Ҷузеппе Гарибалди

Ҷузе́ппе Гариба́лди (итол. Giuseppe Garibaldi; 4 июл 1807, Нис — 2 июни 1882, ҷазираи Капрера) — генерал, қаҳрамони халқии Итолиё.

Ҷузеппе Гарибалди
итол. Giuseppe Garibaldi
member of the French National Assembly[d]
3 феврал 1871 — 18 феврал 1871
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Italy[d]
29 март 1860 — 23 апрел 1860
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Italy[d]
1 июл 1860 — 17 декабр 1860
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Italy[d]
27 январ 1861 — 7 январ 1864
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Italy[d]
9 март 1864 — 7 сентябр 1865
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Italy[d]
23 декабр 1865 — 13 феврал 1867
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Italy[d]
8 апрел 1867 — 24 ноябр 1868
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Italy[d]
19 декабр 1874 — 3 октябр 1876
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Italy[d]
12 ноябр 1876 — 2 май 1880
member of the Chamber of Deputies of the Kingdom of Italy[d]
23 май 1880 — 2 июн 1882
Таваллуд	4 июл 1807(1807-07-04)[…] Нис[d], First French Empire[d]
Даргузашт	2 июн 1882(1882-06-02)[…] (74 сол) Caprera[d], Подшоҳии Итолиё
Мадфан	Caprera[d]
Ҳамсар	Anita Garibaldi[d], Giuseppina Raimondi[d] ва Francesca Armosino[d]
Фарзандон	Ricciotti Garibaldi[d], Rosa Garibaldi[d], Teresa Garibaldi[d], Clelia Garibaldi[d], Manlio Garibaldi[d], Rosita Garibaldi[d], Anita Garibaldi[d] ва Menotti Garibaldi[d]
Ҳизб	Historical Far Left[d] (2 июн 1882) Historical Left[d] (1877) Action Party[d] (1867) Young Italy[d] (1848)
Соядаст
Ҷоизаҳо	Shield of San Antonio[d] (1846)
Навъи артиш	Royal Sardinian Army[d], Royal Italian Army[d], privateer[d] ва нерӯи заминӣ
Рутба	Дарёсолор, генерал-майор ва генерал
Фармондеҳӣ	National Navy of Uruguay[d], Hunters of the Alps[d], Redshirts[d], Army of the Vosges[d], International Legion[d] ва Нерӯи дарёӣ
Набардҳо	Franco-Prussian War[d] First Italian War of Independence[d] Second Italian War of Independence[d] Expedition of the Thousand[d] Farroupilha Revolution[d] Uruguayan Civil War[d] Austro-Prussian War[d] Battle of Mentana[d] Battle of Aspromonte[d] Roman Republic[d] Battle of Calatafimi[d]
Парвандаҳо дар Викианбор
Осор дар Викитека

Зиндагинома

Соли 1833 ба ҷамъияти «Итолиёи ҷавон»-и Ҷузеппе Мадзини дохил шуда, ба муборизаи озодихоҳона ҳамроҳ гардид. Соли 1834 ҳамроҳи Ҷ. Мадзини ба Савойя ҳуҷум карда, пас аз нокомӣ ва маҳкумият ба қатл аз Итолиё фирор кард. Муддате дар оворагӣ ба сар бурда, пас аз он дар ҷанги ҷумҳурии Риу-Гранде ду Сул бар зидди Бразилия ва ҷанги шаҳрвандӣ дар Уругвай иштирок намуд. Аз оғози инқилоби солҳои 1848-49 ба Итолиё омада, дар ҷанги Итолиё ва Австрия ҳамчун роҳбари дастаҳои ихтиёрӣ ширкат кард. Яке аз ташаббускорони эълони ҷумҳурии Рум ва роҳбарони мудофиаи Рум аз ҳуҷуми фаронсавиҳо. Пас аз шикасти ҷумҳурӣ боз рӯ ба фирор овард. Соли 1854 ба ватан баргашта, дар ҷазираи Капрера маскун шуд ва барои мубориза баҳри муттаҳид кардани Итолиё омодагӣ медид. Дар ҷанг бар зидди Австрия ва Фаронса дар соли 1859 фармондеҳи корпуси тирандозии шоҳи Пйемонт Виктор Эмануили ІІ буд. Соли 1860 таҳти роҳбарии ӯ дастаи ҳазорнафара ба ҷазираи Ситсилия ҳуҷум карда, онро тасарруф намуданд. Пас аз он Ҷузеппе Гарибалди ба самти нимҷазираи Аппенин ҳаракат карда, қувваҳои Неаполро шикаст дод ва онҳоро то Капуя маҷбур ба ақибнишинӣ кард. Тамоми минтақаи тасарруфнамудаи Ҷузеппе Гарибалди ба тобеияти шоҳ Виктор Эмануили ІІ даромад ва ниҳоят шоҳигарии муттаҳидаи Итолиё таъсис ёфт. Соли 1866 дар ҷанг бо Австрия ширкат карда, шикаст хӯрд. Дар асоси конвенсияи бо Наполеон имзогардида ҳукумати Итолиё вазифадор шуд, ки ба вилояти Папа ҳуҷум накунад ва онро дар мавриди ҳамлаи берунӣ муҳофизат намояд. Аммо Ҷузеппе Гарибалди соли 1867 мустақилона ба Рум ҳамла карда, қув-ваҳои Папаро дар Монтеротондо торумор намуд. Дар наздикии Ментана аз ҷониби фаронсавиҳо шикаст хӯрд ва ҳамлаи ӯ ба Рум ба нокомӣ анҷомид. Дар ҷанги Фаронса ва Пруссия (1870-71) фармондеҳи артиши Вогези фарон-савиҳо буд. Солҳои охири ҳаёташро дар ҷазираи Капрера гузаронида, ба эҷодиёт машғул буд. Номи Ҷузеппе Гарибалди рамзи мубориза барои озодӣ ва истиқлоли миллии итолиёиҳо гардидааст.

Осор

• Мемуары. М., 1966 (бо забони русӣ).

Адабиёт

• Лурье А. Гарибальди. М., 1957.

Сарчашма

• Гарибалди Ҷузеппе // Вичлас — Гӯянда. — Д. : СИЭМТ, 2015. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 4). — ISBN 978-99947-33-77-4.