Википедиа

Иёлоти Муттаҳидаи Амрико

кишваре дар қураи Амрикои Шимолӣ
(Тағйири масир аз ИМА)

Иёлоти Муттаҳидаи Амрико (ИМА) — кишварест дар Амрикои Шимолӣ. Ин мамлакатро аксари вақт инчунин Амрико низ меноманд. Сокинони ин кишвар амрикоиҳо мебошанд. Қисми асосии ҳудуди ИМА дар қитъаи Амрикои Шимолӣ ҷойгир аст. Кишвар дар Шарқ бо укёнуси Атлантика, дар Ғарб бо уқёнуси Ором, дар ҷануб бо Мексика ва дар Шимол бо Канада ҳамсарҳад мебошад. Пойтахти ИМА Вашингтон дар ҳавзаи Колумбия мебошад. Шаҳрҳои бузургтарин: Ню Йорк, Лос Анҷелес, Техас, Чикаго ва диг.

{{{Номи тоҷикӣ}}}
{{{Номи аслӣ}}}
Парчам Нишон
United States (orthographic projection).svg
Шиор: «Ба Худо боварӣ дорем»
Суруди миллӣ: «[[Суруди миллии {{{Номи тоҷикӣ}}}|Суруди миллии Иёлоти Муттаҳидаи Амрико]]»
Рӯзи истиқлолият (аз 4 июли 1776)
Забони расмӣ Англисӣ
Пойтахт Вашингтон
Шаҳри калонтарин Ню-Йoрк,
Идораи давлат Республикаи федералӣ конститутсионӣ
{{{Вазифаи сарварон}}} Доналд Трамп
Масоҳат
  • Ҳамагӣ
  • Фоизи об. 		3-ум ҷой дар ҷaҳон
9,857,306 км²
2.23 %
Аҳолӣ
  • Ҳамагӣ (2014)
  • Зичӣ 		3-ум ҷой дар ҷaҳон
320,061,700
32 нафар/км²
ММД
  • Ҳамагӣ
  • Ба сари аҳолӣ 		1-ум ҷой дар ҷaҳон
16.768 трлн. $
53,001 $
Пули миллӣ Доллари ИМА
Интернет-Домен .us .gov .mil .edu
Коди телефон +1
Соат UTC -5 to -10
Commons-logo.svg
Анбори Википедиа дар бораи ин мавзӯъ гурӯҳ дорад:
Average precipitation in the lower 48 states of the USA.png

ЧуғрофияВироиш

Мавқеи ҷойгиршавӣВироиш

Масоҳати асосии ИМА (бо ном иёлатҳои қитъавӣ) қитъаи Шимолии Амрико дарбар гирифта аз соҳили уқёнуси Атлантик аз ҷониби Шарқ то соҳили уқёнуси Ором дар Ғарб тӯл кашидааст. ИМА дар ҷануб бо Мексика, дар шимол бо Канада ҳамсарҳад аст. Ба ғайр аз ин ба ИМА боз ду иёлат дохил мешавад. Дар қисми шимолу-шарқии Амрико иёлати Аляска ҷойгир аст, ки ҳамчунин бо Канада ҳамсарҳад мебошад. Дар уқёнуси Ором иёлати ҷазира и Гавайӣ. Ба ҳайати ИМА ҳамчунин якчанд ҷазираҳо дар баҳри Кариб монанди Пуэрто-Рико, дар уқёнуси Ором (Самоаи Амрикоӣ, Мидуэй, Гуам ва ғайраҳо) дохил мешаванд.

Масоҳати тобеъшудаВироиш

Дар зери тобеъи ИМА якчанд ҷазираҳо, дорои нишонаи гуногун ҳастанд, лекин ин ҷазираҳо ба давлат дохил намешаванд. Дар қисмати ҷазираи азхуднашудаи атолли Палмира пурра Конститутсияи ИМА ба кор меравад. Қисмати дигараш бошад аз рӯи қонуну қоидаи хеш амал мекунад. Аз ҳама бузаргтарин аз ҷазираҳои тобеъи ИМА, Пуэрто-Рико мебошад.

ТаърихВироиш

Рӯзҳои таърихӣВироиш

Сохти маъмурӣ сиёсӣВироиш

Тақсимоти маъмурӣВироиш

АлабамаАляскаАризонаАрканзасКалифорнияКолорадоКоннектикутДелавэрФлоридаҶорҷияГавайиАйдаҳоИллинойсИндианаАйоваКанзасКентуккӣЛуизианаМэнМэрилендМассачусетсМичиганМиннесотаМиссисипӣМиссурӣМонтанаНебраскаНевадаНю-ҲэмпширНю-ҶерсӣНю-МексикоНю-Йорк (иёлат)Каролинаи ШимолӣДакотаи ШимолӣОгайоОклаҳомаОрегонПенсилванияРод-АйлендКаролинаи ҶанубӣДакотаи ҶанубӣТеннессӣТехасЮтаВермонтВирҷинияВашингтонВирҷинияи ҒарбӣВисконсинВайомингДелавэрМэрилендНю-ҲэмпширНю-ҶерсӣМассачусетсКоннектикутВирҷинияи ҒарбӣВермонтРод-Айленд 
Дар бораи ин акс

