Ғозонхон

Ғозонхон (форсӣ: غازان خان‎, 5 ноябр 1271, Устони Мозандарон — 11 май 1304, Қазвин) — ҳафтумин элхони Эрон (1295—1304) аз сулолаи Ҳулогуиҳо, писари Арғун ва набераи Обоқохон.

Ғозонхон
форсӣ: غازان خان‎ форсӣ: غازان پسر ارغون‎
Хон (Элхониён[d])
1295 — 1304
Пешгузашта	Бойдухон
Ҷонишин	Öljaitü[d]
Таваллуд	5 ноябр 1271 Устони Мозандарон, Эрон
Даргузашт	11 май 1304 (32 сол) Қазвин, Эрон
Мадфан	Табрез
Дудмон	Chingissid[d] ва Q12839171?
Падар	Арғунхон
Ҳамсар	Kököchin[d]
Эътиқод	ислом ва буддогароӣ
Парвандаҳо дар Викианбор

Зиндагинома

Ғозонхон дар замони элхонии падараш Арғун (1284-91) ҳуку­мати Хуросон, Мозандарон, Қумис ва Райро ба уҳда дошт ва қаламраваш доимо мавриди ҳуҷуми хонҳои чағатойи Осиёи Миёна қарор мегирифт. Пас аз қатли Бойдухон (1295) бо пешниҳоди амир Наврӯз ба ислом гаравида, онро ди­ни расмии Ҳулогуиҳо эълон кард. Аз аҳди Ғозонхон тобеияти Ҳу­логуиҳо ба дарбори Хонболиғ хотима ёфт.

Ислоҳоти Ғозонхон

Ғозонхон бо ташаббуси таърихнигор ва вазир Рашидуддини Фаз­лул­лоҳ дар киш­вар як идда ислоҳоти иқтисодӣ ва иҷти­моӣ кард: азхудкунии заминҳои нокорам, ташкили барид (почта), тақ­си­ми заминҳои иқтаъ ба ҷанговарон, ҷо­рӣ кардани вазн ва нархи ягона дар кишвар, ҷамъоварии андоз мувофиқи ма­соҳат ва сифати замин, манъи намояндагони дарбор ва ҳам­роҳонашон аз иқо­мат дар хонаҳои мардум ҳангоми сафар, тартиби интихоби қозӣ ва ҳалли парвандаҳо дар до­рул­қазо ва ғайра. Ғозонхон дар муомилоти пулӣ сиккаҳои наверо бо номи «ғозонӣ» аз нуқра ва тило ба муомилот баровард, ки дар рӯи онҳо номи элхон, калимаи тавҳид, номи шаҳр ва соли барориш зарб ёфта буд. Дар аҳди Ғозонхон ғайр аз тан­га­ҳои маъмулӣ ҳамчунии сиккаи махсусе бо номи «дурусттило» ба вазни сад мисқол зарб меёфт, ки ба шахсони хос эҳдо мешуд. Дар заминаи ис­лоҳоти Ғозонхон иқтисодиёти кишвар ба пешрафт ноил шуда, ни­шондоди даромади солонаи кишвар нисбат ба давраи Ар­ғун аз 1700 туман ба 2100 ту­ман боло рафт.

Сиёсати хориҷӣ

Сиёсати хо­риҷии Ғозонхон барои тақвият бахшидани нуфузи Ҳулогуиҳо дар Шарқи Наздик равона шу­да буд. Ғозонхон дар мубориза бар зидди мамлукони Миср нахуст Димашқ, Ҳалаб, Байтул­муқаддас ва Ғаззаро ишғол карда (1299), ахиран дар му­ҳо­рибаи назди Марҷу-с-Суф­фар шикаст хӯрд (1303).

Сиёсати фарҳангӣ

Ғозонхон ба илму фарҳанг таваҷҷуҳ зо­ҳир карда, бо дастури ӯ дар Табрез расадхона бунёд ёфта буд. То ҳоло дар Табрез маҳаллае бо номи Шанби Ғозон (Шо­ми Ғозон) машҳур аст.

Адабиёт

• Ғозонхон / С. Муллоҷон // Ғ — Дироя. — Д. : СИЭМТ, 2016. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 5). — ISBN 978-99947-33-67-5.

• Петрушевский И. П. Земледелие и аграрные отношения в Иране XIII—XIV веков. М., 1960; Бартольд В. В. Сочинения. Т. VII. М., 1971.