Ҷумҳурии Халқии Чин
Ҷумҳурии Халқии Чин (ҶХЧ) (хит. сун. 中華人民共和國, сод. 中华人民共和国, пинйин: Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó, палл.: Чжунхуа Жэнмин Гунхэго), бештар маъруф ба Чин (хит. сун. 中國, сод. 中国, пинйин: Zhōngguó, палл.: Чжунго)[1], — давлат дар Осиёи Шарқӣ. Калонтарин кишвари сернуфуз дар ҷаҳон (беш аз 1,38 млрд[2], аксарияти аҳолӣ — қавман хитойиҳо, худномгузорӣ — ҳон); аз нуқтаи назари масоҳат дар ҷаҳон, мақоми савумминро пас аз Русия ва Канада дорад.
|
|
| |
| Шиор: «Суруди миллӣ» | |
| Суруди миллӣ: «[[Суруди миллии Ҷумҳурии Халқии Чин|Марши хоҳишмандон ]]» | |
| Рӯзи истиқлолият | |
| Забони расмӣ | Забони чиннӣ |
| Пойтахт | Пекин |
| Шаҳри калонтарин | Шанхай |
| Идораи давлат | Сотсиализм |
| Раиси Ҷумҳурии | Сӣ Ҷинпинг |
| Масоҳат • Ҳамагӣ • Фоизи об. |
4-ум ҷой дар ҷaҳон 9,596,961 км² 0.28 % |
| Аҳолӣ • Ҳамагӣ (2013) • Зичӣ |
1-ум ҷой дар ҷaҳон 1,357,380,000 135 нафар/км² |
| ММД • Ҳамагӣ (2013) • Ба сари аҳолӣ |
2-ум ҷой дар ҷaҳон 16.149 трлн. $ 11,868 $ |
| Пули миллӣ | Юан (CNY, код 156)[1] |
| Интернет-Домен | .cn |
| Коди телефон | +86 |
| Соат | UTC +8 |
Ин мақола ё фасл ниёз ба бознависӣ дорад. |
Ҷумҳурии Халқии Чин бо 14 кишвар ҳамсарҳад аст: Афғонистон, Бутан, Мянма (Бирмой), Ҳиндустон, Қазоқистон, Қирғизистон, Лаос, Муғулистон, Непал, ҶХДК, Покистон, Русия, Тоҷикистон, Ветнам ва бо Ҷопон сарҳади оби дорад.
ТаърихВироиш
Ин мақола ё фасл тарҷумаи нопурра аз забони хориҷаро дорад. |
.gif)
Тамаддуни Чин — яке аз қадимтарин дар ҷаҳон мебошад. Аз рӯи тасдиқи олимони чинӣ, тамаддуни чинӣ зиёда аз панҷ ҳазор солро ташкил медиҳад, аз ҷумла дастхатҳои нодири таърихӣ воқеаҳои 3500 сол муқаддам рӯй додаро инъикос кардаанд. Мавҷудияти сохтори маъмурии идоракунии давлатӣ, ки сулолаҳои гуногун онро бозсозӣ намудаанд ва азхуд намудани киштзорҳои бузурги назди соҳилҳои дарёҳои Хуанхэ ва Янтсзы, афзалиятнокии хоҷагидории давлатҳои чиниро нисбат ба қабилаҳои кӯчии ваҳшӣ ва кӯҳистонӣ, тақозо мекард.
Тамаддуни чиниро инчунин, таълимоти динии Конфусий, ки ҳамчун идеолужии давлатӣ қабул гардид (асри I пеш аз мелод) ва ҷори гардидани наъи хат пурқувват намудааст.[3]
Борои дарк намудани таърихи қадиму муосири Чин, дар асоси таърихнигории Хан, чунин дарабандӣ қабул шудааст:
- Чин пеш аз имперотурӣ (Ся, Шан, Чжоу - то соли 221 п. м.).
