Давраи шӯравӣ вироиш
Баъди озод карда шудани Грозний дар ноҳияҳои кӯҳсори Чечену Ингушетия съездҳои халқи даъват карда шуданд, ки онҳо ба тарафдории Ҳокимияти Советӣ овоз доданд. Раиси Комитети инқилобии Чеченистон бо тавсияи раиси Совети ҳарбии инқилобии Фронти Кавказ ва Комитети инқилобии Кавкази Шимолӣ Орҷоникидзе Элдархонов интихоб шуд.
Мохи августи соли 1920 дар съезди якуми Советхои Чеченистон Элдархонов раиси комичроияи вилоят интихоб шуд. Минбаъд вай ба вазифаи раиси Комитети Ичроияи Марказии ЧШС Кухистон интихоб шуд ва вазифаи раиси комичроияи вилояти Чеченистон ба у нигох дошта шуд. Элдархонов баъди ташкил ёфтани вилояти автономии Чеченистон дар соли 1922 дар вазифаи раиси комитети революционии вилоят кор мекард. Дар Съезди Советхои Чеченистон дар мохи августи соли 1923 раиси комичроияи вилояти автономии Чеченистон интихоб шуд. Худи хамон сол бинобар ихтилофхои дохилипартиявй ба у мачбур шуд, ки вазифаи раиси ташкилоти партиявии вилоятро тарк кунад. Пас аз он, то соли 1989 дар сари Чеченистон ва баъдан Кумитаи вилоятии КПСС-и Чечену Ингуш ягон коргари Вайнах набуд[2] .
Баъди ташкил ёфтани вилояти Кавкази Шимолӣ Элдархонов раиси Совети миллии назди комиҷроияи вилоят таъин шуда, ба Ростови лаби Дон кучид.
Элдархонов вакили Съездхои 8, 10, 11 ва 12 — уми Умумироссиягии Советхо, аъзои Комитети Ичроияи Марказии Умумироссия даъватхои 10, 11, 12, аъзои Комитети Ичроияи Марказии СССР, Даъватхои 2, 3 аз вилояти автономии Чеченистон буд. Соли 1929 ба Грозный баргашт. Солхои охири хаёташ Элдархонов дар иттиходияи «Грознефть» дар вазифахои рохбарикунанда кор мекард. 14 ноябри соли 1934 баъди бемории кутохмуддат вафот кард.
Эзоҳ вироиш
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 Д. Сулумова. Человек благородных идей. 8/4/2010(пайванди дастнорас — таърих). 27 феврали 2013 санҷида шуд. Баргирифта аз сарчашмаи аввал 29 ноябри 2014.
- ↑ Исаев А. А. Это тысячелетий. — Гр.: АО ИПК Грозненский рабочий, 2015. — С. 290. — 416 с. — 4 000 экз. — ISBN 978-5-4314-0195-4.