Давлати ИМА аз 50 иёлат иборат буда, ҳамаи онҳо баробарҳуқуқ мебошанд, ва ҳамчунин Вашингтон дар Ҳавзаи Колумбия дорои мақоми пойтахт мебошад. Ҳар як иёлат дорои конститутсияи хеш, ҳокимияти қонунбарор, иҷрокунанда ва судӣ аст. Иёлат иборат аз каунтиҳо (дар Луизиана таърихан калимаи «ҷамъомад» (англисӣ: parish), (дар Аляска калимаи "ҳавза" (англисӣ: borough)) истифода бурда мешаванд, аст — нисбатан қитъаҳои маъмурии хурдтаре мебошанд ва ҳуқуқҳои ҳукмронии маҳдудтар доранд. Ҳуқуқи каунтиҳо аз он иборат мебошад, ки ба инститҳои давлатӣ назорат баранд.

Иёлатҳои ИМА

Иёлатҳо

Масоҳат, ҳаз. км² (1996)

Шумора, млн наф. (1996)

Тобеъияти маъмурӣ

Айдаҳо (Idaho)

216

1,2

Бойсе (Boise)

Айова (Iowa)

146

2,9

Де-Мойн (Des Moines)

Алабама (Alabama)

133,9

4,3

Монтгомери (Montgomery)

Аляска (Alaska)

1523

0,6

Ҷуно (Juneau)

Аризона (Arizona)

295

4,4

Финикс (Phoenix)

Арканзас (Arkansas)

138

2,5

Литл-Рок (Little Rock)

Вирҷинияи Ғарбӣ (West Virginia)

62,6

1,8

Чарлстон (Charleston)

Вайоминг (Wyoming)

253,4

0,5

Шайенн (Cheyenne)

Вашингтон (иёлат) (Washington)

176,5

5,5

Олимпия (Olympia)

Вермонт (Vermont)

24,9

0,6

Монтпилйер (Montpelier)

Вирҷиния (Virginia)

105,2

6,7

Ричмонд (Richmond)

Висконсин (Wisconsin)

169,6

5,2

Мадисон (Madison)

Гавайӣ (Hawaii)

16,7

1,2

Гонолулу (Honolulu)

Ҷорҷия (Georgia)

152,6

7,4

Атланта (Atlanta)

Делавэр (Delaware)

5,3

0,7

Довер (Dover)

Иллинойс (Illinois)

150

11,9

Спрингфилд (Springfield)

Индиана (Indiana)

94

5,8 

Индианаполис (Indianapolis)

Калифорния (California)

411

31,9

Сакраменто (Sacramento)

Канзас (Kansas)

213,1

2,56

Топика (Topeka)

Кентуккӣ (Kentucky)

104,6

3,9

Франкфорт (Frankfort)

Колорадо (Colorado)

270

3,8

Денвер (Denver)

Коннектикут (Connecticut)

12,9

3,3

Хартфорд (Hartford)

Луизиана (Louisiana)

125,6

4,4

Батон-Руж (Baton Rouge)

Массачусетс (Massachusetts)

21,4

6,1

Бостон (Boston)

Миннесота (Minnesota)

225,2

4,7

Сент-Пол (St. Paul)

Миссисипӣ (Mississippi)

123,5

2,7

Ҷэксон (Jackson)

Миссурӣ (Missouri)

180,5

5,4

Ҷефферсон-Сити (Jefferson Sity)

Мичиган (Michigan)

250,5

9,6

Лансинг (Lansing)

Монтана (Montana)

380,8

0,9

Хелина (Helena)

Мэн (Maine)

85,8

1,2

Огаста (Augusta)

Мэриленд (Maryland)

27,1

5,07

Аннаполис (Annapolis)

Небраска (Nebraska)

200,3

1,7

Линколн (Lincoln)

Невада (Newada)

286,4

1,6

Карсон-Сити (Carson City)

Ню-Ҷерсӣ (New Jersey)

20,2

8

Трентон (Trenton)

Ню-Йорк (иёлат) (New York)

137,3

18,2

Олбани (Albany)

Ню-Мексико (New Mexico)

315

1,7

Санта-Фе (Santa Fe)

Ню-Ҳэмпшир (New Hampshire)

24

1,2

Конкорд (Concord)

Оҳайо (Ohio)

116,1

11,2

Колумбус (Columbus)

Оклаҳома (Oklahoma)

181,1

3,3

Оклаҳома-Сити (Oklahoma City)

Орегон (Oregon)

251,2

3,2

Сейлем (Salem)

Пенсилвания (Pennsylvania)

118,5

12,1 (1994)

Харрисберг (Harrisburg)

Род-Айленд (Rhode Island)

3,2

1,0

Провиденс (Providence)