- Имперотурии Чин (Син)
- Чини нав (аз соли 1911 - давраи муосир.)[4]
ДаврабандӣВироиш
| Харита | Сол | Давра |
|---|---|---|
|
8500 сол п.м. - 2070 сол п.м. | Давраи қадимтаринии Чин |
|
2070 сол п.м. - 1600 сол п.м. | Сулолаи Ся |
|
1600 сол п.м. - 1046 сол п.м. | Сулолаи Шан |
|
1046 сол п.м.. — Соли 256 п.м. | Сулолаи Чжоу |
|
1046 год до н. э. — 771 год до н. э. | Чжоуи Ғарбӣ |
|
770 год до н. э. — 255 год до н. э. | Чжоуи Шарқӣ |
|
771 год до н. э. — 476 год до н. э. | Баҳор ва Тирамоҳ |
|
403 год до н. э. — 256 год до н. э. | Шоҳигариҳои ҷангзада |
|
221 год до н. э. — 206 год до н. э. | Сулолаи Син |
|
209 год до н. э. — 202 год до н. э. | Сулолаи Чу |
|
206 год до н. э. — 220 год н. э. | Сулолаи Хан |
|
|
206 год до н. э. — 9 год | Хани Ғарбӣ |
|
9 год — 23 год | Сулолаи Син |
|
|
25 год — 220 год | Хани Шарқӣ |
|
220 год — 280 год | Давраи се шоҳигарӣ |
|
|
200 год — 266 год | Вэй |
|
|
221 год — 263 год | Шу |
|
|
222 год — 280 год | У |
|
265 год — 420 год | Сулолаи Син |
|
|
265 год — 316 год | Сини Ғарбӣ |
|
|
317 год — 420 год | Сини Шарқӣ |
.jpg)
|
305 год — 439 год | Шонздаҳ кишвари ваҳшӣ |
|
420 год — 589 год | Сулолаҳои Ҷанубӣ ва Шимолӣ |
|
581 год — 618 год | Сулолаи Суй |
|
618 год — 907 год | Сулолаи Тан |
|
690 год — 705 год | Сулолаи Чжоуи дуюм |
|
907 год — 960 год | 5 сулола ва 10 шоҳигарӣ |
|
907 год — 1125 год | Ляо |
|
960 год — 1279 год | Сулолаи Сун |
|
|
960 год — 1127 год | Суни Шимолӣ |
|
1127 год — 1279 год | Суни Ҷанубӣ |
|
1115 год — 1234 год | Сулоли Син |
|
1038 год — 1227 год | Си Ся |
|
1271 год — 1368 год | Сулолаи Юан |
|
1368 год — 1644 год | Сулолаи Мин |
|
1644 год — 1912 год | Сулолаи Син |
.svg)
|
1912 год — 1949 год | Ҷумҳурии Чин |
|
1915 год — 1916 год | Имперотурии Чин |
|
1912 год — 1928 год | Ҳукумадории Бэйян |
|
1928 год — 1949 год | Ҳукуматдории миллатпарстон |
|
Соли 1949 — давраи муосир | Ҷумҳурии Халқии Чин |
.svg)
|
Соли 1949 — давраи муосир | Ҷумҳурии Чин |
Бахшбандии кишварӣВироиш
Вилоятҳо (хит. сод. 省, пинйин: shěng дар Чин - воҳидҳои маъмурию ҳудудии сатҳи болоӣ, дар якҷоягӣ бо минтақаҳои мухтори ноҳиявӣ ва шаҳрҳои тобеи марказ.) Расман воҳидҳои сатҳи вилоятӣ ҳамчунин минтақаҳои маъмурии махсуси Гонконг ва Макао,баррасӣ мешаванд, ҳарчанд ки онҳо мухторияти бештар доранд.
Дар айни замон, ба ҳайати Ҷумҳурии Халқии Чин 33 субъектҳои сатҳи олӣ, аз ҷумла 22 вилоят дохил аст. Расман вилояти 23-ум то ҳол Тайван ҳисобида мешавад.
Рӯихати воҳидҳои маъмурӣ дар Ҷумҳурии Халқии ЧинВироиш
| Минтақа | (en.) (инг.) | чинӣ | марказ | (en.)(инг.) | Аҳолӣ |
|---|---|---|---|---|---|
| Вилоятҳо | |||||
| Анҳуй | Anhui | 安徽省 | Хефей | Hefei | 59,860,000 |
| Фуҷиан | Fujian | 福建省 | Фучжоу | Fuzhou | 34,710,000 |
| Гансу | Gansu | 贵州省 | Ланчжоу | Lazhou | 25,620,000 |
| Гуандун | Guangdong | 贵州 省 | Гуанчжоу | Guangzhou | 35,250,000 |
| Гуйчжоу | Guizhou | 广东 省 | Гуйан | Guiyang | 86 420 000 |
| Лиаонин | Liaoning | 辽宁 省 | Шенуан | Shenyang | 42 380 000 |
