Афина (шаҳр)

Афина (Athenai) — калонтарин шаҳр ва пойтахти Юнон. Маркази асосии иқтисодӣ ва мадании мамлакат, маркази ном (воҳиди маъмурӣ)-и Аттика. Афина дар нимҷазираи Аттика, дар соҳили халиҷи Сароникоси Баҳри Эгей ҷой гирифта, якҷо бо шаҳристон ва шаҳри бандарии Пирей Афинаи Калонро ташкил медиҳад.

Афина (шаҳр)
юн. Αθήνα
Нишон
Кишвар	Юнон
Таърих ва ҷуғрофиё
Таърихи таъсис	тақрибан ҳазорсолаи 7 то м.
Масоҳат	39 км²
Баландӣ	74 м
Вақти минтақавӣ	DAZD[d]
Аҳолӣ
Аҳолӣ	▼643 452 тан (2021)
Шиносаҳои ададӣ
Коди телефон	210
Нишонаи почта	104 xx-106 xx, 111 xx-118 xx ва 121 xx-124 xx
Коди мошинҳо	BK, BM, BN, BP, HY, IA, IB, IE, IK, IM, IO, IP, IT, IX, IY, IZ, OA, TT, XE, XH, XP, XT, XX, XY, XZ, YA, YB, YE, YH, YZ, ZH, ZK, ZM ва ZZ
Вебгоҳи расмӣ
Парвандаҳо дар Викианбор

Аҳолии Афинаи Калон 3,7 млн нафар (2011). Аз ҷиҳати зичии аҳолӣ (8160 нафар дар 1 км2) дар Аврупо дар ҷойи чаҳорум қарор дорад ва сеяки аҳолии тамоми Юнон аст.

Таърихи мухтасари Афина

Аз соли 1466 то мелод Афина ба Рим ва аз садаи IV то соли 1204 ба Империяи Византия тобеъ шуд. Солҳои 1204–1458 пойтахти герсогии Афина буд. Соли 1458 Афинаро туркҳо забт карданд. Аз давраи шӯриши миллӣ-озодихоҳии солҳои 1821–29 Афина маркази маъмурӣ ва маданию сиёсӣ ва аз соли 1834 пойтахти Юнон аст. Афина маркази бузурги туризми байналмилалӣ ва ҷойи баргузории анҷуману симпозиумҳост. Соли 1896 дар Афина Бозиҳои олимпӣ баргузор гардида, аввалин варзишгоҳ низ ҳамин ҷо сохта шуд. Бозиҳои олимпии тобистонии соли 2004 дар Афина баргузор шуданд.

Саноат

Ба шарафи илоҳаи асосии асотири Юнони Қадим — Афина номгузорӣ шудааст. Пирейро, ки бандари калонтарини Юнон мебошад, дарвозаи баҳрии Юнон мегӯянд. Маркази муҳимми нақлиёти байналмилалӣ. Роҳи оҳан ва шоҳроҳи автомобилгард Афинаро бо Салоники ва аз он ҷо бо Мақдуния, Булғория ва Туркия мепайвандад. Афина ду аэропорти байналмилалӣ, хатти метро дорад. Аз се ду ҳиссаи истеҳсолоти саноатии мамлакат дар Афина ҷойгир шудааст. Дар Афина металлургия, мошинсозӣ (аз ҷумла киштисозӣ) рушд ёфтааст. Корхонаҳои бузурги нассоҷӣ, дӯзандагӣ, хӯрокворӣ, кимиё, нӯшобаҳо, чарму пойафзор, коркарди нафт, кулолӣ, истеҳсоли матоъҳои пахтагӣ, ва мӯина дорад. Дар Афина муассисаҳои тиҷоратию молиявии Юнон ҷой гирифтаанд.

Аҳолӣ

Сол Шумора 1856 30 969 1861 41 298 Сол Шумора 1951 565 084 1991 816 556 Сол Шумора 2001 789 166 2011 664 046 Сол Шумора 2021 643 452

Марказҳои илму фарҳанг

Афина дорои академияи илмҳо, донишгоҳ (1837), донишкадаи политехникӣ, Ҷамъияти бостоншиносии Юнон (1837), марказҳои илмию бостоншиносӣ ва таърихии давлатҳои хориҷа, расадхонаи миллии ахтаршиносӣ, китобхонаи миллӣ, театри миллӣ, Маркази мадании ба номи Мелин Меркури, театри опера ва ғайра; 3 консерватория, 26 осорхона, аз он ҷумла Осорхонаи миллии бостоншиносӣ, Осорхонаи Византия, Осорхонаи Акропол, Нигористони миллии рассомӣ, Осорхонаи таърихии Афина ва Нигористони бадеии Бенакӣ мебошад.

Ёдгориҳои қадима

Афина қадимтарин шаҳри дунё буда, замони бунёдаш муайян нест. Аз рӯйи ривоятҳо ҷойи имрӯзаи Афина ҳанӯз аз асҳои 16–13 то мелод маскун буд. Дар Юнони Қадим он маркази асосии иқтисодӣ, сиёсӣ ва маданӣ гардид. Шаҳр дар теппаҳо бино ёфта, дар теппаи баландтарини он – Ликабетос ёдгориҳои қадимтарини Афина – Акропол, Ареопаг, Пникс, Филопаппу (собиқ Мусейон), дар маркази шаҳр Парфенон – маъбади илоҳа Афина, Пропилейи бошукӯҳ, маъбадҳои Ника Аптерос ва Эрехтейон, ки ҳама мансуби садаи V то мелод мебошанд, маҳфуз мондаанд. Поинтар қадимтарин театрҳо – Одеон Герод Аттик ва Дионис, майдонҳои атиқии Агораи Рим ва Агораи Юнон, маъбади Зевси Олимпӣ, Арки Адриан, маъбади Гефест побарҷост. Дар шаҳр осори бадеии даврони ҳокимияти империяҳои Византия ва турки усмонӣ низ боқӣ мондаанд.

Адабиёт

• Афина // Асос — Боз. — Д. : СИЭМТ, 2013. — (Энсиклопедияи Миллии Тоҷик : [тахм. 25 ҷ.] / сармуҳаррир Н. Амиршоҳӣ ; 2011—2023, ҷ. 2). — ISBN 978-99947-33-52-4.