Дакотаи Шимолӣ (North Dakota)

183

0,7

Бисмарк (Bismarck)

Каролинаи Шимолӣ (North Carolina)

136,4

7,3

Роли (Raleigh)

Теннессӣ (Tennessee)

109,2

5,3

Нашвилл (Nashville)

Техас (Texas)

691,2

19

Остин (Austin)

Дакотаи Ҷанубӣ (South Dakota)

199,7

0,7

(1994)

Пирр (Pierre)

Каролинаи Ҷанубӣ (South Carolina)

80,6

3,7

Колумбия (Columbia)

Флорида (Florida)

152

14,4

Таллахасси (Tallahassee)

Юта (Utah)

219,9

2

Солт-Лейк-Сити (Salt Lake City)

Ҳавзаи Колумбия (Columbia)

0,2

0,5

Вашингтон (иёлат) (Washington)

Сохтори сиёсӣВироиш

Оиди Конститутсияи ИМА, ки соли 1787 қабул гардида буд, баъзе уҳдадориҳо оиди ҳокимияти давлатӣ ба хокимияти Федералии ИМА дода шудааст. Уҳдадории давлатӣ, ки ба зери назорати ҳокимияти федералӣ дохил намешавад, аз ҷониби штати ИМА иҷро карда мешавад.

Дар Конститутсияи ИМА принсипи тақсимоти ҳокимият амал мекунад, ки оиди он ҳокимияти федералӣ дорои органҳои ҳуқуқбарор, иҷроия ва судӣ кор мебарад, ки новобаста аз ҳамдигар кор мебаранд.

Органи баланддараҷаи ҳокимяти қонунбарор - Конгресси ИМА ки иборат аз ду палата мебошад:

Органи баланддараҷаи ҳокимияти иҷрокунанда — президенти ИМА. Президент — сардори давлат, сарфармонддеҳи қувваҳои мусаллаҳи кишвар. (ба руйхати президентони ИМА назар кунед). Инчунин вазифаи ноиб-президент ҳам ҳаст.

Органи олии ҳокимяти судӣ — суди олии ИМА

Ҳизбҳои асосӣ — Ҳизби ҷумҳурихоҳони ИМА ва Ҳизби демократии ИМА. Инчунин ҳизбҳои дигари хурд мавҷуд ҳастанд.

Сиёсати хориҷӣВироиш

ИМА — аъзои доимии Иттифоқи Бехатарии Созмони Миллали Муттаҳид. Аъзои НАТО, ОБСЕ ва диг созмонҳои ҷаҳонӣ ва минтақавӣ аст.Давлати хеле пуркудрат,буда президенти Иёлоти муттахидаи Амрико Дональд Трамп мебошад.

ИқтисодиётВироиш

Дар соли 2005 Маҳсулоти Дохилии ИМА ба 3,6 % зиёд шуда $12,5 трлн долларро ташкил мекард.

Қувваҳои мусаллаҳВироиш

Иёлоти Мутахидаи Амрико яке,аз давалатхои пуркудрат мебошад бисёр намуди ярокхои хозиразамонро истехсол мекардааст.Дар 1 сол ба сохаи куввахои мусаллахи 'Има' наздики 1 трлн доллар маблаг чудо карда мешавад, ки ягон давлати дунё ин маблагро ба ин соха нагузоштааст

== Аҳолӣ == Ахолии ин давлат зиёда аз 300 млн нафарро ташкил медихад ки дар чахон чои 3-юм меистад

ФарҳангВироиш

Ҷойҳо тамошобобВироиш

ДинВироиш

Бештари динҳо: протестантӣ ва католикӣ ба назар мерасад.

ИдҳоВироиш

Сана Номи тоҷикӣ Номи аслӣ Эзоҳ
1 январ Соли нав (англ. New Year’s Day)
3-юм рӯзи душанбеи моҳи январ Рӯзи Мартин Лютер Кинг (англ. Martin Luther King, Jr. Day)
3-юм рӯзи душанбеи моҳи феврал Рӯзи президентӣ (англ. Presidents' Day) Рӯзи таваллуди Ҷорҷ Вашингтон
Рӯзи душанбеи охирини моҳи май Рӯзи ёддошти шаҳидон (англ. Memorial Day)
4 июл Рӯзи истиқлолият (англ. Independence Day)
2-юм рӯзи душанбеи моҳи октябр Рӯзи Колумб (англ. Columbus Day) Рӯзи кашф шудани қитъаи Америка
11 ноябр Рӯзи ветеранҳо (англ.  Veterans Day)
4-ум панҷшанбеи моҳи ноябр Рӯзи миннатдорӣ (англ.  Thanksgiving Day)
25 декабр Рӯзи таваллуди Исои Масеҳ (англ.  Christmas)

НигаредВироиш

Пайвандҳои берунаВироиш

Баргирифта аз "https://tg.wikipedia.org/w/index.php?title=Иёлоти_Муттаҳидаи_Амрико&oldid=1124920"