| Сичуан | Sichuan | 四川省 | Ченду | Chengdu | 83,290,000 |
| Хайнан | Hainan | 海南 省 | Хайкоу | Haikou | 7 870 000 |
| Ҳебей | Hebei | 河北省 | Шитсзячжуан | Shijiazhuang | 67,440,000 |
| Хэйлунҷиан | Heilongjiang | 黑龙江 省 | Харбин | Harbin | 36,890,000 |
| Ҳенан | Henan | 河南省 | Ҷенчжоу | Zhengzhou | 92 560 000 |
| Ҳубей | Hubei | 湖北省 | Уҳан | Wuhan | 60 280 000 |
| Ҳунан | Hunan | 湖南省 | Чанша | Changsha | 64,400,000 |
| Ҷиангсу | Jiangsu | 江苏 省 | Нанҷин | Nanjing | 74 380 000 |
| Ҷиангсӣ | Jiangxi | 江西省 | Нанчан | Nanchang | 41,400,000 |
| Ҷилин | Jilin | 吉林省 | Чангчун | Changchun | 27 280 000 |
| Қингҳай | Qinghai | 青海省 | Синин | Xining | 5 180 000 |
| Чжеҷиан | Zhejiang | 浙江省 | Ҳанчжоу | Hangzhou | 46,770,000 |
| Шанси | Shanxi | 山西省 | Тайуан | Taiyuan | 36,050,000 |
| Шандун | Shandong | 山东 省 | Ҷинан | Jinan | 90 790 000 |
| Шаанси | Shaanxi | 陕西 省 | Сиан | Xi’an | 32,970,000 |
| Йуннан | Yunnan | 云南省 | Кунмин | Kunming | 42,880,000 |
| Вилоят зери назорати Ҷумҳурии Чин (мақоми сиёсӣ номуайан) | |||||
| Тайван | Táiwān | 台灣 | Тайбэй | Táiběi | 臺北 |
| Минтақаҳои мухтори ноҳиявӣ | |||||
| Гуансӣ | Guangxi Zhuang | 广西壮族自治区 | Наннин | Nanning | 48,890,000 |
| Муғулистони дохилӣ | Inner Mongolia | 内蒙古自治区 | Хоҳхот | Hohhot | 23,840,000 |
| Нинсиа | Ningxia | 宁夏回族自治区 | Йинчуан | Yinchuan | 5,880,000 |
| Синзян - Уйғур | Xinjiang | 新疆维吾尔自治区 | Урумчи | Urumqi | 19,630,000 |
| Тибет | Tibet | 西藏自治区 | Лҳаса | Lhasa | 2 740 000 |
| Шаҳрҳои тобеи марказ | |||||
| Пекин | Beijing | 北京市 | Чунқин | Chongqing | 15 810 000 |
| Шанхай | Shanghai | 重庆 市 | Тианҷин | Tianjin | 31,442,300 |
| Минтақаҳои махсуси маъмурӣ | |||||
| Ҳонгконг (Хиангган) | Hong Kong (Xianggang) | 香港特别行政区 | 6,864 346 [6] | ||
| Макао (Аомин) | Macau (Àomén) | 特别 行政区 | 541,200 [7] | ||
| Вилояте, ки зери назорати Ҷумҳурии Чин аст | |||||
| Тайван | Taiwan | 台湾 省 | 23,069,345 [8] | ||
Бори аввал дар Чин, вилоят ҳамчун воҳиди маъмурӣ-ҳудудӣ, дар замони ҳукуматдории Имперотурии Юан таъсис дода шуда буд. Дар он замон (асри XIII-XIV) дар Имперотурии Юан тақрибан 10 вилоят мавҷуд буд. Ҳокимияти имперотуриро дар ҳар як вилоят ҳокимон (ҳоким — сунфу) ва ҳокимони низомӣ (инс, тиду) намояндагӣ мекарданд.[9]
Шаҳрҳои бузургтаринВироиш
Ҷуғрофия ва иқлимВироиш
Сохтори маъмурӣ ва сиёсӣВироиш
АҳолӣВироиш
Ҳайати миллӣВироиш
ФарҳангВироиш
Ҷозибаҳои гардишгарӣВироиш
ДинВироиш
МаорифВироиш
АлоқаВироиш
НақлиётВироиш
ТандурустӣВироиш
ВарзишВироиш
Пайвандҳои берунаВироиш
ПайвандҳоВироиш
ЭзоҳВироиш
- ↑ См. также статью Два Китая
- ↑ The World Factbook. www.cia.gov. 10 ноябри 2015 санҷида шуд.
- ↑ Аз Википедияи русӣ. Таърихи Чин
- ↑ Аз Википедияи русӣ. Таърихи Чин
- ↑ Аз Википедияи русӣ. Таърихи Чин
- ↑ Гонконг
- ↑ Estimates of population
- ↑ Official National Statistics Taiwan estimate
- ↑ Аз Википедияи русӣ. Вилоятҳои Чин
|
Ин мақолаи хурд аст. Бо густариши он ба Википедия кумак кунед. Дар сурати имкон ин ёддошт бояд дақиқтар ҷойгузин шавад. |